VOV4.M’nông: Ơi kônh wa ndrel băl mpôl. Nau ji bạch hầu lah du ji yor kman bạch hầu lơh jêng, geh n’hâm ntưp rêng ngăch ndrel mra khi\t lah mô geh săm năn. Ti\ng nau kơp dơn bah ntu\k kan Dak si Dak si Dak Lak, nau ji bạch hầu kơt lah mô geh ntoh kơp ntơm geh vắc xin njrăng ji, ngăn lah tâm 16 năm plơ\ ma aơ. Yơn lah, tâm du\t khay 8 mhe rlau, tâm n’gor ho\ geh du hê kon se geh nau ji bạch hầu ndrel le\ khi\t, ndrel ma nê ho\ ntơm tâm 3 nu\ih tâm rnăk vâl.

Nu\ih ji nê lah kon se bu ur 6 năm, rnoi Sê đăng, gu\ ta [on H’Ring, xã Ea Hđing, nkuăl Cư Mgar, n’gor Dak Lak. Ti\ng nau nkoch bah rnăk vâl, nu\ih ji ntơm geh nau ji tâm lơ 22/8 đah nau mpơl kơt lah ji kop duh mro, ji mlông ko, ngêt sa mô kah, khar ko ndrel geh rnăk vala leo săm tâm ngih dak si ma mô saơ bah. Tât lơ 22/8, rnăk vâl leo tât ngih dak si đa khoa Cư Mgar săm ndrel geh leo nkre tât ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên. Ta aơ, nu\ih ji geh năl lah ji bạch hầu, ji ho\ jâk ndrel khi\t tâm kêng măng lơ 30/8.

Jêh rnôk geh nau mbơh mpeh nu\ih ji aơ, n’gâng kan dak si Dak Lak ho\ ndal uănh, rgum lơi nkuăl geh srê ndrel ma khám, uănh năl mham ân ăp nu\ih tâm rnăk vâl kon se ndrel [on lan êp nê. Jêh nê geh 35 nu\ih geh ntôn ntưp, tâm nê geh 3 nu\ih tâm rnăk vâl lah ntơm ngăn đah nau ji bạch hầu. Nkoch tay mpeh nau kan rklaih srê ji, nai dak si Phạm Văn Lào, Giám đốc ngih dak si njrăng n’gang n’gor Dak Lak ân git:

‘N’gor Dak Lak ho\ [ư ăp nau kan gay ma njrăng srê, do\ng dak si mpuh khi\t kman puh mro tâm ăp nar, puh mro, ân tât rnôk aơ ho\ lah nar tal 5 hôm, phung hên puh du nar 2 tơ\ tâm kuăl nê. Tal 3 đo\ng lah ho\ ân ngêt dak si kháng sinh ân bơi tât 1000 nu\ih tâm nkuăl nê, kơt lah ăp nu\ih geh tâm dăch ma nu\ih tă ji, nu\ih tâm [on êp nê, ko\ geh ngêt dak si di\ng gay ma đăp mpăn”.

Bah năp nê, tâm năm 2018, tâm n’gor Kon Tjm ko\ geh 2 nu\ih geh nau ji bạch hầu ndrel khi\t. Nkoch tât nau  ji bạch hầu tâm dak he a[aơ, Groi Giáo sư, tiến sĩ Trần Dắc Phu, Kruanh n’gabnag kan dak si njrăng n’gang (N’gâng kan dak si) ân git bah năp nơh, nau ji bạch hầu geh âk tâm ăp n’gor lam dak, yơn ntơm rnôk geh vắc xin njrăng bạch hầu geh leo chuh ri, bạch hầu kơt lah geh njrăng ndrel ndrel đê| ngăn nu\ih geh nau ji yor mô geh chuh vắc xin, vay geh tâm ăp nkuăl jru, nkuăl ngai, ntu\k geh chuh vắc xin dêh. Groi Gíao sư, tiến si Trần Đắc Phu ân git:

‘Nau ji bạch hầu hôm geh săm ndrel jut jăng. Tâm lam ntur neh ko\ kơt nê đo\ng, hôm geh nau ji bạch hầu ta Việt Nam ndri đo\ng. Tâm ăp năm dăch aơ, bạch hầu geh tâm ăp nkuăl nu\ih [on lan rnoi mpôl đê| rêh kơt Tây Nguyênm, ăp n’gor miền Trung kơt Quảng Nam, Quảng Ngãi. Âk ngăn, ăp nu\ih aơ lah yor cán bộ nai dak si jo\ năm mô mâp nau ji ri rnôks aơ ji năl mô kloh, knu\ng geh nau ji jru, khi\t ndrel so\k mham uănh năl ri mơ kloh ngăn nau ji bạch hầu”.

Nau ji bạch hầu ntưp nơih ngăn bah trong so\ n’hâm ndrel tâm mâp ma nu\ih ji tă bah dak muh, dak măt bah nu\ih ji. Nuih ji geh ntoh tâm kon se ndrel bu têh, yơn rgum âk ngăn lah ta kon se tâm dâng 15 năm. Nu\ih ji vay geh ăp au mpơl kơt lah: Kop duh, ji mơr, siăk, khar ko, mô lăp sa. Jêh 2 tât 3 nar, geh saơ sôt tâm mơr, geh màu nglang mô lah ôch. Nau mpơl aơ ơăng ntêng, krêp, nơih luh mham. Aơ lah nau mpơl khlay ngăn gay ma năl ji. Nu\ih ji bạch hầu mô geh saơ ndrel săm năn ri ndơ khih bah bạch hầu mra lơh ăp nau khuch kơt: Sôt tâm play nuih, khuch tât trong bôk rngok, khit yor ji play nuih. Nau ji ko\ loqưh khuch play leh, khuch trong play la, luh mham glo nting ndrel play la. Ngăn lah, kol trong so\ n’hâm ndrel khi\t săm tâm 6 tât 10 nar.\

Ti\ng n’gâng kan Dak si Dak Lak, [on Hring, nu\ih geh nau ji bạch hầu lah ăp ntu\k mô geh tă chuh bah n’gor. Aơ geh [on ri geh 33 kon se tâm dâng 15 bnăm knu\ng geh 27% rnoh kon se geh chuh to\ng 3 nglai vắc xin 5 tâm 1 njrăng ăp nau ji bạch hầu, siăk hiăn, uốn ván, viên gan B, klơm soh/ji môr rngok yor kman Hib ndrel ti\ng nau uănh năl, nu\ih ji bạch hầu khi\t mhe rlau ê tă geh chuh vắc xin 5 tâm 1 du tơ\. Aơ lah du nau gay nkah njrăng, [ư âk nau ntưp rêng nau ji tâm [on lan.

Nu\ih rblang: H’Thi