VOV4.K’ho - Pơrjum cri bơyai broă tơnguh bơtàu kòn cau nam do geh tơngu me “Kơnuh sơnơm Ngọc Linh – Tìp mờ broă geh kuơ tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bơtiàn tiah làng bol kòn cau” neh bơyai lơh poh lài tàm càr Quảng Nam.

Bơh pơrjum do, 1 jơnau yal geh tơl^k loh làng geh ai là: tìp jăt broă lơh geh kuơ, tơrgùm tàm broă lơh phan geh bơta pràn tiah bơnơm, tiah `hoa, tiah làng bol kòn cau, kuơ màng là ală phan geh bơh brê bơnơm dê bơdìh mờ dơm chi là broă lơh geh cồng nha kờ` ndrờm bal broă tơnguh bơtàu bơh tiah kơh bơnơm mờ tiah ring.

Tàm khà ală bơta phan tam tơmù rơ[ah geh cồng nha tu\ do, tòm kơnuh sơnơm Ngọc Linh geh sền là geh bơta kuơ tàm broă lơh sa uă. Ngai 12 nhai 9 nam 2015, Chính phủ neh k^ rơndăp broă “Sền gàr mờ tơnguh bơtàu tòm kơnuh sơnơm Ngọc Linh – Kơnuh sơnơm Việt Nam” tus nam 2030, mờ kờp jơh khà priă bơcri rơlao 9 rơbô tơmàn priă. Tus nhai 6 nam 2017, kơnuh sơnơm Ngọc Linh mùl màl geh Chính phủ dờp là phan bơna dà lơgar dê.

Tàm pơrjum tơnguh bơtàu kòn cau nam do pa geh bơyai lơh tàm càr Quảng Nam mờ tơngu me “Kơnuh sơnơm Ngọc Linh – Tìp mờ bơta kuơ tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bơtiàn tiah làng bol kòn cau”, ală kuang bàng neh tam pà bal broă mờng chài tàm lơgar bal mờ dunia bè broă tơnguh bơtàu ală bơta kuơ phan geh lơh bơh làng bol kòn cau, tàm hơ\ geh bơta kuơ kơnuh sơnơm Ngọc Linh là 1 broă lơh geh pơnrơ ngan tàm broă tơnguh bơtàu phan geh lơh gơs làng bol kòn cau dê jăt broă lơh geh kuơ.

Hơ\ là: Dơ\ tơnguh pa tàm broă tơmù rơ[ah mờ pas gơs bal tàm lơgar Việt Nam; Broă lơh sa mờ brê kơl jăp mờ bơta niam broă tơnguh bơtàu làng bol kòn cau; Broă dong kờl, bơta niam mờ bơta tơlòng lam sồr; Tìp mờ bơta kuơ tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bơtiàn tiah làng bol kòn cau tơngai tơnơ\ mờ nam 2020; Kơnuh sơnơm Ngọc Linh – bơta kuơ, mùl màl bơta geh tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bơtiàn tiah làng bol kòn cau; Ngui khoa học công nghệ tàm broă tam kơnuh sơnơm, ai bơta niam ală anih lơh sa kă bro in tus bal mờ broă tơnguh bơtàu phan geh lơh bơh kơnuh sơnơm dê… Ồng Đỗ Văn Chiến, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc pà g^t:

-Tiah làng bol kòn cau mờ kơh bơnơm geh uă bơta kuơ di lah pơndrờm mờ tiah ndai ờ geh bè trồ tiah, ù tiah, brê bơnơm mờ tiah ndai ờ geh, gơdờp mờ ờ uă tòm chi sa plai, tòm chi lơh sơnơm, ròng phan, tơnguh ală bơta kuơ chài rơgơi phan bơna mờ ờ di phan bơna kờ` bơyai lơh ală dơ\ nhơl chờ tus sền, nhơl chờ tàm brê.

Pơrjum tơnguh bơtàu kòn cau nam 2018 geh bơyai lơh tàm càr Quảng Nam, [òn tòm bơh kơnuh sơnơm Ngọc Linh dê, do là 1 bơta phan dà lơgar geh bơta kuơ niam, geh bơta lơh sơnơm uă, di gơlan gơdờp mờ uă ù tiah kơh bơnơm geh rơwah lơh tơlòng lài, kờ` lơh bơta tòm tàm pơrjum cri bơyai dê bè là 1 broă ai go\ ală nùs nhơm kơlôi sơnơng bơh broă kă bro uă bơta krơi is.

Phan geh bơh brê bơdìh mờ dơm chi geh bơta kuơ màng tàm rài kis lơh sa, mpồl bơtiàn mờ tiah kis [òn lơgar dê, kuơ màng là mpồl bơtiàn làng bol kòn cau. Tàm khà ală phan brê bơdìh mờ dơm chi, geh uă ngan phan geh bơta kuơ tàm broă lơh sa uă, geh bơta bơkah uă, geh bơta kuơ lơh sơnơm dờng. Geh pơnrơ ngan bè tòm, Hà Thủ Ô, Tục Đoan tàm tiah kơh bơnơm `hoa hờ đah tô; tòm Đinh Lăng, tòm Ba Kích tàm tiah kơh bơnơm đah tô dà lơgar; tòm Hương Nhu kò, tòm kơnuh sơnơm Ngọc Linh tàm ù tiah Tây Nguyên mờ đah jum tàm gùl lơgar; tòm Trinh nữ Hoàng Cung, tòm Sa Nhân phồng tàm tiah đah jam măt tơngai mu\t dà lơgar.

Đơs tàm pơrjum cri bơyai tơnguh bơtàu kòn cau nam do, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ ồng Trương Hòa Bình pà g^t, Chính phủ lơgar Việt Nam sùm sền gròi mờ đơng lam lơh jăt ală broă dong kờl làng bol kòn cau ndrờm bal tàm 3 mpồl: Mpồl dong kờl krơi is jăt jơi bơtiàn kòn cau mờ mpồl kòn cau; Mpồl dong kờl tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bơtiàn jăt tiah Mpồl dong kờl tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bơtiàn jăt gah broă “Kơnuh sơnơm Ngọc Linh – Tìp bơta kuơ tàm broă tơnguh bơtàu kòn cau dơ\ do geh rơwah tơngu me “Kơnuh sơnơm Ngọc Linh – Tìp bơta kuơ tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bơtiàn tiah kòn cau” neh tơl^k go\ nùs nhơm bơh Chính phủ lơgar Việt Nam dê tàm broă lơh ngan kờ` tơnguh ndrờm bal broă tơnguh bơtàu bơh tiah kơh bơnơm mờ tiah ring, tơnguh bơtàu kơl jăp tiah làng bol kòn cau mờ kơh bơnơm. Tàm pơrjum cri bơyai, ồng Trương Hoà Bình sồr:

-A` sồr pal đơng lam ală càr pal rơcang jòi bơta niam bơh tàm dơ\ pơrjum cri bơyai ngai do, bơh ală jơnau bơsram broă mờng chài tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bơtiàn bơh ală càr ndai kờ` `hăp `har, bơceh pa jòi gùng dà broă lơh is, di pal kờ` tơnguh bơtàu mhar, kơl jăp broă lơh sa mpồl bơtiàn càr tòm dê, di lah gơtùi kơlôi sơnơng kờ` tơnguh bơtàu tòm kơnuh sơnơm Ngọc Linh, ală bơta phan lơh sơnơm geh kuơ, phan brê bơdìh mờ dơm chi geh bơta kuơ tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa uă.

Lồi nhai lài, Cục Sở hữu trí tuệ, gơwèt Bộ Khoa học và Công nghệ neh geh kơrnoăt tam gơl sră dờp ai nam 2016 dan geh ù tiah kơnuh sơnơm Ngọc Linh ai phan kơnuh sơnơm bơh 2 càr Kon Tum mờ Quảng Nam in jăt mờ broă lơh pờ ơnàng. Bè hơ\, là geh tai 13 xã càr Kon Tum mờ càr Quảng Nam geh ù tiah tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh. Mò Trần Thị Tuyết, kuang atbồ Sở Khoa học mờ Công nghệ càr Kon Tum pà g^t, tus tu\ do, càr Kon Tum neh tam geh rơlao 329 lồ kơnuh sơnơm Ngọc Linh. Ù tiah tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh geh pờ ơnàng, geh lam sồr broă bơcri priă tus tàm tiah tam, wèt tus khà bơ\t bơtàu phan geh lơh dà lơgar dê:

-Ù tiah do geh pờ ơnàng den ală phan geh tam tàm ù tiah geh gơguh uă bơta kuơ. Dơ\ 2 tai là geh di mờ adăt boh lam kờ` tơnơ\ do tăc tàm drà kă bro neh geh dan bè ù tiah tam mờ geh ai tơl bơta niam kờ` ală hìu kă bro geh bơcri priă uă tàm ală tiah neh geh ai do. Anih lơh sa kă bro ờ kơlôi sơnơng bè lài do tai. Lài do ờ hềt geh bă ù tiah, den cau kơlôi là tu\ tam tàm ală bă tiah do ndrờm bal mờ bơta phan geh lơh kung ndrờm bal sơl, mơya ờ gơwèt bă ù tiah geh ai den ờ geh sră dờp bơta kuơ phan geh lơh ờ uă.

Tìp mờ bơta kuơ tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa tiah làng bol kòn cau, jòi geh nùs nhơm kơlôi sơnơng bơta kuơ, ală broă lơh do gam pà g^t 1 broă lơh ngan chính trị dờng màng, 1 broă sền gròi kuơ màng bơh Đảng, Dà lơgar he dê gơwèt mờ tiah kơh bơnơm, tiah `hoa, tiah làng bol kòn cau.

Cau mblàng Ndong Brawl