Ti\ng nau u\ch rgâl ueh tay nau rêh, âk rhiăng nu\ih druh ndăm ach o ta ăp nkuăl yôk prêh n’gor Quảng Nam, Quảng Ngãi gơih n’ơr hăn đăng kí hăn pah kan da ba dih. Dâm ndro\ng ri mô saơ, yơn ntơm năm 2010 tât a[aơ ho\ geh ma rhiăng nu\ih pah kan si\t dak nơm ba năp nar nchrăp, lo\ ntop tay âk rnoh rnoh 30-40 rkeh. Ji nuih lơn, nau leo nu\ih hăn kan dak ba dih ma kơt lah “Leo kon nchlơi êng”, [ư âk nu\ih pah kan ach o, nu\ih rnoi mpôl đê| saơ klach lơn đah nau hăn dak ba dih pah kan. N’gâng kan tâm ntu\k ko\ mô hôm u\ch đah nau kan n’huch ach o nâp nâl tă bah nau kan hăn kan dak ba dih.

Sai wa Jơ Đếch Crich, thôn Prơ-ning, nkuăl Tây Giang, n’gor Quảng Nam roh ơm, du hê păng pah lă pah kan o\ r’ah gay răk rong 5 nu\ih kon dôl ma to\ng năm hăn nti, năm hao têh yor ri ma ngih vâl mô to\ng sa ba năp, pah pât ba kơi. Yu\ me jêr jo\t, Clâu Hor đăng ký hăn dak ba dih đah nau u\ch rnak vâl nơm mô hôm ji ngot môp to\ng sa. Tât Malaysia ê tât du năm, păng geh mplơ\ si\t dak nơm, lo\ ntop tay rnon 23 rkeh. Rvê âk, Clâu Hor nar măng ngêt ndrăng gay bah nau rngot. 3 khay ba kơi nê, păng joi tât nau khi\t săk đah nau sa n’ha ngón gay ma bah rnon. Rlau 8 khay ma nê, me păng, lah wa Đếch Crich, ta Thôn Prơ-ning, nkuăl Tây Giang, n’gor Quảng Nam ăp măng nhi\m êng yu\ n’ach kon bu klô ho\ nchlơi nau rêh tâm rnôk mhe knu\ng 20 năm.‘Lor ma kon gâp hăn pah kan ta Malaysia păg gu\ ta ngih [ư mir, [ư lo\ răk rong 4 oh hăn nti. Jêh hăn kah dak ba dih du năm ri mô gi\t moh [ư ri sit hêng. Rngot săk, păng nkhi\t săk nơm, lơi ba kơi rnoh rnon ân phung hên rnon ngân hàng 23 rkeh. Gâp mô gi\t mhâm [ư gay ma trok rnon aơ”.

Ko\ u\ch ueh tât neh ma nơm ê tă tât, nô Đinh Văn Chênh, ta Thôn Quy Măng, xã Sơn Dung, nkuăl yôk Sơn Tây n’gor Quảng Ngãi nsôih hăn dak êng gay ma joi nau lap. Ta Malaysia bơi tât du năm, păng ko\ hăn si\t dak lor năm. Nô Chênh nkoch, lor ma ký hợp đồng hăn kan dak ba dih, Công ty [ư ndranh ri ton đah păng âk nau kan. Rnôk ta ta nê, păng mô êng jêr jo\t yor mô gi\t nau ngơi, nau kan jâk, lo\ mô tâm di, ma geh rnôk geh kan, geh rnôk mô, prăk khay mô to\ng ân nau gu\ âm, sông sa ơm.‘ Hăn tât đah nê, nau kan ko\ mô geh ti\ng hợp đồng. Prăk khay mô ti\ng hợp đồng. Jêh ri công ty mô hôm dơi kan, mô geh kan pah. Jêh aơ âk khay mô geh kan pah, jêh ri dăn hăn si\t. Si\t ri công ty mô ndơn ôh”.

Gay rgop nau pă tay nau kan pah, ntop tay prăk n’hanh [ư nau n’huch ach o nâp nâl ta 62 nkuăl, khay 4 năm 2009, Thủ tướng Chính phủ ho\ đăng ký ntru\nh nau mrô 71 ân [ư bôk nau kan Kơl an ăp nkuăl ach o ntru\t dăng nau hăn kan dak ba dih gay rgop nau [ư n’huch ach o nâp nâl năm 2009-2020. Nau ntru\nh 71 ko\ lah kloh: Ăp nu\ih geh săch hăn kan dak ba dih gay geh ntim nti nau ngơi gay đăp măn to\ng ti\g nau đă hăn kan, geh kưl nti kan, nau ngơi n’hanh nti\m nti nau blau oi. Nsing tâm nau nti\m nti kan n’hnah nau u\ch bah ntu\k kan, N’gâng kan Bộ LĐ-TB-XH ntru\nh n’hêl khay nti, jo\ mô rlau 12 khay.

Yơn lah, nau ngăn, ta âk ntu\k, nu\ih hăn pah kan mô êng geh nti văn hoá, nau ngơi n’hanh nau nti\m nti nau kan knu\ng tâm du pơh dơm. Kơt nô Jo đớt Bún, ta Thôn A Ró, xã Lăng, nkuăl Tây Giang, n’gor Quảng Nam lah nau ntuh mhô. Ê gi\t ăp nau tâm ngơi yơn lah păng geh bu leo tât Malaysia pah kan hom:‘Hợp đồng nkoch lah gay nti\m nau ngơi ri nti 3 khay, yơn ngă lah gâp nti knu\g du pơh dơm, jêh ri công ty đah ri đă hăn ba nê pah kan. Phung hên hăn 6 nu\ih. Tât 3 khay ko\ ê ho\ blau du nau ngơi ơm, mô blau tâm ôp, pah kan ri geh chuuog nteh, knu\ng pah kan dơm”.

Nu\ih ăhn kan geh nti\m nti nau kan ndal, jêh ri leo ndal tât dak ba dih, tât rnôk pah kan ri ntoh nau mô blau, mô tâm di đah nau uch bah ntu\k kan bu, kônh wa rnoi mpôl đê| lo\ hăn si\t dak nơm tâm nau ji nuih.

Nkuăl yôk prêh Tây Giang, n’gor Quảng Nam geh 115 nu\ih hăn kan, ri 39 nu\ih si\t dak nơm ba năp năm nchrăp. Nkuăl yôk Sơn Tây n’gor Qủang Ngãi geh 25 nu\ih si\t lor năm nchrăp tâm rnoh 100 nu\ih hăn kan ta Malaysia. Lor ma hăn kan, du hê nu\ih kan geh Nhân hàng chính sách xã hội ân manh nklăp 23-25 rkeh prăk, nộp ân Công ty [ư ndranh gay hăn kan dak ba dih gay ma trok ăp tơm prăk kơt: Mât nu\ih pah kan, prăk ndranh n’hanh prăk vé ndeh mpăr…Yor ri, rnôk đă si\t dak lor năm ri nau rêh bah nu\ih pah kan ach o, rnoi mpôl đê| ho\ ach o lơn ma ach o tay, đah rnoh rnon ngân hàng 20-30 rkeh.

Ngăn lah: Nau geh săk rnglay geh tâm ntu\k kan [ư ndranh dơm, hôm nau khuch ri jăng ân Ngih dak n’hanh nu\ih [l ach o. Nau ntru\nh 71 tâm du đê| n’gor dôl [ư jêr ân nkô\ nau nau n’huch ach o nâp nâl./.