VOV4.M’nông - Ndrel đah mông nar, săk he dơh ntưp ăp  nu ji t^ng năm deh. Geh du đêt ntil nău saơ mbơh njrăng lor đah kop ji tâm săk, he ân uănh tât. Nt^t nsa kơt chiăt jâng, luh mu\n mô g^t nkô| nău mô lah ntoh ăp brâp bah dâng măt. Nkô| trăch “N’hâm soan n’hanh nău rêh” nar aơ, mpôl hên nkoch mpeh ăp ntil nău kơl g^t năl nău ji ta săk bu ur n’hanh trong rchăng n’gang

Bôk năp lah hao jâk, lăi, đê| đo\ng lah r[u\n ta ndul

Lah geh nu\ih rgâl nsum ao [a [ơ yor yơt bu\t hao têh ri nu\ih ne\ geh ntưp nău ji s^k tâm mham âk n’hanh nău ji rgâl hao. Geh rnôk yơn bu\t rlău 80cm (bu ur) n’hanh 94 cm đah bu klô ri ntưp 2 nău ji aơ ntơm geh. Geh na\u hao tay lah bu\t lăi rlău 88cm đah bu ur n’hanh 102 cm đah bu klô. Bah jo\, nău ji jik tâm mham way geh tât dăch đah nău lăi. Nău g^t saơ kơt o\k r’ah, mô rgum nău m^n, chrach âk n’hanh ji hir dak, ngo măt, trong mham n’hanh n’gle\ du\t jo\ jông năm rêh.

- Kônh wa n’hanh le\ băl mpôl ân uănh đah nău aơ n’hanh njrăng n’gang đah trong mât ueh nău rêh gu\ âm, thể thao âk, ngêt sa tâm ban, khoa học, to\ng ăp chất. Ân hăn khăm n’hanh ôp nai dak si, lah do\ng dak si t^ng nău nt^m gay uănh nđôi s^k tâm mham n’hanh ăp nău ji dơi geh.

- Ntil nău saơ mpeh nău ntoh ăp ntu\k êr ju\m dăr măt

Aơ lah ntoh bah nău ji geh săk xanthelasma yor nkân ngi bah dâng ntô, ntoh bah nău ji cholesterol hao. Uănh năl mham rnôk ji ngot dơi g^t nkô| nău [ư ji.

Lah hăn khăm le\ g^t nkô| nău, kônh wa ân rgâl nău rêh, ngêt sa ân tâm ban n’hanh gơih tiăr nti. Nău ji cholesterol, bên kuăl ngi mham âk lah nău ji mô dơi uănh n’hơ, nkô| nău [ư hao ji play nuih, chôt ndal.

Rnôk geh ăp têl brâp ju\m dăr măt, geh rnôk mô to\ng măt b^ch geh tât nău aơ. Yơn ăp ntu\k brâp ju\m dăr măt geh bah ăp nău chiăt n’hanh way yor chiăt măt mô lah ju\t muh.

Rnôk ne\, kônh wa ân joi nkô| nău [ư chiăt, kơt lah bru\i [âh, dak si…, ân lơi ir mâp đah ăp ndơ [ư chiăt. Dơi do\ng dak si kháng sinh rchăng n’gang chiăt mbra geh tam yơn rnôk do\ng ân ôp nai dak si.

Chiăt jâng

Nklăp lah yor ntu\k ntô gu\ âm mô ueh, bu bi sa jâng geh chiăt. Geh rnôk luh ndâng dak mô lah ndâng dak nsiăp nglang, ngăn lah ta trôm rpăk jâng mô lah bah dâng mpang jâng.

- Ân rao kloh jâng, an nsâh jêh ne\ nsu\t kem rchăng n’gang kaman. Ân răk kloh n’hanh mât an jâng nsâh mbra kơl ngăch bah ji n’hanh bah ir ntoh tay.

Đang ta yoi mbung

Nău an g^t săk mô to\ng vitamin rmôt B n’hanh sắt, yor sa đêt biăp n’ha nđir, poăch mpăi n’hanh tăp kik djăr, đang ta yoi ntoh bih tưp kaman.

Rnôk g^t saơ nău aơ, kônh wa dơi do\ng kem mh^ng săm ta jay n’hanh an mpê| ntô, bah oi ji. Uănh tay sam [u\t n’hanh ntop ăp ntil ndơ sa geh âk 2 ntil ndơ kah mhe nkoch.

Luh rtoh chiăt.

Lah do\ng kem mh^ng mô dơi oi ri du\t geh âk bah nău ji celiac, nău ji trong proch [ư sôt trong proch nse n’hanmh [ư nking n’gang lăp ndơ kah bah ndơ sa. Nu\ih ntưp ji Celiac mô dơi do\ng ntop gluhten, du ntil protein tâm ba bum, ba mạch ônh n’hanh ba mạch. Ntô geh khuch, luh rtoh chiăt jêr ât.

Ân uănh m^n ntưp nău ji Celiac đo\ng lah mô, nai dak dơi an [ư uănh năl mham bôk năp gay năl na nê, lah ntưp ji, ri ân do\ng ndơ sa mô geh gluhten t^ng nău nt^m.

So\k mbrơi mbrơi n’hơ

Ntil nău an g^t rnoh sắt tâm mham đêt lơn rnoh to\ng ăp. Aơ lah nău ji way mâp ta bu ur yor di khay r^ n’hanh jêh dêh mô to\ng mham. Ntưp nău ji mpeh tuyến giáp dơi [ư ru\ng so\k n’hanh n’hơ so\k đo\ng.

Ân [ư uănh năl mham. Lah yor mô to\ng sắt, ân sa ăp ndơ sa âk sắt mô lah ngêt grăp dak si sắt ntop tay. Lah geh nău ji yor tuyết giáp, ân khăm n’hanh săm lơ ơm lơ ueh.

Nheh rbăk, dơh pă

Du\t âk kơt pah âk ir đah nău kan jâk, [a [ơ do\ng mh^ng nheh jâng ty. Nheh ty rbăk geh đo\ng  nău ntưp ji buh sêt, rsap ku\, nău ji tuyến giáp mô ji rpăk nting.

Ân răm nheh [a [ơ, ntop biotin (Vitamin B7). Lah geh ăp nău ji êng kơt ji o\k mô lah ji rpăk nting ri hăn khăm n’hanh săm ăp nău ji aơ.

Krăl ăch

Nău aơ an saơ săk mô tong ndơ sa sât n’hanh dak. Le\ rngôch ăp nu\ih mô to\ng ăp ndơ sât lah tâm ndơ sa ăp nar jêng dơh geh krăl ăch, mô lah dra ndul, r’ơl.

Săk nu\ih u\ch ndơ sât mô lêk (geh tâm tuh, phe, play ăp ntil) n’ăp ndơ sât lêk (cám yên mạch) gay njrăng n’gang krăl ăch kơt mât cholesterol tâm mham tâm di. Yor ne\ ân ntop 2 ndơ kah aơ, geh âk tâm biăp bum play kơt cà rôt, siăm dak, phe k^r, play, tuh ăp ntil…

Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja