VOV4.M’nông – Rgâl yan lah rnôk ma trôk nar geh âk nău rgâl ndal, [ư an săk soan mô năn rgâl t^ng. Aơ lah nău dơh nơih an kaman, [ư nău ji ta trong nsôr n’hâm âk. Lah mô geh njrăng tâm nău mât chăm săk soan mbra dơh ntưp ji.

Ji mlông dơ\

Rnôk rgâl yan ngăn lah yan puh ri ji mlông dơ\ lah nău ji way mâp ngăn n’ăp nu\ih têh n’hanh kon se. Nău ji bôk năp bah lah ji mlông dơ\ rnôk loăn dak dui mô lah rnôk sa, khar dơ\, geh ăp rơh siăk yor geh chiăt ta trong n’hâm n’hanh dơi geh n’ăp hor muh nkre. Nkô| nău [ư ji yor kaman, geh âk nu\ih yor kaman [ư. Lah mô dăm ngăch ri ji mbra mbăn tay n’hanh dơi [ư jêng ji klơm soh n’hanh geh âk nău rgâl an play nuih n’hanh van tim.

Ji ryông klơm soh

Nău ji aơ dơi mâp ta ăp rnoh năm deh lah he mô g^t trong rchăng n’gang di trong,  way pơng ntoh rnôk trôk nar rgâl, mô lah jêh rnôk ji mlông dơ\, viêm soang ma mô dơi săm ngăch. Geh du\t âk nu\ih yor mô njrăng rnôk kon se ntưp ăp nău ji mpeh hor muh, siăk jo\ ma ăp me bơ\ mô săm bah ri kon se dơh bih grăi tre\ hvi n’hanh jru lơn lah ryông klơm soh du\t khlach lah mâp ăp nău duh hô, siăk luh n’hak geh pu\t mô lah êr, o\k r’ah n’hanh rgănh lêt.

Ji siăk lơh

Kon se lah nu\ih dơh ntưp nău ji aơ, yor trong rcho\l nău ji bah kon se mô ho\ jêng [ư an kaman siăk lơh dơh ntưp [ư ji. Ăp nău ji way mâp kơt duh đêt, wa\y măt ji bôk, siăk n’hanh ji mlông dơ\, geh rnôk chăt muh, blao sa n’hanh lơn lah geh hor dak muh n’hanh ji đeh. T^ng săk soan chol nău ji bah ăp nu\ih n’hanh trong săm ma nău ji aơ ngăch dơi săm bah mô lah hun hao jông tay.

Ăp nău ji mpeh trong proch

Ăp nău ji mpeh trong proch du\t âk geh tâm rnôk bah khay 8 tât khay 12. Mpơl bah nău ji ndul djroh lah ntoh geh ndôt ndal. Đah kon se, rnôk ntưp ji way duh hô (38-40 độ C) du\t âk nkre geh ăp nău ji kơt hor muh, chăt muh, ji đeh, siăk n’hanh ji uh mlông dơ\. Lah ji hô geh ăp nău mpơl saơ kơt ăch dak mô lah m’ưm hok yor trong proch bah ăp mon mô ho\ hun hao dăng. Trong thần kinh, hệ tuần hoàn, hệ bài tiết n’hanh ăp ndơ bah klơm, leh tâm rnôk rơh deh mô ho\ kranh,cơ năng điều tiết hôm e nse nău dơi cho\l nău ji kơt mô ho\ kranh.

Ăp nău ji mpeh  rpăk nting

Rlău ma ăp nău ji mpeh rpăk nting way mâp ta ăp  nu\ih têh, nu\ih ranh, ji rpăk nting way mâp ta kon se ta rnoh năm deh bah 5-15 năm deh. Nău ji hun hao ngăch rnôk trôk nđik mô lahg ăp rnôk rgâl trôk nar. Yơn lah ji rpăk nting an săm nga\ch gay nking n’gang nău ntoh tay n’hanh khuch tât play nuih. Ăp me bơ\ an uănh nđôi rnôk kon se saơ geh nău êng, an ndơ\ kon se tât ăp ngih dak si dăch ngăn gay săm di n’hanh ơm. Kon se an chuh to\ng ăp, ngăn lah chuh rchăng n’gang nău ji way mâp rnôk rgâl yan.

- Đah nu\ih têh: nkô| nău way mâp ngăn lah nău rgâl trôk nar [ư ntoh tay ăp nău ji ơm bah trong n’hâm, ăp nkô| nău [ô djơh [ô hêng ntu\k ntô gu\ âm, ăp nău ji ntưp kaman tâm siêk mbung, lơn lah ăp nău ji săk ranh kơt chrăch nju\ng, hao huyết áp, play nuih, djuôr leh [ư trong chol nău ji mô dăng, [ư dơh ntưp nău ji trong n’hâm.

Nău ji mâp ta nu\ih ranh way hô lơn nu\ih kon se du\t âk, ngăn lah đah nu\ih mô geh nău ji saơ lor, yor ne\ nu\ih âk năm deh way hăn but uănh mbrơi, rnôk ji le\ mbăn.

Bu ur bu\n: lah nu\ih an uănh tât yor soan cho\l nău ji tâm lvang bu\n mô dăng đah rnôk mô bu\n. Oh bê rnôk ntưp duh siăk lơh way klach do\ng dak si yor khuch tât oh bê, [ư ji jo\ jông n’hanh săk o\k rgănh.

Yor r^, nău rchăng n’gang ji kop lah lor bôk năp đah bu ur, đah trong n’hu\ch mâp đah nu\ih dôl ntưp ji trong n’hâm.

Ăp bu ur geh ji trong n’hâm an uănh nđôi n’hanh [ư ueh nu nău săk soan tâm lvang bu\n ntreo.

Du đêt trong njrăng dêr ăp ntil nău ji rgâl yan:

- Mât an săk soan nga\ch dăng đah trong n’hao mpât n’gơ.

- Sa to\ng ăp chất n’hanh ăp rmôt ndơ kah gay n’hao soan cho\l nău ji.

- Chuh vaccine duh siăk to\ng ăp.

- Ân răk kloh ueh săk nơm, nhih jay gu\ aih ang, đêt m’hul.

- Rdêl put muh, mbung rnôk siăk mô lah ji đeh, lah do\ng ty put mbung ri an rao kloh đah xa [u, dêr soh lêng lang.

- N’hu\ch ngêt sa ndơ nđik, mât răm săk rnôk bri nđik.

- Do\ng [a [ơ n’hanh do\ng ăp sam [u\t nchih dak si bah nai dak si đah ăp nău ji jo\ gay dêr nău ji plơ\ tay hô lơn.

Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja