Bồ kàl tơnhào plai sầu riêng, tàm suơn tam tờm sầu riêng bơh Mpồl lơh broă bal Broă lơh drơng ala Lơh sa suơn sre Tân Lập Đông, sàh Pơng Drang, càr Dăk Lăk, cau lòt blơi plai sầu riêng ur ar lòt jòi phan nàng blơi. Mơya mìng geh bơta, nam do priă dan blơi tơn tàm suơn ờ ndrờm mờ 80% priă tăc tàm bồ kàl nam lài. Ồng Nguyễn Hữu Chiến, Lam bồ Mpồl lơh broă bal Broă lơh drơng ala Lơh sa suơn sre Tân Lập Đông pà git, kàl do ală cau lòt blơi mờ làng bol lơh broă sa ndrờm pal rơcang nền. Nùs nhơm do ờ tài bơta pràn blơi bơh drà kă bro gơmù ha là tài priă tăc gơmù. Ală cau do rơcang lài tài bơta jơnkah dà sơnơm rơmit O, Cadimi di gơlan lơh broă tăc mờ lơgar bơdìh gơtìp koh gơl bè tàm tŭ bồ nam: “Broă do gơwèt tàm Anih lơh broă atbồ dà lơgar pal di tŭ gŏ tài bơta lơi lơh gơtìp jơnkah dà sơnơm do, bơh tŭ hơ̆ lơh nàng mpồl lơh broă bal in, hơ̆ sồng yal tus mờ làng bol. Tŭ do, làng bol ờ git geh jơnkah tàm tơngai lơi. Ờ git ngan!”.

Jơnau kơlôi rơcang gơkòl tăc mờ lơgar bơdìh tài bơta jơnkah kung gam lơh kal ke tus mờ mpồl lơh sa kă bro. Ồng Vũ Quang Phúc, Lam bồ Kông ty Kổ phần Tập đoàn Trung Bảo Tín, do là mpồl lơh sa kă bro mìng tăc phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre mờ lơgar bơdìh càr Dăk Lăk dê pà git, kông ty gam nền nòn ngan tàm broă blơi, prăp gàr mờ sền nàng git. Jơnau kơlôi rơcang do kung gam dờng rơhời tŭ plai sầu riêng mŭt tàm kàl tơnhào tờm: “Bơh bồ nam tus tŭ do, mpồl lơh sa kă bro gơtìp uă ngan kal ke, khà phan gơtùi lòt ờ uă, sră nggal tai kal ke mờ jŏ. Đơs ngan, geh rơndeh pơn đang phan kơ̆p tus jơh 1 nhai, mơya tus tàm tŭ geh lòt gan den phan neh ờ gơtùi ngui tai”.

Tàm jơ̆t nam do, gah phan sầu riêng Việt Nam neh bơtàu tơnguh mờ khà pràn ờ hềt tŭ lơi geh, bơh 32 rơbô lồ ù tam tàm nam 2015 gơguh mờr 180 rơbô lồ ù tam tàm nam 2024, gơs gah phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre tăc mờ lơgar bơdìh kwơ màng ngan, khà priă sơrlèt 3 tơmàn dolar Mỹ. càr Dăk Lăk brồ guh lam lài gùt lơgar mờ mờr 39 rơbô lồ ù tam mờ kàl tơnhào do neh geh 41 rơbô lồ tơnơ̆ mờ tŭ geh tai bă ù tơrmŭt bal bơh càr Phú Yên lài do. Mơya, gơguh “pràn” kung gam lơh geh ală “kal ke” gơlik geh. Ồng Vũ Phi Hùng, Kwang lam bồ Kông ty TNHH Tăc mờ blơi phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre Cao Nguyên (Sarita) kơlôi rơcang: Bơta niam tam ờ ndrờm bal, cau tam geh lơh jăt broă lơh mờng chài là tờm ngan, cau tam ờ git bè phơng sih, sơnơm sền gàr phan tam, phan lơh broă, là ală bơta tờm lơh broă geh tơl bơta niam plai sầu riêng gơtìp kal ke ngan. “Mùl màl rề ơnàng tiah tam tŭ do ờ geh bal mờ bơta pràn tam phan den ngòt rơngơ̆t ngan. Dơ̆ bàr là ngui phơng sih, sơnơm sền gàr phan tam ờ ndrờm bal tài he ờ ai geh bơta niam lơi tàm broă tam tờm sầu riêng. He kung ờ hềt geh khà tơrgùm bal bơh ală tiah tam, den tàng lơh geh sầu riêng di mờ jơnau geh ai là kal ke ngan”.

Ồng Lê Văn Thành, Phó Kwang lam bồ Mpồl lơh broă bal Broă lơh drơng ala lơh sa suơn sre kloh Krông Păc pà git, bơta bơkah ha là jơnkah sơnơm mìng rơ̆p là đah cồng ƀuơn gŏ tàm gah sầu riêng dê. Mùl màl lơh broă bơh mpồl lơh broă bal pà gŏ, bơta kal ke geh tàm bơta ờ ndrờm bal, ờ tơl khà niam bơh ală broă lơh, broă rơndăp lơh. Ồng Phó Kwang lam bồ do gam đơs tai, nam 2023, tŭ Mpồl lơh broă bal lơh sră dan cih măt nàng geh màh sồ tiah tam ai 200 lồ ù tam tờm sầu riêng kông ty ồng do in, neh gŏ tus 57 lồ ù tàm bă ù do neh gơtìp dùl mpồl lơh broă ndai sơgràm gơnoar dan cih măt. Ồng Lê Văn Thành kơlôi rơcang tŭ jơh gùt bă suơn mờ anih lơh broă geh gơnoar ndrờm git loh broă do, đah cau sơgràm kung neh dờp, mơya broă kờñ toh wơl gơnoar cih măt tus tŭ do kung gam ờ hềt geh cồng nha sơl: “Bơh nam 2022 là cau neh lơh lài bloh. Tus nam 2023, bol añ bơyai lơh den ờ gam gơtùi tai. Màh tiah tam gơlơh bè sră ngui ù làng bol dê. Cau cèng lòt ngài bè hơ̆ den bè ờs ờ geh bơta lơi, mơya geh jơnau lơi gơtìp den làng bol di gơlan là pal gơtìp hoàc huơr”.

Bơta ờ pràn ndrờm bal tàm gah lơh sầu riêng gam gơtìp tus gah lơh ing mờ dăp phan geh lơh. Tàm dơ̆ kờp sền kàl lơh sa nam 2024, anih lơh broă geh gơnoar càr Dăk Lăk neh gŏ geh mpồl lơh sa kă bro ngui màh sồ tiah tam ờ di bơh să tờm dê nàng lir tàm ală thùng phan tăc mờ lơgar bơdìh, tàm tŭ mpồl lơh sa kă bro ndai den pờ geh tai hìu dăp phan mờ ờ dan cih măt, ờ tơl broă lơh kloh niam phan sa…

Mò Nguyễn Thị Thành Thực, Kwang geh jơng tàm Mpồl duh broă Mpồl tam klăc Broă lơh sa suơn sre sồ Việt Nam đơs là, bơsong jơh ală bơta ờ ndrờm bal tàm gah lơh sầu riêng là kwơ màng ngan, nàng lơh geh dùl gah phan kơl jăp geh bal adăt boh lam mờ nùs nhơm niam: “Màh sồ tiah tam là pal geh mùl màl, là phan bơna bơh cau tam dê. Broă ai màh sồ tiah tam pal gơs khà broă, kơnòl broă mùl màl bơh tơl kấp gơnoar atbồ dê, bơh kấp sàh rơlao hờ đang. Ờ gơtùi lời bơta bè tŭ do: gơnoar atbồ nggui kơ̆p làng bol, mpồl lơh sa kă bro tus san sră lơh màh sồ tiah tam. Dùl tiah lơh sa suơn sre tờm den gơnoar atbồ pal rơcang dong kờl làng bol lơh broă do”.

Mùl màl pà gŏ, ală khà phan tơwơr wơl tài bơta niam bal mờ jơnkah khà sơnơm ndrờm geh bơh ală bơta ờ pràn bè broă lơh, broă rơcang lơh mờ ndrờm bal tàm broă atbồ. Mờ ală bơta ờ pràn do, ală nhai bồ nam 2025, tăc mờ lơgar Lo plai sầu riêng lơgar Việt Nam gơmù tus 74% khà priă, drà kă bro kung gơmù uă bơh rơlao 42% gơmù gam 28,2%, lơh pơhìn tus mờ jơnau kờñ bơtàu tơnguh kơl jăp.

Jơnau kờñ geh ai ờ mìng là bơta chài tam, mờ là broă atbồ nền nòn mờ nùs nhơm lơh broă bal mùl màl đah Dà lơgar, mpồl lơh sa kă bro mờ làng bol lơh broă sa, nàng lơh geh dùl mpồl bơta kwơ plai sầu riêng mùl màl, do là tiah cau tam, mpồl lơh sa kă bro bal mờ Dà lơgar kung gàr bơta lơngồt jŏ jòng.