VOV4.K’ho - Tây Nguyên – ù tiah ơnàng mơya gam gơbàn dùl bơta sơlơ\u wơl là làng bol ờ geh ù lơh sa. G^t nđờ 10 rơbô hìu làng bol gam kờ` geh ù nàng tam phan, mơya ờ hềt gơtùi ai. Do là dùl tàm ală bơta tòm lơh gơbàn sùm jơgloh rơ[ah bơh dùl bơnah [òn lơgar mờ bơta gơbàn là mùs kơl chi brê lơh mìr kung bè ờ uă broă ờ niam bè bơta lơngăp lơngai ờ do ờ dă. Nđan lah làng bol kờ` geh ù mơya ờ tơl ù, kal ke tàm broă atbồ, ngui ù tàm tiah do tềng lơi?

Xã Ia Mơr, kơnhoàl Cư\ Prông, càr Gia Lai geh bă ù ơnàng 44 rơbô lồ, mơya khà kờp làng bol mìng rơlao 2 rơbô nă. Ù tiah ơnàng, kòn bơnus ờ gal, mơya làng bol kis tàm do kung gam ờ tơl ù lơh sa. Sơlơ\u uă rơlao tai, là tiah ờ rơndăp geh ù lơh sa ai làng bol in, mơya geh rơlao 8 rơbô lồ ù kờ` ai anih lơh sa kă bro in tam cao su.

Xã Ia Mơr geh 8 rơbô lồ ù brê kờ` jào anih lơh sa kă bro in lơh jăt rơndăp broă, mơya uă nam ờ ai geh dùl bă ù làng bol ờ tơl ù lơh sa in

Anih lơh sa kă bro sơgràm uă bă ù mơya bơta pràn bơcri priă lơh ờ ndrờm bal den tàng geh uă bă ù tam cao su neh gơbàn chơ\t. Dùl nă kuang bàng đơng lam UBND xã Ia Mơr pà g^t, xã gam dan mờ gơnoar atbồ kơnhoàl ai dùl bơnah ù bơh ală rơndăp broă lơh ờ geh cồng nha kờ` ai làng bol rơ[ah ờ geh ù lơh sa in.

-Bol a` kung dan mờ gơnoar atbồ ai tơl bơta niam nàng gơnoar atbồ xã ai tam gơl ờ uă bă ù làng bol in. di pơgăp 100 lồ kờ` ai làng bol ròng phan, tam phan, lơh suơn lơh mìr.

Ndrờm mờ kơnhoàl Cư\ Prông càr Gia lai, sơlơ\u ờ tơl ù lơh sa kung gơbàn tàm kơnhoàl Ea Súp, càr Dak Lak. Tàm tu\ ală hìu làng bol tàm ală rơndăp broă lơh ring niam [òn ơm kis tàm kơnhoàl, mìng geh ai di pơgăp 4 sào ù, tàm hơ\ geh bal ù lơh hìu ơm mờ ù lơh sa, ờ hềt di pal mờ broă kờ` geh 20% khà kờ`, den ală anih lơh sa kă bro ai ơpah gời ù wơl, mờ 26 rơndăp broă lơh, kờp jơh bă ù di pơgăp 20 rơbô lồ brê mờ ù brê.

Dùl jơnau lùp dờng ngan là: gơnoar atbồ gơtùi jào bă ù ơnàng kờ` anih lơh sa kă bro in lơh sa in atbồ, ngui ù, mơya ờ ai geh dùl bă ù dềt kờ` làng bol ờ geh ù in lơh sa, ring niam rài kis

Hoàc huơr bơh broă sơlơ\u do là anih lơh sa kă bro mìng lời hoàc huơr gời ù, lơh gơbàn tam gơl ù ờ di, sơgràm ù, tam phà ù geh uă. Den tàm ală [òn, xã ờ tơl ù lơh sa, khà hìu rơ[ah tàm khà bơh 40% tus rơlao 70%. Ồng Trần Văn Hoàng, kuang atbồ Mặt trận [òn 12, xã Ya Tờ Mốt pà g^t, broă sơlơ\u do neh geh bơh uă nam mờ kung gam ờ hềt geh bơsong, lơh gơbàn hoàc huơr ờ niam, bè broă lơh sa bal mờ mpồl bơtiàn:

-Làng bol tu\ do gam ờ geh ù lơh sa.Tàm tu\ càr ai ală anih lơh sa kă bro tus tàm do sơgràm uă ngan ù tiah. Mờ mùl màl, anih lơh sa kă bro lơh sa ờ geh cồng nha lơi sơl. Tàm tu\ hơ\ den ù làng bol ờ khin lơh tus. Mờ bè a` neh đơs, làng bol kis tàm do rơ[ah ngan, ờ geh priă, pal lòt kơl chi brê, sơgràm ù brê ơpah cau in, gơbàn ku\p, pal lòt jàm. Tàm [òn geh cau pa jàm bơh 6 tus 7 nam pa rê tài tìs kơl chi brê ơpah.

Tam dră tài bơta kuơ bơh làng bol mờ anih lơh sa kă bro, bu\ lah tàm broă atbồ mờ ngui ù tiah, tàm hơ\ uă ngan là ală bă ù geh bơh nông-lâm trường gam là broă gơbàn uă ngan tàm Tây Nguyên.

935 rơbô lồ là khà ù bơh ală công ty nông-lâm trường tàm tiah do gam atbồ. Tàm dơ\ sền gròi pa do tàm Tây Nguyên, ồng Nguyễn Lâm Thành, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Quốc hội neh ai go\, ală công ty lâm nghiệp gam ngui uă ir ù, mơya cồng nha ngui, tă pơgồp tàm kes priă den ờ uă.

Ồng Thành ai tơngo\ dùl anih lơh sa kă bro lơh sa geh cồng nha ngan tàm Tây Nguyên, ngui rơlao 40 rơbô lồ ù lơh sa, mơya tă dia dà lơgar mìng rơlao 1 tơmàn priă tàm 1 nam.

Tam dră tài bơta kuơ bơh làng bol mờ anih lơh sa kă bro, kal ke tàm broă atbồ mờ ngui ù gam là broă gơbàn sùm tàm Tây Nguyên

Ồng Thành đơs, mờ cồng nha lơh sa kă bro, tă tàm kes priă dà lơgar ờ uă bè hơ\, gơnoar atbồ di gơlan geh jào ală bă ù dờng ai ală anih lơh sa kă bro in atbồ, ngui den nđan lah ờ ai làng bol rơ[ah gam ờ tơl ù, kờ` làng bol geh ring niam rài kis:

-Lòng sền wơl dùl anih lơh sa bơh dùl công ty lâm nghiệp tă nđờ priă ai Dà lơgar in, 41 rơbô lồ mơya priă ơpah ù mìng rơlao 1 tơmàn priă, dùl anih lơh sa geh sền là geh cồng nha ngan. Hoàc huơr uă ngan là bơta lơi, kes priă ờ geh tă, làng bol kòn cau mờ làng bol rơ[ah gam ờ geh ù, do là jơnau atbồ bè ù tiah.

Den ờ geh bơta lơi mờ he ờ ai ờ uă bă ù nông lâm trường, 10, 20 rơbô lồ, ha là rơbô lồ kờ` bơsong làng bol in. di lah bè gùng dà broă lơh tàm bă ù tiah hơ\ mờ mùl màl geh kuơ tus mờ broă tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bơtiàn, lơh geh cồng nha rơlao, pal bơsong ù ai làng bol in den pal toh wơl, ba` đơs tus tàm bơta geh bal tàm rơndăp broă lơh sa a` mờ a` ờ ai.

Jăt khà kờp bơh Bộ Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn yal, tiah Tây Nguyên tu\ do geh mờr 53 rơbô hìu ờ tơl ù lơh sa, mờ bă ù di pơgăp 24 rơbô lồ. Tàm hơ\ càr Dak Lak là uă ngan mờ di pơgăp 19 rơbô lồ, càr Gai Lai ơm dơ\ 2 mờ di pơgăp 13 rơbô lồ.

Tàm dơ\ lơh broă mờ ală càr Tây Nguyên bơh Thủ tướng Chính phủ ồng Nguyễn Xuân Phúc neh ai go\ ală kal ke tàm broă atbồ, ngui ù geh bơh nông-lâm trường tàm Tây Nguyên. Kuơ màng, broă ală anih lơh sa kă bro atbồ, ngui uă ir ù mờ cồng nha broă lơh  uă, tàm tu\ hơ\, làng bol kờ` geh ù lơh sa mơya ờ geh ù là ờ di pal:

-Cau kòn cau he dê kis tàm bă ù hơ\ mờ dùl bơnah làng bol kis ntrờn khăt gơboh den ờ geh ù, gam ù tàm ală công ty nông lâm trường den geh uă, geh ờ uă cau lơh geh kuơ. Bơta do là ờ di pal, pal geh bơsong kờ` gàr niam làng bol geh bă ù lơh sa, hơ\ là nùs nhơm kơlôi sơnơng bơh Đảng, Dà lơgar he dê tàm broă do.

He ờ tơl cơ chế, broă lơh, bơta tìs den ngui uă, mờ pal geh di-Nghị quyết Bộ Chính trị khoă 9 neh đơs den he ờ hềt ngui kờ` bơsong ù tiah làng bol kòn cau Tây Nguyên, tây Bắc mờ Tây Nam Bộ in tơl niam. Cấp uỷ, gơnoar atbồ ală cấp pal sền wơl, ală broă lơh di pal geh ngui, ală broă lơh tìs pal lơh niam wơl, ală broă lơh neh ờ gơtùi ngui tai den pal sơbì.

Bơsong broă ù tiah lơh sa ờ mìng bơsong rài kis lơh sa ai dùl bơnah uă làng bol rơ[ah tàm Tây Nguyên, mờ gam bơsong ală bơta ờ niam, ală broă tam dră di gơlan gơbàn bơh aln2g bol mờ anih lơh sa kă bro.

Wèt tus ngài rơlao là anih lơh sa kă bro mờ làng bol lơh broă bal, ai broă lơh sa suơn sre-brê bơnơm tàm Tây Nguyên tơnguh geh ală bơta kuơ mờ ù tiah do neh geh lài. Kờ` geh bơta do, ală broă đơng lam bơh Chính phủ bè broă bơsong ù tiah lơh sa pal gờ` geh lơh mùl màl, lơh gơs broă lơh mùl màl bơh gơnoar atbồ ală càr tàm Tây Nguyên dê.

Cau mblàng Ndong Brawl