VOV4.K’ho- Kơnờm bơta ƀươn dum gờñ rlau pơndrờm mờ ală càr tiah đah tô dà lơgar dê dong tờm plai gơ àl tàm ù tiah càr Dăk Lăk ƀươn ngan tăc bro, giă geh sùm den tàng tờm plai gơ àl neh mờ gam geh rề ơnàng tam uă tàm uă tiah tàm càr Dăk Lăk dê. Tŭ do, jơh gùt càr Dăk Lăk geh 2 rbô 200 lồ ù tam tờm plai gơ àl, tàm hơ̆ geh 1 rbô 100 lồ gam gơ ai sa plai, mờ plai geh pơgăp bơh 10 rbô 500 tấn. Uă kơnhoàl tàm ù tiah càr dê neh lơh gơs ală mpồl lơh broă, bal, hợp tak xã nàng lơh bal tam mờ tăc bro plai gơ àl.

Là dùl tàm ală cau sơnrờp ngan tam tờm plai gơ àl tàm ù tiah càr Dăk Lăk dê, tus tŭ do, hìu bơnhă ồng Nguyễn Trọng Hải, ơm kis tàm tổ zân phố dùl, thị trấn Phước An, kơnhoàl Krông Pach neh geh 17 lồ tờm plai gơ àl, tàm hơ̆ 7 lồ gam gơ ai sa plai. Kàl plai gơ àl nam do, ồng kờp dŭ digơlan lơh geh pơgăp 20 tấn tàm dùl lồ, tơl lồ gơ ai cồng nha pơgăp 400 tơlak đong. Bè hơ̆, mờ 7 lồ, kàl plai gơ àl nam do, hìu bơnhă ồng Hải lơh geh pơgăp 2 tơmàn 800 tơlak đong. Ồng Hải pà gĭt, bơta ƀươn bơh tờm plai gơ àl dê tàm càr Dăk Lăk là dum gờñ rlau pơndrờm mờ kàl plai gơ àl tàm ală càr tiah đah tô dà lơgar den tàng tăc geh giă ngan mờ drà blơi kung geh sùm sơl. Ồng Hải yal: Tơnhàu bơh he dê tăc ờ gơrềng ir tài bơh he ờ di kàl mờ đah tô dà lơgar ne bal mờ kàl plai gơ àl bơh he dê geh plai nàng geh wơl là kàl ờ huan ngan geh plai chi den tàng he tăc ƀuơn ngan.

Gŏ broă tam tờm plai gơ àl gơcèng wơl cồng nha lơh sa uă, nam 2018, hìu bơnhă ồng Nguyễn Văn Nhân ơm tàm thôn Thanh Xuân, xã Ea Dăh, kơnhoàl Krông Năng kung tam gơl dùl lồ ù tam phan sa ờ huan lơh geh cồng nha nàng tam 300 tờm plai gơ àl u hồng. Ồng neh jơh nùs ngan lòt còp sền, lùp bơsram uă broă lơh tam tờm plai gơ àl tàm ală hìu neh tam lơh geh cồng nha tàm xã mờ bơcri priă blơi ding dà tuh dà ntờc, jơm is tai phơng hữu kơ nàng ơn chi tam in, dong tờm chi dờng niam sùm. Nam do, sươn tờm plai gơ àl hìu ồng dê mŭt tàm kàl tơnhàu bơh sơnrờp, cồng nha lơh geh kờp dŭ geh 30 kĭ tàm dùl tờm, giă tăc tŭ do là bơh 35 rbô tus 40 rbô đong dùl kĭ. Priă cồng lơh geh mờr 300 tơlak đong. Jăt ồng Nhân đơs, bơta niam dờng ngan rlau jơh bơh tờm plai gơ àl dê là ƀươn ngan tam mờ sơngka sền gàr. Ồng Nhân yal: Sơntìl den ờ kas ngan, dơ̆ bàr tai là ƀươn ngan tàm, ngan là gơ geh dùl bơta niam ngan hơ̆ là tàm kàl prang gơ ờ gŏ ƀa ờ gŏ ñòp ờ, ờ gŏ duh pal tuh uă ir dà, tŭ tờm geh plai den he hơ̆ sồng sơngka sền gàr, tŭ tơngai pa tam den 3 nam sơnrờp he ờ duh pal sền gàr, ngan là tàm kàl mìu he mìng ơn phơng gời lơm, kàl prang den ờ duh pal sền gàr. Bè tu kòp den kung ƀươn ngan sền gàr ờ gŏ geh bơta lơi kal ke, cồng nha lơh sa den giă bè tŭ do kung cèng wơl priă jền kung geh sơl, mờ gơ gam ơm dơ̆ bàr pơndrờm mờ plai sầu riêng.

