VOV4.M’nông -  Mhe nơh, mih sial geh âk ta ăp n’gor lam dak [ư dak buk âk ntu\k. lôch mih dak buk, du\t âk ndơbâh neh, bok, ndok, ndơ [ơ\ le\ dak rdu, [ư mô ueh ntu\k gu\ rêh n’hanh ntưp trêng nău ji. Rlău ma ne\, mih n’hanh dak băm lah nău nơih ueh gay ma an ăp Kaman deh luh an kon nu^h. nkô| nkoch săk soan an ăp nu^h nar aơ, mpôl hên nkoch nău way ntoh ta mih dak buk, n’hanh trong njrăng der n’hanh mât sak soan.

Kop duh rtoh trong mham:

Ntu\k ntô gu\ âm nđ^t bêh, dak nkân lah dơh an măch hun hao, yor ne\ kop duh rtoh trong mham du\t dơh geh. Kop ji du\t dơh ntưp n’hanh ntoh ta lam hvi. Yan mih phut sial ăp năm nkre lah rnôk srê kop duh rtoh trong mham ta âk ntu\k. Gay njrăng n’gang kop ji, ăp jay an jăng lơi ntu\k deh bah măch, koaih hăng ăp ndơ n’gâr dak nkân, nkh^t lơi tu dak. Mât kloh ueh ngih wâl n’hanh ju\m dăr ntu\k gu\ kloh ueh mô an dak nkân ntu\k deh an măch.

Ji trong n’hâm

Ăp nar mih jo\ jông du\t dơh [ư hao âk ăp nău ji trong n’hâm. Nu\ih way mâp ngăn lah nu\ih ranh, kon se n’hanh nu\ih geh ăp nău ji ơm mpeh trong n’hâm. Kop ji way mâp ngăn lah trong mlong dơ\, siăk lơh. Lah mô dơi săm bah n’hanh geh trong mât uănh ndơ sa kah ueh jêng rgâl ji ryông klơm soh, ji klơm soh [ư jêr săm.

Ăp nău ji trong ntưp ji trong n’hâm jêh ăp nar mih: nău ji bôk năp lah ji m’lông dơ\ rnôk rvăn, ji mlông dơ\ duh, khăr ngơi, siăl ji đeh ta trong n’hâm, nkre geh hor muh. Jêr nsôr lah nău dơ\ mâp rnôk ntưp ăp nău ji trong n’hâm. An uănh nđôi rnoh nău [ư jêr nsôr [ư trong uănh lah nu nău ji. Rnôk jêr nsôr rnôk b^ch, jêr nsôr rnôk rhêp, rnôk nsôr bah dih. Siăk jo\ [ư du\t jêr ân bah ăp nău ji trong n’hâm. Rlơn siăk dơi ntoh yôr ntru\t nsôr ta ăp trong n’hâm ryông klơm soh, trong n’hâm bah lơ n’hanh ăp ntu\k êng kơt ta ăp xoang, trôm tôr, ntô klơm soh, ntô bah dih play nuih, ryông dơ\, khung n’hanh soan.

Rnôk mâp ăp nău ji mhe nkoch, ăp nu\ih an hăn bu\t uănh n’hanh săm, dêr rgâl nău ji hô

Ăp nău ji ta ntô

Jêh yan mih, yor nu nău răk mô ueh, ntu\k ntô gu\ âm, tu tơm dak geh n’hôl [ô n’hanh geh âk kaman [ư kop ji. Du đêt nău ji ta ntô way mâp yan mih kơt: chiăt rpăk nglău jâng, nglău ty, ok eh, môr jâng rsau, kuh, rlaih, bu bi sa jâng (yor ntil kaman [ư), chiăt…

Ji ndul djroh:

Yor nu\ih [on lan do\ng dak geh n’hôl [ô, ndơ sa ntưp kaman jêng dơh geh ji ndul djroh, mô ueh trong proch. Ăp nău ji kơt ji ndul djroh, ji ndul ntêng, thương hàn, kh^h ndơ sa yor ăp ntil kaman (E.coli, Campylobacter...). ăp nău ji bôk năp kơt ji ndul, ji ndul djroh ngăch... ji ndul djroh dơh ntưp bah nu\ih aơ tât nu\ih êng yor pah đah dak ăch chrach bah nu\ih ji. Ăp ntil ji aơ lah kơt ji ndul, ji ndul djroh.

Ji măt chăng:

Ji măt chăng lah nău ji way mât ta n’ăp nu\ih têh n’hanh kon se, ji dơh ntưp n’hanh dơh ntoh jêng srê ta ăp ntu\k ma nău răk rao, dak kloh ue\h mô đăp mpăn. Tâm yan mih dak lip, trôk nar nđ^t dơh an kaman, virus hunhao, ndrel đah ne\ lah nău do\ng dak [âh, lah ăp nkô| nău [ư du đêt nu\ih ntưp ji măt chăng hao ngăch jêh yan mih.

Trong rchăng kop ji tâm yan mih phu\t sial

Ta năp nu nău mih âk nar [ư dak lip, nu\ih [on lan an njrăng [ư t^ng ăp trong rchăng n’gang srê kơt:

{ư t^ng ngêt duh, sa s^n, đăp mpăn ndơ sông sa, rao ty [a [ơ đah xa [ư.

{ư t^ng rao bêr dak, ntu dak, ndp n’gâr dak n’hanh do\ng ăp hoá chất dơi N’gâng kan dak nt^m đă gay rao dak do\ng an ngêt sa n’hanh gu\ âm.

Đăp mpăn răk rao ntu\k ntô gu\ âm: {ư t^ng nău way dak rhoăt [ư kloh ueh ntu\k ntô tât ta ne\, rwach rgum ndơ, ndok nja, răk ju\m dăr nkual jay gu\. Do\ng rnih vôi mô lah hoá chất dơi n’gâng kan dak si nt^m đă gay mkra rnôk tâp bôr. Puh hoá chất kh^t măch rhoai ntưp nău ji ta ăp nkual geh nău ji

Ngăch saơ n’hanh nkh^t rdêl srê ntưp  trêng kơt ji ndul djroh, ji măt chăng, ji trong n’hâm, bu bi sa jâng, siăk, lơn lah ji ndul djroh, ji ndul ntêng, thương hàn

Rlău ma ne\, nu\ih [on lan an [ư t^ng b^ch kăt mung, nkh^t măch tu dak âk trong gay rchăng n’gang ji duh rtoh trong mham.

Rnôk saơ ăp nău m’ha êng đah săk soan an tât ngih dak si gay bu\t uănh n’hanh săm ơm sil, mô an săm êng ta jay, ji mô bah ma hôm e ntưp ngăch.

Ăp ngih dak si đăp mpăn to\ng ăp nu\ih, dak si, ndoh ndơ n’hanh ngih wâl gay săm, do\ng, săm nu\ih ji ngăch.

Nu\ih nchih rblang: Y Sưng Phê Ja