A[aơ dak he geh rnoh kon se brêt têh du\t âk, yor ri nau kan ngêt ntop Vitamin A pơk hvi rgop đah ngêt dak si brun geh uănh lah nau khlay,  n’hânh nâp nala tâm kan rgâl lơi nau brêt têh, n’hao săk têh ân kon se Việt Nam.

Kan ntop Vitamin A rgop ma ngêt dak si brun ân kon se jê|, geh rgop nsum tâm Bôk nau kan Rchăng nau brêt têh ân kon se ntơm năăm 2007. Ân kon se ngêt Vitamin A n’hanh dak si brun ăp năm lah du nau kan khlay. Ngêt Vitamin A mô êng kơl măt kon se  dăng, n’hao nau dơi rchât đah nau ji, rgâl nau kan brêt têh n’hanh kơn kon se nkhi\t brun ko\ der dơi nau mô u\ch sa, mbrơi têh, brêt rgay.

Mra dơi lah, Vitamin A lah du ntil dak si khlay ân nau hun hao bah kon se jê|. Tâm ntil ndơ sa ăp nar bah kon se, ăp ntil dak si aơ ko\ geh lăp tâm săkl kon se yơn lah mô ho\ to\ng. Yor ri gay ntop tay Vitamin A, yor ăp ntil ndơ khlay tâm rnôk uănh, hun hao n’hanh nau nau dơi rchât đah nau ji đah kon se. Lah mô to\ng Vitamin A mra mô ang măt, kon se mô saơ klă tâm rnôk mô ang âk (kơt trôk mh ôi mô lah bri dôl măng), lah ji hô mra khuch tât măt, [ư chieh măt. Êng nê, kon se hôm brêt têh săk, mô u\ch alưp ăp ntil ndơ sa kah tâm proch n’hanh nơih geh ntưp  nau ji bah kman, ngăn lah nau ji trong so\ n’hâm, n’hanh trong sông sa yor mô to\ng nau mât bah Vitamin A.

Ndrel đah nau nê, kan ngêt dak si Brun ân kon se ko\ khlay đo\ng. Rnôk kon se geh nau ji vay geh nau kơt lah Kop duh, siăk, hor muh, mô u\ch sa…Yơn lah kon se geh brun ri mô saơ geh nau mpôl, bah âk khay mra saơ kon se mô hao jâk săk, mô lah măng bi\ch mô đăp yor chiăl trôm su\ng ach mô lah kon se hăn ach luh brun, hok luh brun…Rnôk nê, nơm mư di\ng gi\t lah kon nơm geh brun. Nau răk săk mô khlo, tăp brun geh tâm âk ntu\k. Ăp kon se jê| vay băl neh ntu, pu ty mô lah djôt ndơ sa rnôk ty hôm [ơ\, yor ri ma kon se jê| vay geh âk ntil brun tâm du tơ\. Rnôk geh brun tâm săk, kon se mô ueh trong proch, [ư kol rnôk lăp ndơ sa kah tâm săk, mặt êng, hôm gay tâm pă ndơ sa ân kon se đah ăp ntil brun tâm ndu ri di\ng kon se mô blau têh, brêt têh, n’hgâm châl mô dăng yor ri mâ nơih ntưp nau ji. Nê lah ê kơp tât ăp nau tât khuch kơt lah brun lăp tâm trôm nkong play măt, kol proch.Gay der mô lah n’huch nau ntưp brun ân kon se jê|, tâm 6 khay [a [ơ ân kon se ngêt dak si nkhi\t brun du tơ\. Nkre, gay njrăng tât nau ji tơm lah:Ân kon se geh nau mơng rao ty jêh hăn ach, chrach n’hanh lor rnôk sông sa, ân kon se ngêt dak gâm duh lơi n’ik, sa byăp ho\ gâm si\n, ăp ntil play si\l ntô jêh rao, vay nkăp nheh ty ân kon se, rao kloh su\ng ăch ân kon se kon đah su [u jêh kon se hăn ach, mô ân kon se dah ma ăch, mô ân kon se gu\ lhôk mô lah njoh kho hêk kuang.

Tâm ăp nar vi chất dinh dưỡng ăp năm, ăp n’gor tâm lam dak ko\ [ư ân kon se ntơm 6-60 khay ngêt Vitamin A n’hanh nkhi\t brun rgop ma njing săk ân kon se gay lah rnôk n’hao nau gi\t ân ăp nu\ih, ngăn lah ăp nu\ih Me mbơ\ gi\t nau khuch bah nau ji yor mô to\ng Vitamin A. Mra dơi lah, aơ lah ngoai tâm ăp nau kan khlay bah nau kan dak si, ntơm bah nê rgop tâm nau n’hao n’hâm soan ân kón e, đăp măpn ân rơh ba kơi dăng lơn n’hanh gi\t blau lơn tâm rơh tât.

Kơt nu nău mhe nkoch, an kon se bah dâng 5 năm deh ngêt ntop vitamin A n’hanh ngêt dak si brun ăp khay lah du nău [ư du\t n’hâm khlay. Ngêt Vitamin A kơl an măt kon se rsang dăng, n’hao miễn dịch, rgâl nu nău mô tong vitamin A. bah meng ne\, nău ngêt dak si brun dêr nău nău blao sông sa, băt têh, brêt têh. Dơi g^t wât nău ueh bah ăp nău [ư aơ, ăp me\ bơ\ hăn ndơ\ oh kon tât ngih dak xă/phường/nkuăl gay ngêt vitamin A n’hanh ngêt dak si brun ăp khay. Năm aơ, yor nu nău du đêt ji tâm tưp ta kon se hao, nău an kon se ngêt ntop vitamin A n’hanh ngêt dak si brun ăp khay ta du đêt ntu\k geh âk nău êng rđil đah ăp năm. Gay wât na nê| mpeh nkô| nău aơ, mpôl nchih nău mhe nkô| trăch le\ ôp nai dak si Lê Đình Trâm, chuyên viên ngih dak si Y tế dự phòng n’gor Gia Lai mpeh du đêt nkô| nău geh tât. Jă kônh wa n’hanh le\ băl mpôl kâp djiăt nău ôp nai dak si.

Nău mbơh [ư an kon se ngêt vitamin A n’hanh ngêt dak si brun ăp khay tâm nar vi chất dinh dưỡng năm aơ moh ndơ êng đah ăp năm hơi wa ?

Nai dak si Lê Đình Trâm: “Năm aơ geh êng đah ăp năm. Bôk năp, yor nu nău dak he mpeh ji sởi dôl hao n’hanh ăp nău ji jâng ty mbung dơh ntưp rlơ\ đah ăp oh. Yor r^, Viện le\ nt^m năm aơ Nar vi chất dinh dưỡng lah mô rgum t^ng rku\m an ngêt ma an ngêt êng chrai ta wâl, [ư ta âk ntu\k chah chrai ta nkual [on lan. Tal 2, nău kon se geh ji an ngêt vitamin A ta wâl, lah saơ kon se geh sởi an vitamin A di t^ng nău nt^m, nchroh mpeh ji sởi an n’gâng kan dak si an, tal 3, đah ăp kon se le\ dơi ngêt vitamin A dak si tam ngăn rnôk săm ji sởi tâm 4 pơh bah năp ri mô an ngêt vitamin A rơh aơ ma an uănh n’ôi 4-6 pơh bah kơi. Tal 4, tâm rnôk [ư Nar vi chất dinh dưỡng năm aơ, he wah an rlu nău weh nkă kon se bah dâng 5 năm deh”.

Bah ăp nău êng kơt wa mhe lah ri moh geh âk nău jêr jo\t tâm nău an kon se ngêt vitamin A n’hanh ngêt dak si brun ăp khay hơi wa ?

Nai dak si Lê Đình Trâm:  “Nkôp đah ăp năm bah năp ri năm aơ geh âk jêr jo\t lơn. Bôk năp, ntu\k ngêt lah chah chrai, mô rgum kon se tay. Nt^t nsa 1 xă geh 14 thôn ri mpôl hên an hăn tât ăp thôn ne\, n’hanh hăn ăp jay an ngêt. Jêng nar khay năm jo\ lơn, mô di du nar 2 nar lah jêh, dơi jo\ bah nar 1-10 khay 6 mpôl hên mơ jêh [ư nău kan ngêt Vitamin A rơh ngoay năm aơ”.

G^t wât bah nu\ih [on lan ta Gia Lai lah nsum n’hanh nu\ih rnoi mpôl đêt ta nkual jru, ngai lah êng tâm nău an kon se ngêt vitamin A n’hanh ngêt dak si brun ăp kay phâm mêh wa ?

Nai dak si Lê Đình Trâm:  Uănh nsum g^t wât bah nu\ih [on lan mpeh rchăng n’gang mô tong vitamin A an kon se jêt rlău 5 năm deh le\ hao hao. Khân pơng geh wât đo\ng an kon se nơm tâm nău aơ yor trong kan nkoch trêng ta n’gor dơi geh âk nău tam ngăn. Đah ăp nu\ih rnoi mpôl đêt nkual jru, ngai g^t wât mpeh nău mô tong Vitamin A hôm e đêt đo\ng. Yor r^, cán bộ y tế mhe hăn an kon se ngêt ta wât n’hanh mhe nkoch ăp nău ueh tâm nău ngêt dak si Vitamin A gay khân pơng g^t wât kloh. N’hanh khân pơng le\ saơ na nê| ăp nău ueh jêng khân pơng du\t kơl đo\ng, g^t wât bah khân pơng le\ dơi hao.

 Ơ, dăn lah ueh wa Lê Đình Trâm !