Jăt ồng Lê Văn Thành, Kwang ătbồ Ci kụk Tam phan mờ Sền gàr phan tam càr Dăk Lăk dê yal, tŭ do jơh gùt càr geh 2 rbô 200 lồ plai gơ àl, tàm hơ̆ 1 rbô 100 lồ gam gơ ai sa plai, mờ plai lơh geh pơgăp 10 rbô 500 tấn. Nàng dong kờl ai làng bol in bơtàu tơnguh lơh sa, Ci kụk neh sùm bơyai lơh ală dơ̆ cribơyai, pờ ală ơdŭ bơto pơlam, bơto ngui bơta jak chài măy mok; jơh nùs pơlam làng bol lơh sa jăt broă pơlam lơh bơh VietGap dê mờ rề ơnàng broă pà mã tiah tam dong tờm plai gơ àl kis dờng jŏ jòng sùm.

Tŭ do, bàr pe tiah neh lơh geh ală tiah geh bă ù tam tờm plai gơ àl lơh jăt di broă pơlam lơh bơh VietGap dê mờ neh geh sră cơng tàng, bơh sơnrờp lơh geh tơl ală bơta ai cau lơh broă sa in lơh bal drà tăc phan niam rlau, bè Mpồl lơh broă bal tam tờm plai gơ àl tăc bro Ea Kar, kơnhoàl Ea Kar, kơnhoàl Ea Kar; Hợp tak xã Lơh broă sa sươn sre drơng broă Ơruh pơnu Ea Dăh, kơnhoàl Krông Năng; Mpồl lơh broă bal plai gơ àl Ea Na, kơnhoàl Krông Ana...Dăk Lăk kung neh pà mã sồ tiah tam tờm plai gơ àl ai 111 lồ plai gơ àl bơh 303 hìu bơnhă dê tàm xã Ea Dăh, kơnhoàl Krông Năng. Ồng Lê Văn Thành, pà gĭt: Pà mã sồ tŭ do là gùng dà rao mờ hơ̆ là pal lơh nàng song dơ pă tàm broă lơh gơlik bơh broă tam, lơh gơlik phan mờ tăc bro pal jòi lùp geh anih tờm lơh gơlik phan bơna. Ngan den tàng bè hơ̆, ală mpồl lơh broă ờs mờng bè bol añ sơlơ tơnguh tai broă lơh mblàng yal, bơto pơlam mờ pơlam bè lơh mã sồ.

Bal mờ ală bơta niam ngan gơcèng wơl bơh plai gơ àl tam tàm càr Dăk Lăk dê, plai gơ àl neh mờ gam cèng wơl cồng nha lơh sa uă mờ geh uă kơnhoàl tàm ù tiah càr dê rwah nàng lơh tờm chi tam tờm ngan bơh tiah he dê.

            Bè jơnau neh yal tàm bơnah sơnrờp jơnau đơs do, pơn jăt tai bol añ geh dơ̆ lùp ồng Lê Văn Thành, kwang atbồ Ci kụk Tam phan mờ sền gàr phan tam càr Dăk Lăk bè gùng dà tơnguh bơtàu tờm plai gơ-àl tàm càr Dăk Lăk.

Ơ ồng, gơtùi gŏ là, tàm ală nam pa do, tờm plai gơ-àl gam geh uă hìu làng bol lơh broă sa tàm càr Dăk Lăk rơwah lơh phan tam tờm, gơwèt mờ càr den broă lơh tơnguh bơtàu tờm plai gơ àl geh kơlôi sơnơng bè lơi ơ ồng?

Ồng Lê Văn Thành: “Ƀộ Nông nghiệp kung gam ai gùng dà bè broă tơnguh bơtàu tiah Tây Nguyên, tàm hơ̆ geh càr Dăk Lăk tŭ do gam ai tơnguh bơtàu tiah tam tờm chi sa plai tờm. Mìng is càr Dăk Lăk tŭ do gam ai tơnguh bơtàu ờ uă bơta tờm chi sa plai geh bơta kwơ tàm broă lơh sa uă, tàm hơ̆ geh tờm ƀơ, sầu riêng mờ ờ uă phan tam ndai tàm hơ̆ geh tờm gơ àl. Mìng is bè tờm gơ àl tŭ do gùt càr geh di pơgăp 2 rơbô 200 lồ ù tam, bă ù neh geh tơnhào di pơgăp 1 rơbô 100 lồ, khà geh di pơgăp 10 rơbô 500 tấn plai gơ àl. Tŭ do đơs bè rơndăp broă ù tiah geh ai den ờ geh rơndăp broă ù tiah geh ai mùl màl, mơya geh gùng dà lơh sa. Bơh broă sền gròi ală bă ù neh geh lài gŏ di pal den tàng neh lam sồr làng bol tam gơl ờ uă bơta phan tam ờ geh cồng nha uă nàng tam tờm gơ àl, nàng geh dùl tiah lơh sa tơrgùm bal”.

Di lah ờ geh rơndăp broă ai ù tiah mùl màl tờm plai gơ àl in bè jơnau ồng đơs, den lơh gơtìp broă làng bol geh tam gơl is nàng tam tờm plai gơ àl tàm ală tiah geh ù tiah ờ di pal, lơh tus cồng nha bal mờ khà geh ờ uă ơ ồng?

Ồng Lê Văn Thành: “Tŭ do bè tờm plai gơ àl den kờp dŭ geh khà lơh sa uă ngan, mơya nàng đơs tus mờ broă ai ù tiah tam, tàm hơ̆ geh bal jơnau git wă bơh làng bol lơh broă sa dê, den neh git là tiah lơi nàng tam phan lơi, bè tiah ù pơrhê ƀazan, phan tam tờm là kơphe, ƀơ, sầu riêng di lah ù tiah plai gơ àl den geh ù tiah krơi is, ờ hềt tus tàm pơrlòng mờ ù pơrhê ƀazan ờ. Tŭ do, bè tàm kơnhoàl Mdrăk, ha là Ea Kar cau tam tàm ù jù, ù jăt gah dà dờng, ù lŭ rơđeh ờ uă geh tam gơtùi. Añ kơlôi là di pal tờm plai gơ àl hòn gơs niam den geh ngui ală bă ù ờ niam rơlao mờ ù pơrhê ƀazan. Den tàng, làng bol lơh broă sa geh rơwah ală tiah ờ tam gơtùi ală phan tam geh bơta kwơ uă bè tờm sầu riêng nàng tam tờm plai gơ àl”.

Ơ ồng broă làng bol geh rơwah is ù tiah tam di pal, nđan lah anih lơh broă geh gơnoar ờ ai geh gùng dà broă lơh loh làng nàng pleh mờ broă gơtìp ờ geh rơndăp ai ù tiah bè ală phan tam lài do?

Ồng Lê Văn Thành: “Bơta do den Sở Nông nghiệp bol añ gam rơcang dan nàng geh tơlik dùl rơndăp ù tiah tơnguh bơtàu tiah tam tờm chi sa plai đơs bal, kung geh gùng dà mùl màl ai tiah lơi tam phan lơi di pal mờ trồ tiah, ù tiah bơh tơl tiah dê, mờ kờp dŭ tàm nhai 9 geh lơh gơs rơndăp ù tiah do”.

Jăt ồng, geh ală bơta ƀuơn mờ bơta kal ke lơi gơwèt mờ broă tơnguh bơtàu tờm plai gơ àl tàm càr Dăk Lăk?

Ồng Lê Văn Thành: “Bè bơta ƀuơn bơh tờm plai gơ-àl càr Dăk Lăk den tờm plai gơ àl geh dum gờñ rơlao mờ ờ uă càr hờ đah tô dà lơgar di pơgăp bơh 30 tus 40 ngai. Dơ̆ bàr là kơmhò plai gơ àl tàm càr Dăk Lăk lơ ŭt rơlao mờ kơmhò plai gơ àl tàm ală tiah ndai, den tàng broă prăp gàr mờ kă bro niam rơlao. Kal ke tŭ do den càr Dăk Lăk là dùl càr tam tơnơ̆ mờ ală càr hờ đah tô dà lơgar dê, bè jơnau git wă khoa họk kỹ thuật den gơwèt mờ làng bol lơh broă sa kung ờ hềt geh jơnau git wă uă tàm broă lơh sa. Kal ke dơ̆ bàr là plai gơ àl là phan geh tăc mờ lơgar Lo tờm ngan mờ broă tăc mờ lơgar bơdìh den pal geh mã số ù tiah tam, mơya mã số ù tiah tam tŭ do gam geh ai là pal tam phan tơrgùm bal, rơlao 10 lồ, gam tàm càr Dăk Lăk den gam tam bơrlŭ bal ha là tam is, mơya bă ù nàng di pal mờ tiah tam bè hơ̆ den gam uă bơta kal ke ngan”.

Ơi, dan ưn ngài ồng!

Cau cih Vũ Nam Trang- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến