VOV4.M’nông –Thuận Hà lah ngoay tâm âk xă hôm e jêr jo\t bah nkuăl Dak Song, n’gor Dak Nông, yơn âk năm bah năp, rmôt bu ur xă Thuận Hà le\ [ư t^ng ue\h trong kan nkoch trêng, rgo\ jă, ntop kơl nu^h tâm rmôt hun hao wa\ng sa, n’hu\ch ach o nâp nâl. Tă bah ntrong leo le\ geh âk bu ur ntoh lư, tâm kơl rklaih luh ach o rgop đăp mpăn wa\ng sa, rêh jêng ta [on lan.

        Ngih têh ue\h hvi 100m2 bah rnăk yuh Bùi Thị Quyên ntoh lư n’gul mir biăp ue\h nđir đah ăp ntil: xà lách, cải xanh, biăp [ot ngot, tơm rhu\m, biăp bir… Rlău mir lah ntu\k ndrung wang ne\ lah bê, ndrôk, djăr le\ tât rơh an tăch. Yuh Bùi Thị Quyên, ta thôn Đàm Giỏ, xă Thuận Hà, nkoch: Năm 2011, bah du rnăk ach o gay dơi geh ngih wâl nar aơ, ndrel đah nău nsrôih bah 2 hê ur sai yuh, hôm lah nău kơl mô jêt bah ăp gưl rmôt bu ur.

 “Rnăk wâl gâp âk năm bah năp hôm e jêr jo\t, gâp dơi oh yuh bu ur an manh prăk n’hanh ntru\t nsôr, tâm nchră ndrel rgop an mât rong, [ư sa. Gâp mât chăm mir tiêu jêh mât rong tay rgâl hao wa\ng sa rnăk wâl. Âk năm bah năp tiêu hôm khlay rnăk wâl gâp dơi [ư jay têh ue\h, a[aơ tiêu ju\r thuk yơn rnăk wâl gâp le\ rklaih ach o nâp nâl, oh kon dơi hăn nti le\ rngôch”.

Hôm wa Vũ Thị Bích, ta thôn 2, xă Thuận Hà, an g^t, bah năp đaơ, yor mô to\ng prăk ntop dah bên tuch tăm way ơm rlău 200 n’gâng tiêu ta neh bơi 4 sào bah rnăk wâl đê| đă, săk geh mô âk, nău ach o groi t^ng mro. Wa\ng sa mbrơi mbrơi rgâl rnôk năm 2016, kônh wa râng câu lạc bộ bu ur tâm kơl [ư sa, dơi tâm pă nău blău [ư sa, nt^m kỹ thuật mât chăm tơm tăm. Bôk năm 2017, wa Bích dơi Rmôt kan bu ur xă nta an manh 10 rkeh prăk bah tơm prăk “Bu ur tâm kơl hun hao wa\ng sa”. Geh prăk wa janh ntuh kơl rwa\t phân poh, dak si tu ndrung, puh nkra tay mir tiêu. Knơm ne\, săk geh tiêu bah rnăk wâl hao âk tơ\ kôp đah ăp năm bah năp. Mô kanu\ng geh prăk trok rmôt kan, wa hôm rmeh gay ntuh kơl tay. Wa Bích rhơn ngơi:

 “Bah năp năm 2017 rnăk wâl mâp âk jêr jo\t, kop ji âk jêng mô geh prăk ntuh kơl mât chăm tơm tiêu. Geh Rmôt bu ur xă Thuận Hà ntop kơl an 10 rkeh prăk ntuh kơl mât chăm tơm tiêu, jêh ntop râng ăp jrô tiăr nti kỹ thuật mât chăm tơm tăm gâp gâp hăn g^t đo\ng mpeh kơt do\ng tâm mir tiêu. Tât a[aơ nău rêh rnăk wâl dơh oi hôm, wa\ng sa đăp mpăn đo\ng”.

Yuh Quyên, wa Bích knu\ng lah 2 tâm rnoh âk nu^h rmôt bu ur rklaih ach o nâp nâl bah ntrong leo bu ur tâm kơl hun hao wa\ng sa ta xă Thuận Hà, nkuăl Dak Song, n’gor Dak Nông. Wa Nguyễn Thị Tơ, Kruanh hội liên hiệp bu ur xă Thuận Hà, an g^t: ăp năm, ta xă geh bơi 100 oh yuh dơi [ư rmôt kan dâk nchăm an manh prăk gay hun hao wa\ng sa. Ndrel ne\, ăp nar tiăr nti jao an khoa học kỹ thuật dơi [ư [a [ơ dâl ta ăp thôn le\ n’hao ue\h g^t blău tuch tăm, hun hao ntrong kan wa\ng sa an nu^h tâm rmôt. A[aơ ta Rmôt kan ntru\t nsôr nu^h tâm rmôt hun hao jêng ăp rmôt, mpôl, hợp tác xã. Tă bah ne\ ndâk njêng lôch ue\h âk ntrong kan yor bu ur [ư tơm nău geh hang rkeh prăk du năm.

“Đah ăp bôk nău kan ký ton đah ngân hành chính sách đah bu ur n’gor ri bah meng nău an manh mpôl hên an groi nđôi tâm nău [ư t^ng trok prăk kon, so\k prăk me. Lơn lah nău nt^m khân pơng do\ng tơm prăk geh săk rnglăy kơt nt^m khân pơng kơt do\ng khoa học kỹ thuật bah ăp bôk nău kan tiăr nti gay nt^m an khân pơng do\ng tơm prăk mô lah mât chăm tơm tăm mpa rong geh săk rnglăy. Do\ng tơm prăk di nkô| nău mbra ns^t tay săk rnglăy”.

Tă bah ăp trong [ư mhe geh nkô| nău ngăn ngên, tât a[aơ ntrong leo bu ur tâm kơl ndrel hun hao wa\ng sa yor Rmôt bu ur xă Thuận Hà, nkuăl Dak Song, n’gor Dak Nông mbơh [ư dơi ăp gưl uỷ, n’gâng kan [on lan uănh lah prêh, nkre nar lơ wa\ch rgum geh âk oh yuh râng, ns^t tay nău hơm răm an âk rnăk n’hanh rgop soan ndrel [on lan [ư geh săk rnglăy trong kan n’hu\ch ach o ta nkuăl.

            Lôch 5 năm mbơh [ư nău kan bu ur tâm kơl hun hao wa\ng sa, tât a[aơ, le\ geh rbăn oh yuh bu ur geh nău rêh jêr jo\t bâh ăp nkuăl têh tât ăp xã, thôn, [on nkual njônh ngai bâh n’gor Dak Nông hun hao bah ach o. nău tre\ lam bâh nău kan aơ hôm nha kơl an oh yuh nsrôih, knơm,nsrôih hun hao tât râng ăp nău kan nsum, njêng nău tâm rnglăp đah ăp nu^h kan ndrel. Gay ma g^t na nê| nău geh bâh nău kan aơ, Hương Lý, PV radio nău ngơi VN ta Tây Nguyên ôp wa Hà Thị Hạnh, kruanh Hội LH bu ur n’gor Dak Nông.

       -Ơi wa, dăn mbơh mbơh ăp nau tă dơi ueh ngăn bah nau kan rmôt bu ur tâm kơl hun hao văng sa jut n’huch ach o ma ăp gưl kan Rmôt bu ur n’gor Dak Nông geh dơi tâm năm rlau aơ?

Wa Hà Thị Hạnh: Rơh rlau aơ, rmôt kan bu ur n’gor Dak Nông ho\ [ư âk nau kan ngăn gay tâm kơl hun hao văng sa, jut n’huch ach o. Bôk năp phung hên [ư nau kan kơt: 3 kơl 1, 5 kơl 1 gay kơl an ăp yuh mpeh âk ding. Kơl an mpeh văng sa, r[ong trong ân ăp yuh mpeh nau tuch tăm. Êp nê, đah ăp rmôt kan [ư ăp nau nkoch trêng, bonh đă ăp yuh geh ndâk rmôt kan tâm boh kan nsum. Geh âk yuh ndâk êng ntu\k tâm boh nau kan nsum pă kan pah ân ăp yuh, kơl an ngăn tât ăp yuh lah rnăk ach o geh prăk, geh tay prăk gay kơl an nơm. Nkre, ăp yuh ko\ geh tâm kơl tâm nau pah kan, tuch tăm, gay mât chăm ân tơm cà phê, tiêu…ndrel tâm râp ty gay mhâm [ư ăp yuh tâm kơl tâm nau kan lo\ mir, ngih vâl, mât chăm oh kon, mât rong, tuch tăm... pơk trong rnơm ân oh nur tâm nau kan bah rmôt.

-Ndri, gay dơi geh âk nau kan kơt nê ri nau nkoch trêng, bonh đă geh ăp gưl kan mhâm ntru\nh, rnôk Dak Nông geh tât 30% lah nu\ih rnoi mpôl đê|?

Wa Hà Thị Hạnh: Gay kơl an ân nau kan nkoch trêng ân ueh ri hên ho\ ndâk apư rmôt nsum. Geh âk rmôt geh ndâk ngăn. Rmôt tâm kơl oh nur ach o, rmôt rdâng nau tâm gu\ ur sai ơm ndrel tâm gu\ ur sai tâm dăch dak mham. Ăp rmôt ndâk njêng rnăk vâl ueh ndrel nau kan nkoch trêng phung hên ko\ uănh khlay ngăn tât ăp nu\ih ngăn lah oh nur tâm nkuăl jru ngai jur tât thôn, [on gay ma nkoch trêng r[o\ng trong ân oh nur ndrel do\ng nau kan ân gleh, nơih, tâm dăch gay ma ăp yuh kơt ti\ng. Tâm rơh rlau aơ ri phung hên saơ nau kan hên jur tât tâm dâng, kuăn ty ncho\ng kan, nti\m ntrong ân oh nur [ư geh săk rnglay ngăn. Đah ăp rmôt bu ur ri ti\ng nau kơp ê to\ng ri 5 năm plơ\ ma aơ ho\ geh rlau 5000 rnăk geh bu ur ho\ dơi rklaih ach o nâp nâl. Aơ ko\ lah du nau geh kơp dơn dadh nau kan bah rmôt phung hên.

-Ndri gay lo\ [ư ân ueh nau kan bu ur tâm kơl gay hun hao văng sa, tâm rơh tât, rmôt bu ur n’gor Dak Nông rgum tâm moh nau kan gay ma geh rgop dơi tâm nau jut n’huch ach o tâm nkuăl ân nar lơn ma geh săk tam?

Wa Hà Thị Hạnh: Tâm rơh tât gay lo\ geh âk nau kan tâm nau jut n’huch ach  ri phung hên lo\ uănh khlay nau pơk ăp jrâu nti\m nti nkoch mbơh ngăn lah gay ân ăp yuh r[o\ng dơi bôk nau ndâk pah kan, ndâk nau kan tăch rgâl, pă kan pah ân âk yuh. Êng nê, phung hên ko\ tâm rgop nsum đah ăp ntu\k kan geh tât gay jur tât tâm dâng gay ma nkoch mbơh ân ăp yuh gi\t nau tuch tăm, mât rong, nti\m nti nau blau tâm nau kan ân geh dơi rklaih ach o. Tal 3 lah phung hên tâm rgop nsum ma jrâu kan nti\m nti pơk ăp jrâu nti\m nti nau mô blau play săm [u\t ân ăp yuh rnoi mpôl đê|, ăp nkuăl hôm rnoh mô gi\t play săm [u\t âk gay mhâm [ư ân ăp yuh gi\t play săm [u\t ndrel n’hao nau gi\t bah oh nur tâm nau kan nkoch trêng mra nơih lơn, ueh lơn. Du nau kan đo\ng lah phung hên nkoch trêng n tât ăp gưl kan, ăp ntu\k kan bah Đảng, Uỷ ban mro mrăng geh kơl an ueh lơn ân ăp yuh rklaih ach o.

-Ơ, dăn lah ueh Wa Hà Thị Hạnh, Kruanh rmôt bu ur n’gor Dak Nông mpeh nau mhe mbơh ba lơ nê!

Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja