Làng bol kòn cau Mông ơm kis uă tàm ală dòr bơnơm jơnhoa; priă lơh geh bơh làng bol dê lài do mìng kơ̆p kơnờm jơh lơm tàm broă tam phan tàm mìr tàm sươn mờ ròng dồ êt phan. Ngan tài bè hơ̆, rài kis lơh sa kal ke ngan; uă tiah, jơgloh rƀah gơ ting jăt sùm. Bè hơ̆ mơya, ală nam rềp ndo, ờ dồ êt jơnau hìu kòn cau Mông lòt rê mờ rơndeh kòn rơndeh ô tô; lơh geh hìu sơmang niam tre ngan bal mờ ală phan ngui kas priă ngan…Hìu bơnhă bi Chang A Hảng ơm tàm ƀòn Chu Va 8, sàh Sơn Bình, kơnhoàl Tam Đường, càr Lai Châu là dồ hìu bơnhă ai lơh pơnyơu. Bơh là dồ hìu rƀah ƀòn dê, lài do, rài kis bơh 6 nă cau tàm hìu dê pah nam sùm gơtìp sa nđăp jơgloh ngkời. Kơnờm geh kâp ủy, gơnoar ătbồ tiah do mblàng yal, pơlam gùng broă chài bơtàu tơngguh lơh sa mờ geh cau pròc mhàm hòi jà đơs sùm, den tàng nam 2021, bi neh khin cha càn 200 tơlak đong bơh anih priă jền dê, bal mờ dồ êt priă tềm pềr geh, bi neh tờ 2 nơm tơnau ròng ka ơnàng mờr 2 cuồng (2 khuông) nàng ròng 3 rbô nơm ka tầm. Rlau 3 nam kờp bơh tŭ tăc ka ròng dơ̆ sơnrờp, hìu bơnhă bi ờ mìng klàs bơh rƀah mờ gam gơgơs là hìu tơl ngui tơl sa pas sơm tàm ƀòn. Bi Chang A Hảng yal: “Lài do rài kis hìu bơnhă añ dê kal ke ngan, tơnơ̆ tŭ gĭt geh oh mi tàm Sa Pa khi tus apah ù nàng ròng ka dà mrềt den tàng añ lùp mờ lùp bơsram. Gŏ khi ròng bơtàu tơngguh niam hìu bơnhă añ kung bơcri sơl, rwah ka tầm nàng ròng mờ tus tŭ do neh ròng geh 3 nam. Tŭ do lơh sa hìu bơnhă dê neh geh priă jền uă rlau mờ bàr pe nam lài”.

Bi Sùng A Sử, làng bol tàm ƀòn Căng Há, sàh tiah nhàr lơgar Tung Qua Lìn, kơnhoàl Phong Thổ, càr Lai Châu yal, tŭ làng bol ờ gam di nùs mờ rài kis kal ke, mờ tam gơl bồ tơngoh kơlôi sơnơng, bơta gĭt wă nàng brồ guh klàs rƀah, den broă lơh broă sa mờ Dà lơgar dong kờl hơ̆ ngan là “brơm ndàr”, là “anih kơldìng” nàng khi sơrlèt guh.

“Hìu bơnhă añ geh Dà lơgar dong kờl 18 tơlak đong blơi rơpu dra. Añ neh ngui priă lòt blơi rơpu rê ròng mờ tơnơ̆ tŭ tơngai ròng siam sền gàr den tŭ do hìu bơnhă añ neh geh 2 nơm kòn rơpu, tơngguh jơh khà rơpu hìu bơnhă dê tus 3 nơm. Añ ưn ngài ngan Đảng mờ Dà lơgar neh sền gròi, dong kờl nàng hìu bơnhă in brồ guh”.

Gĭt nền tơrmù rƀah kơ̆ kơl jăp là kơnòl broă cíñ trị tờm, den tàng bè hơ̆, Lai Châu neh sền gròi chồl tơngguh rài lơh gơlik phan kă bro, bơtàu tơngguh jăt gùng dà drà tăc blơi, ala bồ tơnggoh kơlôi sơlơ lơh sa jăt bè lơh is sa is, lơh rah rài ờ kơ̆ kơl jăp tàm bơtàu tơngguh; dong kờl tam gơl niam lơh sa mờ rài kis làng bol ală jơi bơtiàn dê. Is ồn là sền gròi mblàng yal, “rơsìh” tàm nùs làng bol dê nùs nhơm kơnờm tàm bơta pràn is, pơnđơl pràn is, lơh bơta kơ̆p kờñ sùm brồ guh lik klàs rƀah, lơh pas gơlik gơs ngan ngồn. Ồng Trần Bảo Chung, Củ tịc Anih duh broă Làng bol kơnhoàl Phong Thổ, càr Lai Châu pà gĭt, bơh ală broă lơh hơ̆, kơnhoàl Phong Thổ neh gơmù rlau 5% khà hìu rƀah tàm nam 2024.

“Kơnhoàl sồr ală sàh geh broă rơndăp lơh loh làng nàng lam lơh jăt; săc rwah gĭt nền loh làng ală cau hìu rƀah, bè hìu rƀah ờ geh priă jền den bol hi dong kờl priă jền bè lơh sa, halà dong kờl ală broă jàu gơmù rƀah klàs rƀah…".

Lơh pràn bơtàu tơngguh ală broă lơh tơrlòng lài lơh sa gơdờp mờ bơta geh ngan mùl màl tơl tiah dê; bơrkuăt bal kơnòl cau đảng viên dê pal lơh lài, lơh krơh nàng làng bol in bơsram mờ lơh jăt. Bơh broă lơh do, broă lơh tơrmù rƀah bơh càr tiah bơnơm dê, tiah nhàr lơgar càr Điện Biên dê kung lơh geh uă cồng nha niam ngan sơl. Pơnrơ bè sàh Chà Nưa gơ wèt kơnhoàl tiah nhàr lơgar Nậm Pồ lài do là kơnhoàl rƀah ngan rlau jơh càr Điện Biên dê mơkung gơ wèt mpồl ală kơnhoàl rƀah ngan rlau jơh gùt lơgar dê, mơya tŭ do neh gơgơs anih pơnrơ àng bè tơn jơh jơgloh tơrmù rƀah, bơ̆t bơtàu ƀòn lơgar pa tàm tiah nhàr lơgar. Ồng Khoàng Văn Van, Ƀí thư Đảng ủy sàh pà gĭt: “Sàh Chà Nưa bol hi tŭ do mìng gam 4,3% khà hìu rƀah lơm; nam 2015 den gam 56% hìu rƀah, tus tŭ do mìng gam rlau 4% hìu rƀah. Bol hi gŏ là cồng nha tơn jơh jơgloh tơrmù rƀah tàm tiah do là rềp mềl mờ rài kis geh ngan".

Bè gùng dà lam lơh nàng geh cồng nha do, ồng Khoàng Văn Van, yal: “Đảng viên lòt lài, làng bol jăt tơnơ̆”, ồng pàng he bơh rài yau neh đơs bè hơ̆. Kờñ bơtàu tơngguh lơh sa tàm sàh tiah sar lơgar ngài bè Chà Nưa den kwang bàng, đảng viên pal lơh lài, lơh krơh nàng làng bol ƀòn lơgar in lơh jăt, do là ală mblàng yal mhar ngan rlau jơh, cồng nha ngan rlau jơh, mờ dilah đơs gời mờ ờ gŏ lơh là làng bol ờ gŏ dòn ờ gŏ kờñ iăt ờ; he pal lơh lài, gŏ geh cồng nha là làng bol lơh jăt is gơ”.

Tus tơngai do, càr tiah bơnơm Yên Bái gam rlau 12 rbô 500 hìu rƀah, ndrờm mờ 5,68%. Pơndrờm mờ khà hìu rƀah kờp tus lồi nam 2023 là neh gơmù rlau 7 rbô 600 hìu, ndrờm mờ gơmù 3,48%. Dùl tàm ală broă lơh mờ Yên Bái neh lam lơh nàng lơh geh cồng nha do là dong kờl cau lơh broă ƀòn lơgar tus bal drà lòt lơh broă hờ lơgar ndai; mơkung yal tơnggĭt broă lơh ai cau lơh broă tàm ală mpồl lơh sa kă bro tàm lơgar in. Ồng Lê Văn Phương, Phó Kwang Lam bồ Sở Lơh broă, Cau ling sồt să mờ Mpồl bơtiàn càr Yên Bái pà gĭt, pah nam, càr ai geh broă lơh ai bơh 20 rbô tus 22 rbô nă cau lơh broă in.

“Bol hi sùm mblàng yal gơ wèt mờ cau lơh broă gĭt nền geh bơsram broă lơi, lơh broă lơi; jơnau kờñ bơsram nàng geh broă lơh mờ bơsram nàng geh priă jền ai hìu bơnhă, să tờm in mờ tơn jơh jơgloh tơrmù rƀah”.

Tiah đah tô măt tơngai mŭt dà lơgar- ù tiah nhàr lơgar bơh Dà lơgar dê neh, gam ngai sơlơ “tam gơl muh măt să jan”. Bal mờ ală lơh ngan bơh làng bol dê, ală broă dong kờl mờ Đảng, Cíñ phủ lam lơh ờ mìng tơrmù tàm ală broă lơh sa lơm mờ ntrờn tus tơrmù rƀah uă bơta tàm uă broă jàu krơi is, bè broă lơh, kham sơm kòp ờ sa priă, bơto bơtê, dà sàng goh…sơlơ lơh geh bơta gơn kơnờm, là “anih kơldìng” kơ̆ kơl jăp nàng Tiah đah tô măt tơngai mŭt dà lơgar in lơh jăt ngan ngồn jơnau kơ̆p kờñ ngan klàs bơh rƀah, brồ să bơtàu tơngguh.