VOV4.K’ho- Lâm Đồng geh sền là càr lam lài gùt lơgar bè bơtàu tơnguh lơh sa suơn sre jat gùng dà ngui kông nghệ kao. Phan lơh gơs bơh suơn sre càr Lâm Đồng dê neh geh mat tàm làm gùt ală drà kă bro tàm lơgar mờ tac hờ lơgar ndai. Bulah bè hơ̆, tài khà priă phan bơna, priă tă lơh drơng broă lơh sa in gơguh kas, anih blơi phan lơh gơs ờ kơ̆ kơljap neh gơ rềng uă ngan tus cồng nha lơh sa bơh làng bol lơh broă sa dê. Nàng bơsong ală kal ke do, càr Lâm Đồng neh mờ gam tơrgùm chồl pràn broă lam lơh rơndap broă lơh bal, lơh gơlik mờ tac phan lơh gơs bơh suơn sre jat Nghị địñ sồ 98 bơh Cíñ phủ dê. Tơnơ̆ 3 nam lam lơh rơndap broă, phan lơh gơs bơh suơn sre càr Lâm Đồng dê neh hời rơhời tơnguh bơta kuơ lơh geh, tơnguh priă jền lơh geh ai cau lơh broă sa in.

Kàl tam biap pa do bulah tơnhàu geh uă, khà priă tac yòm đau, mơya ồng Phan Tùng Châu, ơm tàm thôn Nghĩa Hiệp 2, xã Ka Đô, kơnhoàl Đơn Dương, càr Lâm Đồng kung gam ờ chờ hờp tài bơh priă lơh geh gơmù uă pơndrờm mờ lài. Jơnau gơlik geh bơta do là tài bơh khà priă phan drơng lơh broă suơn sre ngai sơlơ gơguh kas, priă tă lơh broă gơguh jơnhua tàm tŭ anih blơi phan lơh gơs den ờ kơ̆ kơljap, ờ geh bơta lơh bal lơh sa jat gùng dà kơ̆ kơljap jŏ jòng sùm: “Tŭ do, khà priă phan ngui lơh broă sa suơn sre gơguh jơnhua ir, priă tă lơh broă gơguh. Tàm tŭ hơ̆, phan tac den jơh ală bơta biap tàm do ndrờm geh khà priă lơyah, anih blơi phan lơh gơs ờ kơ̆ kơljap tài uă ngan là tac ai cau tac bro in”.

Sơ lơ̆u wơl mờ ồng Phan Tùng Châu, bulah geh gơ rềng uă ngan tài bơh priă blơi phan ngui lơh broă gơguh jơnhua, mơya kơnờm priă tac mờ anih blơi phan lơh gơs kơ̆ kơljap bơh ală  broă lơh bal lơh sa jat sră pơrgon tac phan lơh gơs, uă làng bol lơh broă sa ndai tàm càr Lâm Đồng gàr niam priă jền lơh geh tàm dùl bă ù tam phan. Pơn yơu bè tiah tam sầu riêng geh bơta niam uă tàm xã Lộc An, kơnhoàl Bảo Lâm, càr Lâm Đồng, kơnờm lam lơh geh cồng nha rơndap broă lơh bal tam, lơh gơlik mờ tac phan lơh gơs bơh suơn sre jat Nghị địñ sồ 98 bơh Cíñ phủ dê, git nđờ rhiang nă cau lơh broă sa tam sầu riêng tàm do neh gàr kơ̆ kơljap anih blơi phan lơh gơs, tơnguh priă jền lơh geh.

Ồng Võ Hữu Long, Kwang atbồ Kông ty TNHH lơh sa kă bro Long Thủy tàm thôn 6, xã Lộc An pà git, bơh nam 2014 tus tŭ do, drà kă bro mờ anih tac ai plai sầu riêng càr Lâm Đồng in kơ̆ kơljap đau. Ờ hềt geh nam lơi khà priă sầu riêng gơmù lơyah hơ đơm 40 rbô đông dùl kĭ halà gơbàn bơta pal dong kờl tài bơh drà kă bro tac lơyài. Kuơmàng, kơnờm lam lơh broă lơh bal lơh sa kơ̆ kơljap mờ geh cồng nha đah mpồl lơh sa kă bro mờ cau lơh broă sa, sầu riêng tiah do gam uă bơta ƀuơn nàng pơn jat tai bơtàu tơnguh tŭ neh geh tac uă hờ lơgar ndai jat sră pơrgon. Ồng Võ Hữu Long, pà git: “Sầu riêng he dê tac hờ lơgar ờ di là kờñ ƀồm sơnơm den he ƀồm halà koh tŭ gam bơnung là gơtùi, tài tŭ tus bal ròt mpồl lơh bal lơh sa den Hợp tak xã pal koh plai sầu riêng di tŭ tơngai ai mpồl lơh sa kă bro in. Mờ tŭ tac hờ lơgar ndai den bơta kuơ tàm pơrlòng bơh plai sầu riêng he dê hơ̆ sồng gơtùi tơnguh, jai tàm pơrlòng mờ Thái Lan. Tŭ tus bal ròt mpồl lơh bal den geh jơnau ring bal bè hơ̆, bơta kuơ lơh geh bè hơ̆. Ai cau lơh broă sa den lơh sa is bơdìh, broă cau lơi cau hơ̆ lơh, cau do lơh niam, cau ne lơh ờ niam den dut ndơl ndrờm là phan ờ niam. Bè hơ̆ den tàng tŭ tus bal ròt mpồl lơh bal là geh kuơ rlau mờ làng bol lơh sa is, ờ cau lơi gơtùi atbồ is”.

Jat Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Lâm Đồng yal, rơndap broă lơh lơh bal tam, lơh gơlik mờ tac phan lơh gơs bơh suơn sre jat Nghị địñ sồ 98 bơh Cíñ phủ dê bè broă lơh pơn jờng bơtàu tơnguh lơh bal tàm broă lơh gơlik mờ tac phan lơh gơs geh lam lơh tàm tơngai bơh nam 2019 tus nam 2023, mờ kờp jơh priă tă lơh mờr 270 tơmàn đông, tàm hơ̆ rlau 51% priă tă bơh kes priă dà lơgar bơh broă lơh bơt bơtàu ƀòn lơgar pa mờ pơgồp bal bơh ală broă lơh, rơndap broă ndai; mờr 49% khà priă gam wơl là priă tă bơh mpồl lơh sa kă bro, hợp tak xã mờ làng bol. Tơnơ̆ 3 nam lam lơh, Lâm Đồng neh bơt bơtàu mờ bơtàu tơnguh geh 182 mpồl lơh bal, mờ mờr 16 rbô hìu bơnhă tam phan mờ 2 rbô 455 hìu bơnhă ròng phan. Bơta kuơ lơh geh tàm broă lơh sa bơh ală mpồl lơh bal tàm nam 2021 geh 14 rbô 378 tơmàn đông, geh 20% kờp jơh bơta kuơ lơh geh bơh gah lơh sa suơn sre tàm càr dê. Mìng is biap, kơnuh, plai chi ris gơguh bơh 20 tus 25% bơta kuơ lơh geh phan bơna dê pơndrờm mờ lơh sa bè ờs.

Broă lơh jăt broă rơndăp lơh pơgồp bal lơh sa, lơh mờ tăc phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre jăt Nghị địñ sồ 98 bơh Cíñ phủ neh pơgồp bal tàm broă tơnguh uă bơta kwơ broă lơh sa suơn sre jăt gùng dà kơl jăp. Bè hơ̆, càr Lâm Đồng neh geh ală gùng dà, broă rơndăp lơh mùl màl lơi nàng pơn jăt tai lơh geh cồng nha broă rơndăp lơh do tàm tơngai tus, dơ̆ lùp tơnơ̆ do ồng Nguyễn Văn Châu, Phó kwang atbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Lâm Đồng geh đơs tus bơta do.

Lài jơh dan ưn ngài ồng Nguyễn Văn Châu, Phó kwang atbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Lâm Đồng neh ai tơngai hơ jơnau lùp do.

Ơ ồng, ồng đơs bè lơi bè cồng nha lơh jăt broă rơndăp lơh pơgồp bal lơh sa, lơh phan ngui sa mờ tăc phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre jăt Nghị định sồ 98 bơh Cíñ phủ dê tàm càr Lâm Đồng?

Ồng Nguyễn Văn Châu: “Tơnơ̆ mờ tŭ geh Nghị địñ sồ 98 bè pơgồp bal lơh sa mờ tăc phan geh lơh, càr Lâm Đồng neh tơlik Nghị quyết sồ 104 nam 2018 bè kơ cế broă dong kờl pơgồp bal lơh sa mờ tăc phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre tàm càr Lâm Đồng. Mờ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn dan mờ UɃÑZ càr tơlik rơndăp broă dong kờl pơgồp bal lơh sa, lơh gơs phan ngui sa mờ tăc phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre tàm càr tơngai bơh nam 2019 tus 2023. Pal đơs là bơh 3 nam lơh jăt den broă rơndăp lơh neh mŭt tàm rài kis, ală broă dong kờl neh cèng geh cồng nha. Cồng nha tus jơh nam 2021, gùt càr geh 182 mpồl pơgồp bal lơh sa pơgồp bal lơh mờ rơlao 18 rơbô 300 hìu tus bal mờ ală mpồl. broă lơh pơgồp bal tàm broă tam phan geh di pơgăp 30 rơbô lồ, mờ khà geh 392 rơbô 938 tấn, mờ tàm broă ròng phan den geh di pơgăp 850 rơbô nơm. Tàm khà do geh 62 mpồl geh kes priă dong kờl, gam tai ală khà broă geh mpồl lơh sa kă bro, HTX rơcang lơh mờ tơnguh bơtàu bơh broă geh bal bơh ală broă pơgồp bal tơnơ̆ mờ tŭ gŏ geh bơta kwơ, geh kwơ tŭ tus bal pơgồp”.

Ơ ồng, bŭ lah tŭ do neh lơh geh uă broă pơgồp bal lơh sa, mơya kung gam ờ uă ngan pơn drờm mờ broă kờñ càr dê, bè hơ̆ tus do gah lơh sa suơn sre càr Lâm Đồng geh lơh bè lơi nàng lơh uă mờ pờ ơnàng tai uă broă pơgồp bal lơh sa ndai?

Ồng Nguyễn Văn Châu: “Pal đơs là bơh cồng nha tàm 3 nam den broă rơndăp lơh do gam lơh tus nam 2023. Bol añ pơn jăt tai đơng lam, pơgồp bal mờ ală kơnhoàl, ƀòn dờng nàng lơh niam ngan broă rơndăp lơh do, bal mờ broă dong kờl bơh càr dê nàng lơh pơgồp bal, tăc phan geh lơh.

Bơnah dờng làng bol lơh broă sa neh pơgồp bal mờ mpồl lơh sa kă bro, HTX mờ tăc nền nòn bơh broă pơgồp bal lơh sa, lơh gơs phan ngui sa mờ tăc phan geh lơh. Mờ ală phan jăt mpồl geh ring niam bè tiah tăc, tơnguh geh bơta kwơ, gàr bơta niam, kloh niam ờ do ờ dă phan sa tài geh ngui ală kơrnoăt lơh sa ndrờm bal, di pal mờ jơnau kờñ drà kă bro dê.

Mơya, mờ cồng nha neh lơh geh bè hơ̆, mờ khà phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre kung bè tơnguh bơtàu lơh sa suơn sre kông nghệ kao càr dê ngai sơlơ tơnguh bơtàu, den broă kờñ tă ring niam bơh ală broă pơgồp bal kung gam uă. Tàm tŭ khà geh bơh kes priă dà lơgar den kung gam ờ geh uă. Broă lơh jăt broă rơndăp lơh do pơn jăt tai jăt broă lơh mờ tàm rơndăp broă geh ai bơ̆t bơtàu gah lơh sa suơn sre tơngai bơh nam 2022 tus 2025 pa geh càr kĭ den kung geh ai dùl bơnah khà priă nàng pơn jăt tai pờ ơnàng tai ală mpồl pơgồp bal mờ tơnguh bơtàu tai ală mpồl pa.

Broă kwơ màng là làng bol, mpồl lơh sa kă bro gŏ geh cồng nha bơh broă pơgồp bal, lơh gơs phan ngui sa mờ tăc, gơguh khà priă geh, ring niam broă tăc, bơta niam phan geh lơh... bơdìh mờ broă dong kờl bơh Dà lơgar, gah lơh sa suơn sre càr dê geh dong kờl pơgồp bal tai uă broă lơh, broă dong kờl ndai tus bal. Nàng lơh bè lơi ală mpồl do geh tơnguh bơtàu kơl jăp, khà mpồl geh gơguh, khà phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre tŭ tus bal mpồl kung gơguh uă rơlao tai”.

Ơ ồng, geh dùl bơta mùl màl neh gơtìp, hơ̆ là broă ờ lơh jăt broă pơgồp bal, geh ờ uă tŭ tàm drà kă bro geh phan lơh gơs bơh broă lơh sa suơn sre geh bơta kwơ uă den làng bol lơh broă sa tăc is hờ bơdìh... bè hơ̆ nàng tơnguh bơta kơl jăp bơh ală mpồl pơgồp bal, gah lơh sa suơn sre geh broă lơh bal bè lơi?

Ồng Nguyễn Văn Châu: “Mùl màl ală mpồl lơh broă pơgồp bal do ndrờm geh lơh broă bal bè khà priă, di lah làng bol tìs den hơ̆ là lơh jăt bơta kwơ tềng đăp măt mờ sơbì broă lơh jŏ jòng. Do là broă mờ gah lơh sa suơn sre kung bè ală tiah pal pơn jăt tai lam sồr nàng làng bol wă. Tŭ làng bol tăc phan geh lơh lik bơdìh tàm dùl tŭ lơi hơ̆ geh khà priă uă, lơh ờ niam tàm broă lơh bal, tus tàm tŭ khà priă gơmù den mpồl lơh sa kă bro, HTX ờ blơi tai, bè hơ̆ là làng bol lơh gơtìp kal ke tus mờ să tờm dê.

Den tàng, añ kơ̆p kờñ là làng bol tơnguh jơnau git wă, he lơh broă tàm tŭ do pal geh mpồl, geh tus bal tàm ală mpồl lơh broă pơgồp bal den hơ̆ sồng kơl jăp. Mờ lơh sa jăt broă pờ ơnàng drà kă bro, ờ gam di pal nàng lơh sa jăt broă lơh dềt, ờ uă bè lài do tai. Tŭ neh tus bal tàm broă lơh sa jăt mpồl, jăt broă pơgồp bal den hoàc huơr bè jŏ jòng là uă ngan gơwèt tus mờ tơl hìu làng bol.

Ơi, dan ưn ngài ồng Nguyễn Văn Châu!

Cau mblàng K' Duẩn- Ndong Brawl