VOV4.K’ho - Kơphe sùm là gah phan tăc mờ lơgar bơdìh tờm ngan càr Gia Lai dê, cèng geh git nđờ rơhiang tơlăk Dolar Mỹ pah nam. Nàng tơnguh bơta niam bal mờ gơguh bơta kwơ kơphe, làng bol lơh broă sa, mpồl lơh sa kă bro mờ ală gah lơh broă tàm càr Gia Lai gam lơh ngan pơgồp bal nàng tam gơl gùng dà lơh sa, lơh mờ bơ̆t bơtàu khà măt kă bro ai ală phan bơh kơphe càr do dê.

Do là nam sơnrờp hìu nhă ồng Hồ Văn Lài, kis tàm ƀòn Hàm Rồng, sơnah ƀòn Chi Lăng, ƀòn dờng Pleiku pơgồp bal mờ dùl mpồl lơh sa kă bro mìng lơh kơphe geh bơta niam uă tàm càr nàng lơh 2 lồ nggùl kơphe Robusta.

                                           Kơphe bơkah geh làng bol pĭc tŭ neh dum rơlao 85%

Tus bal mờ broă pơgồp bal, suơn kơphe hìu nhă ồng Lài geh ala mờ broă lơh gơguh jăk bơh broă sơnka sền gàr tus mờ broă pĭc plai. Cồng nha broă lơh sa geh uă rơlao pơn drờm mờ broă lơh bè ờs. “Nam do suơn kơphe hìu añ là pơgồp bal nam sơnrờp den tàng broă lơh geh tam gơl. Bè tàm broă pĭc plai dum là bơh 85 tus 90% hơ̆ sồng pĭc. Broă lơh den ờ geh ngui ală bơta sơnơm sền gàr phan tam bè sơnơm tu, sơnơm gơsơ̆t ñhơ̆t, tàm tơnơ̆ do geh ngui phơng hữu kơ nàng di pal ngan mờ kơphe kloh. Gam bè phan geh lơh tŭ geh pơgồp bal geh kông ty blơi jơh, tŭ tăc geh pơgồp bal khà priă tài geh lời plai dum bơh 85 tus 90%”.

Là dùl tàm ală mpồl lơh sa kă bro rơwah kơphe niam là phan lơh tờm nàng mŭt lơh broă, Kông ty TNHH kơphe Tropico Tây Nguyên gam pơgồp bal mờ ală hìu làng bol tam kơphe Rơbusta tàm càr Gia Lai mờ kơphe arabica tàm càr Kon Tum nàng bơ̆t bơtàu khà măt kă bro. Wèt tus broă tơnguh bơta niam phan geh lơh, Kông ty neh pơlam tàp ai làng bol in tàm broă lơh pơgồp bal lơh kơphe jăt broă lơh sinh thái, hữu kơ. Bơdìh hơ̆ tai, broă lơh kơphe geh kông ty sền gròi ngan. Ồng Nguyễn Hải Phong, Kwang atbồ Kông ty TNHH kơphe Tropico Tây Nguyên pà git: “Kwơ màng ngan tàm broă lơh kơphe bơkah, kơphe kloh, kơphe geh bơta niam uă geh tàm broă sơnka sền gàr, tơnhào mờ lơh. Kông ty bol añ neh chồl pràn broă do là kơphe pal geh pĭc plai dum, geh ìs tàm dra, kung bè dùl broă ìs geh bơta niam bè kỹ thuật nàng khà sơdàng mờ ală bơta phan niam ndai gơtùi gơmŭt tàm gar kơphe. Den mờ ală broă lơh bè hơ̆, dŭt ndơl he geh gar kơphe niam, den is mờ kơphe bè ờs. Den tàng pal tam gơl bơta niam chài rơgơi kơphe mờ ai geh ală jơnau git wă dong kờl làng bol, geh bal tàm broă lơh ing lài, den he chồl pràn nàng làng bol in, den hơ̆ sồng làng bol lơh gơs ală broă lơh bè do”.

                           Kơphe tơnơ̆ mờ tŭ neh dum geh pĭc mờ ìs tàm dra jăt mờ broă lơh kĩ thuật

Ồng Nguyễn Kim Anh, Kwang atbồ phòng Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai pà git: kơnhoàl neh lơh jăt 7 rơndăp broă dong kờl tơnguh bơtàu lơh sa pơgồp bal bơta geh kwơ gơwèt khà priă bơh broă lơh jăt jơnau kờñ dà lơgar bè bơ̆t bơtàu ƀòn lơgar pa mờ kờp jơh khà rơlao 4 tơmàn 600 tơlăk đong ai 433 hìu in. Ală rơndăp broă lơh pơgồp bal tàm broă lơh tam gơl bồ tơngoh kơlôi sơnơng tàm broă lơh làng bol in, rơhời lơh geh ală tiah lơh sa tơrgùm bal jăt ală khà kơl jăp bè VietGAP, hữu kơ, GlobalGAP... pơgồp bal mờ tăc phan. Kơnờm mờ hơ̆, cồng nha, bơta niam, bơta kwơ phan tam ngai sơlơ gơguh rơlao mờ lài do; pơgồp bal tàm broă bơ̆t bơtàu khà măt kă bro phan geh lơh, ring niam drà kă bro phan, tơnguh uă priă geh ai làng bol in.

Kơphe gam là gah phan tăc mờ lơgar bơdìh tờm ngan bơh càr Gia Lai dê, mờ khà tăc mờ lơgar bơdìh tàm nam 2021 geh rơlao 200 rơbô tấn, mờ khà di pơgăp 350 tơlăk dolar Mỹ. Tŭ do, gah lơh sa suơn sre càr Gia Lai gam lơh ngan bơ̆t bơtàu, lơh gơs broă lơh kơphe bơkah Robusta jăt mờ rơndăp broă tơnguh bơtàu kơphe bơkah lơgar Việt Nam dê, tơngai bơh nam 2021 tus 2030. Jăt mờ hơ̆, càr Gia Lai gam wèt tus broă tơnguh bơtàu tus mờ jơnau kờñ tơnguh bơtàu di pơgăp 2 rơbô 300 lồ kơphe bơkah Robusta tàm nam 2030. Mò Nguyễn Thị Phương Mai, Phó kwang atbồ Sở Khoa họk Kông nghệ càr Gia Lai đơs: “Sở Khoa họk Kông nghệ geh pơgồp bal mờ ală sở, gah lơh broă gơrềng bal, dong kờl mpồl lơh sa kă bro, hợp ták xã tàm broă lơh kơphe bơkah, kơphe hữu kơ, dan cih măt geh sră dờp, tìp bal mờ drà kă bro, tơnguh bơtàu drà kă bro, tơnguh bơtàu khà măt kă bro, pờ ơnàng broă pơgồp bal. Bơdìh hơ̆ tai, bol añ geh ai lài dong kờl priă cồng càn priă ai ală mpồl lơh sa kă bro tam gơl pa kông nghệ in”.

Tàm càr Gia Lai tŭ do geh uă ngan mpồl lơh sa kă bro, hợp ták xã pơgồp bal mờ làng bol lơh broă sa nàng tơnguh bơta kwơ phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre; tàm hơ̆ mìng là lơh kơphe, tiêu, tờm chi sa plai geh bơta niam uă nàng tăc mờ lơgar bơdìh. Nam 2021, Huyện ủy Đức Cơ, càr Gia Lai neh tơlik nghị quyết tơnguh bơtàu lơh sa suơn sre jăt broă lơh kơl jăp. Jăt mờ hơ̆, broă chồl pràn broă kĭ hơ bal mờ ală tập đoàn dờng, kông ty geh bơta pràn tàm broă lơh sa suơn sre pơgồp bal lơh sa mờ làng bol lơh broă sa là dùl bơnah kwơ màng tàm rơndăp broă lơh do dê.

Cau cih Hoàng Qui- Cau mblàng Ndong Brawl