VOV4.M’nông: Tâm 3 năm ntơm năm 2013 tât năm 2015, nau kan “Nkoch trêng geh rgâl nau kan njrăng rdâng nau ntưp HIV/AIDS nsing tâm nsum mpôl [on lan nroi mpôl đê| ndrel gôl yôk nkuăl Tây Nguyên” ho\ geh ntru\nh rlong [ư ta Xã Hoà Xuân, nkual [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak đah nkô| nau n’hao nau gi\t rbăng bah [on lan mpeh nau njrăng rdâng HIV/AIDS, n’huch nau tâm nkah, tâm mưch đah nu\ih mô lap geh ntưp nau ji. Tât nrôk aơ, bol ma nau rlong kan ho\ lôch, yơn nau kan hôm geh mât ndrel ueh tam.

Xã Hoà Xuân, nkuăl [on têh Buôn MA Thuột n’gor Dak Lak geh 5 thôn, 3 [on ndrel du nkluăl [on lan đah 1.750 rnăk, tâm nê nu\ih [on lan rnoi mpôl đê| ta ntu\k kan 715 rnăk. Năm 2013, lam xã geh 8 nu\ih ntưp HIV, tâm nê geh 7 nu\ih lah nu\ih rnoi mpôl đê|. Nkô| nau ntưp ngăn lah yor nu\ih [on lan mô gi\t nau njrăng HIV/AIDS kơp do\ng nsum di\ng chuh dak si, tâm bi\ch bu ur bu klô mô đăp mpăn. Êp nê, nau tâm nkhah tâm mưch tâm [on lan đah nu\ih geh ntưp HIV hôm âk [ư ăp nu\ih ntưp prêng, mô u\ch tâm mâp đah nau dak si.

Bah năp nau kan aơ, khay 10/2013, Xã Hoà Xuân ho\ geh Uỷ ban Dân tộc, N’gâng kan njrăng, rdâng HIV/AIDS-N’gâng kan dak si ndrel Sở y tế Dak Lak săch nau kan [ư “Nkoch trêng ân rgâl nau kan njrăng ntưp HIV/AIDS nsing tâm [on lan nu\ih rnoi mpôl đê| ndrel gôl yôk nkuăl Tây Nguyên”. Nkô| nau bah nau kan gay kơl an nu\ih [on lan rnoi mpôl đê| tâm nkual n’hao nau blau njrăng, rdâng nau ntưp HIV, n’huch nau mưch, tâm nkah đah nu\ih geh ntưp HIV/AIDS ndrel n’hao nau râng bah nsum mpôl tâm nau njrăng HIV/AIDS. Wa Trần Quang Long, Groi Kruanh UBND xã Hoà Xuân, ngơi:

‘Yor nau kan ndâk njêng tâm rnôk du\t năm ri đah phung hên rgum [ư ân nâp, ndâk Rnâng kan rđau kan, tâm nchră nau ân Đảng uỷ, UBND xã ndơ\ luh nau ntru\nh mrô 48 n’hao nau rđau kan bah Đảng đah nau kan njrăng rdâng IHV/AIDS. Ndâk rnâng kan rđau kan geh Kruanh rnâng kan lah Groi Kruanh UBND xã, Groi rnâng kan lah Kruanh ngih dak si, nu\ih tâm nchră mpehy nau kan blau. Ăp nu\ih kan êng ri phung hên jao ăp ntu\k kan tâm ăp ban, ngành, rmôt kan bah xã gay leo lăp [ư nau kan aơ”.

Gay [ư dơi nau kan aơ, Uỷ ban Dân tộc ndrel N’gâng kan xã Hoà Xuân ho\ kơp năl nau nkoch trêng, n’hao nau gi\ lah nau kan tơm. Xã ho\ ntru\nh nau nkoch trêng ân ăp ntu\k kan, rmôt, ăp bu ranh [on, kruanh [on, nu\ih ti\ng chroh, nu\ih geh bu rnơm tâm [on lan, [ư ăp nau nkoch mbơh, nkoch bri mpeh nkô| nau tâm Ngih văn hoá nsum. Xã ko\ [ư 3 [on ký nau ton “Mô geh nu\ih ntưp mhe HIV/AIDS ndrel geh ăp nau khuch êng tâm nau rêh” ndrel ăp Nu\ih kan tâm Rnâng kan rđau kan rdâng HIV/AIDS bah xã ký ton đah rnăk vâl “Mô geh nu\ih ntưp HIV/AIDS ndrel ăp nau ji êng”. Yuh H’Nhin Alêô, Kruanh Rmôt kah bu ur xã Cư Dluê, xã Hoà Xuân ngơi:

“Đah bôk nau kan njrăng rdâng HIV/AIDS, tâm ăp rơh r[u\n thôn, [on, r[u\n rmôt bu ur, r[u\n rmôt manh prăk ri ko\ tâm rgop gay nkoch trêng yor ri tâm [on a[aơ mô geh nu\ih do\ng ma tuý, ko\ mô geh nu\ih ntưp HIV. