VOV4.M’nông: A[aơ,  nau ji rtoh trong mham dôl geh âk tâm âk n’gor tâm lam dak, đah nklăp rlau 80.000 nu\ih gegh ntưp ndrel 24 nu\ih le\ khi\t. Rđil đah năm e, rnoh nu\ih ji rtoh trong mham ta Dak Lak n’huch rlau n’gul. Yơn lah, âk ntu\k geh srê rgum âk ngăn tâm ăp nkual ma bah năp nơh ê tă geh mô lah kơp dơn đê| ngăn nu\ih ji ndrel tâm nau njrăng săm ho\ geh săn âk nu\ih ji jru

Yang Tao lah du xã jêr jo\t ngăn bah nkuăl Lak, đah rlau 95% rnoh nu\ih lah rnoi mpôl đê| ta ntu\k. Tâm năm 2016, lam xã ho\ saơ geh âk nu\ih ji rtoh trong mham ri kơp ntơm bôk năm tât rnôk aơ, xã Yang Tao ho\ saơ geh bơi tât 100 nu\ih ji, âk rlau 70%  rnoh nu\ih ji bah nkuăl Lak. Nu\ih ji bôk năp geh saơ tâm [on Dơng Băk, jêh ri geh rêng tât ăp rnăk êp nê tâm [on. Ti\ng Ntu\k kan ngih dak si nkuăl Lak ndrel ngih dak si xã Yang Tao, yor âk năm bah năp nơh, xã geh đê| nu\ih geh nau ji rtoh trong mahm ma nau njrăng bah [on lan mô nâp, êp nê, âk nu\ih hôm thơ tha ri [ư rnoh nu\ih ji hao âk.

Yuh Nguyễn Thị Hạnh ta [on Dơng Băk mhe jêh ăm nau ji rtoh trong mham tâm ngih dak si nkuăl Lăk. Bah năp nê yuh ji kop duh hô, ji bôk, rgel tâm săk. Tât nar tal bar, ăp nau ji kơt nê mô saơ bah ri yuh hăn ngih dak si gay khám. Yuh Hnạh ân gi\t tă tăng bu nkoch tât nau ji aơ ndrel tâm [on ko\ geh âk nu\ih ji yơn yuh mô gi\t kloh nkô|. Yuh Nguyễn Thị Hạnh, nkoch:

 ‘Mông ôi dâk bi\ch ri gâp saơ tâm săk rgănh ngăn, ji gel tâm jâng ty. Nchrăp hăn rvăt dak si ngêt ri gâp klach mô đăp mpăn ri di\ng hăn ngih dak si. Gâp ko\ tăng bu nkoch tât nau ji rtoh trong mham, ta ngih gâp ko\ rep kloh ngih vâl đo\ng, ma mô git moh nkô| ôh”.

Nkoch tât nau geh bah srê troh trong mham tâm nkuăl Lăk, nai dak si Trần Minh Hùng, kruanh Khoa mât njrăng srê-HIV-AIDS, Ngih dak si nkuăl Lăk, nkoch:

 ‘Ntơm bôk năm tât rnôk aơ, srê rtoh trong mham tâm nkuăl Lăk hao rlau 40 tơ\ rđil đah rơh aơ năm 2016. geh du nau jêr tâm nau kan kan njrăng rdâng đah srê [ư nu\ih ji rtoh trong mham lơn ma aka, kơt lah, ta xã Yang Tao, rlau 80% nu\ih lah rnoi mpôl đê ndrel bu rêh nsing ngăn tâm nau [uw lo\ mir yor ri ndơ do\ng kơt jâng ndeh djơh ân bah dih, mâp bri mih geh dâng dak, ri nê lah ntu\k ma măch dê deh tăp âk”.

Tâm Khoa Truyền nhiễm, Ngih dak si đa khoa n’gor Dak Lak, rnoh nu\ih ri rtoh trong mham geh kơp dơn lah n’huch rlau 4 tơ\ rđil  rơh aơ năm 2016, đah bơi tât 200 nu\ih ji. Yơn lah, rnoh nu\ih lăp  săm tâm ngih dak si rnôk ji le\ hô ri âk ngăn.

Kơt yuh Cao Thị Mai ta xã Quảng Tiến, nkuăl Cư M’gar lah du ntoh mhô. Yuh Mai lăp tâm khoa Truyền nhiễm tâm rnôk ji kop duh hô, geh nau rêng tât klơm. Ngăn lah nau ji rtoh trong mham bah geh săm bah ntơm 5-7 nar. Yơn jeh 13 nar săm, yuh Mai hôm gu\ săm ơm ỷo nau ji jru. Yuh Cao Thị Mai, ngơi:

 ‘Tâm ngih ri gâp si kop duh, rnộ hăn ngih dak si uănh năl ri nai dak si lah ji rtoh trong mham. Jêh nê ân lăp săm tâm ngih dak si. Gu\ săm tâm nar tal 8 ma mô bah ji kop ơm, jêh ri geh nsum đah ji ndul, môr lam săk ri nai dak si ân leo tât ngih dak si n’gor”.

Nkoch tât nau geh bah nuih ji rtoh trong mham tâm Khoa Truyền nhiễm, nai dak si Nguyễn Hai, Kruanh khoa ân gi\t:

 ‘Năm 2017, rnoh nu\ih ji rtoh trong mham đê yơn rnoh nu\ih ji jru ri lơn ma âk lơn. Âk ngăn nu\ih ji lăp săm tâm ngih dak si ri n’huch tiểu cầu hô ndrel gay chuh nglăp tiểu cầu. Mpeh nau gi\t bah [on lan đah nau ji aơ, âk ngăn bu mô gi\t tu tơm bah nau ji, yơn nkoch tât ji rtoh trong mham ri bu klach ngăn, bu nkah njrăng ngăn ri di\ng tât ngih dak si khám ơm lơn”.

Nu\ih ji rtoh trong mbam lah du nau ji ntưp rêng ngăch, ntưp ntơm nu\ih tât nu\ih bah trong măch kăp (moh lah măch Aedes Aegypti). Nau ji mra geh ntưp rêng hô ndrel mra khi\t lah mô geh ơm năn ndrel săm năn. A[aơ nau ji aơ ê geh dak si njrăng ndrel dak si săm ân bah, ma nau ueh ngăn lah njrăng nau ji đah trong măch kăp ndrel der ân măch kăp./.

Nu\ih răk rblang: H’Thi