VOV4.M’nông – A[aơ, nu\ih [on lan ta ăp nkuăl Sa Thầy, Ngọc Hồi (n’gor Kon Tum); nkuăl Ia Grai (n’gor Gia Lai); nkuăl M’Đrak (n’gor Dak Lak) đôl khuh hăn tâm bri joi play ryum gay tăch an nu\ih rwa\t. Năm aơ ryum khlay, nu\ih rwa\t tât rlău 150.000 prăk du kg jêng lơ ntru\t nu\ih [on lan hăn tâm bri, sreh n’ging, đêt đo\ng lah kăl n’ăp ma tơm gay so\k play. Nău pe\ lêh lơh sêng aơ, le\ geh bah âk năm bah năp, a[aơ lâp plơ\ tay, lơ [ư ntil tơm aơ roh le\ tât du\t.

Play ryum tâm ndrôm sam [u\t y học cổ truyền geh moh săk lah rplay ryum, Đại hải tử, Đại hải, An Nam tử… jêh 4 năm tơm mơ geh play du tơ\, play ryum geh tam bah duh, bah kh^h, ueh trong mblong dơ\ lơn lah geh tam săm krăl ăch, ji nting dôn.

Mô knu\ng geh play ryum, ma âk ntil dak si khlay bah Tây Nguyên dôl geh pe\ lêh t^ng kơt lơh sêng tât le\: sreh tơm so\k play; tu\ng le\ reh so\k le\ tơm n’ging … Lương y Võ Thuận Hoá, Groi kruanh Hội đông y n’gor Dak Lak, an g^t: “Nău joi dak si dôl geh du\t n’hâm lir lar ta ăp n’gor, nkuăl, kơt Ea Súp, Buôn Đôn, Ea H’leo, Krông Năng, Krông Bông… le\ rngôch ta ăp ntu\k geh bri. Kơt bri Chư Yang Sing tơm dak si du\t ueh tam. Lah khân pơng so\k joi êng âk ntil tơm, kơt cẩu tích, cốt toái, kê huyết đằng, vươn tôn, tô mộc, đỗ trọng nam, củ bình vôi… lah nsum nu\ih rwa\t tât rwa\t moh tơm lah nu\ih [on lan mbra rgum joi tơm ne\. nt^t nsa kơt play ryum ta M’Drak, gâp saơ khân pơng sre kăl n’ăp tơm gay so\k grăp, moh ndơ geh lah khân pơng joi le\ kơt ne\ ri mbra roh le\ ntil ndơ khlay bah dak si”.

Mô g^t wât mpeh tơm dak si, jêng djăt geh nu\ih rwa\t n’hao rnoh khlay rwa\t moh tơm, nu\ih [on lan lo\ hăn joi tơm ne\ t^ng so\k le\ tât du\t, jêng [ư tât tu tơm dak si ueh tam bah dak he nar lơ le\ sêng. Ta Dak Lak, gay lơi ir geh nu nău aơ, nkre rgop mât chăm săk soan nu\ih [on lan, Hội đông y dôl ntrôl dăng trong kan nkoch trêng rgo\ jă kônh wa hun hao rmôt dak si đah trong way [ư “dak si ta jay, nai dak si ta ntu\k, săm ji ta jay”. Hội hôm njêng 3 rmôt khăm dơm n’hanh [ư âk rơh khăm pă dak si an dơm an âk rbăn nu\ih ach o, rnăk wâl dơi kơl, nu\ih chôt ndal rdih kol trong mham rngok… rgop ndrel n’gâng kan dak si [ư rgâl nău rêh kon nu\ih n’hao ueh ngăch săk soan nu\ih [on lan. Lương y Võ Thuận Hoá an g^t: “Ta Hội đông y ri bah năm 2006 le\ mbơh rblang ăp nău blău ơm mpeh joi pe\ lêh, nkret gâm, do\ng dak si ta [on lan, ngăn lah ta ăp nkual jru ngai. Ri cán bộ nu\ih tâm rmôt pe\ lêh, nkre njêng dak si, jêh ne\ [ư khăm săm ji an dơm an nu\ih [on lan, ri dơi kônh wa du\t knơm. Geh âk nu\ih ntưp nău ji jêr bah ma a[aơ do\ng tơm dak si nơih prăk ma bah ji, nt^t nsa kơt ji nting n’ăng môr duh chăng, ôi dâk jêr rkôn jâng ty, t^ng đông y ri nău ji bah phong tê thấp, ri geh âk tơm dak si ơm geh tăm ta jay, nt^t nsa kơt n’ha mlu jun, tơm pih lok, thổ phục linh, vương tôn, thiên niên kiện… geh âk tơm dak si tâm jay, tâm mir gay săm nău ji ne\ ma du\t tam”.

Bah meng nău khăm n’hanh săm ji an nu\ih [on lan, hội đông y Dak Lak hôm ntrôl dăng nkoch trêng mbơh nt^m n’hâm soan, kơl nu\ih [on lan g^t năl, tăm n’hanh do\ng tơm dak si nam, tă bah ăp ndrôm sam [u\t, rup màu mpeh ăp ntil tơm dak si ơm geh ta ntu\k, ntop tâm ăp nar rgum r[u\n bah ăp rmôt nsum mpôl. Lương y Võ Thuận Hoá lah: “Ăp trong kan nkoch trêng, jêh mât tăm tơm dak si, mât tăm dak si ri Hội đông y n’gor Dak Lak mhe [ư bah năm 2008 tât a[aơ n’hanh le\ geh nău mbơh tơih âk. Hội le\ rgum mât n’hanh dôl in du ndrôm sam [u\t mpeh ăp tơm dak si, nău dak si nam săm ăp nău ji way mâp gay pă an nu\ih [on lan, yơn ma a[aơ hôm e đêt. Ăp trong săm ji t^ng đông y, lah kơt dơi nkoch trêng tâm di an nu\ih [on lan, kơt dăch dêh rgum r[u\n bah ăp rmôt kan nsum mpôl du nar knu\ng 10 mn^t nkoch mpeh du ntil nău ji way mâp ne\, kơt duh siăk lơh, ăp nău ji siăk lơh… ri geh âk ntil tơm, phâm nău tam, phâm do\ng an di, lah nu\ih [on lan [ư t^ng ri đông y mbra rgop du\t têh tâm nău mât uănh n’hâm soan.

                                                Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja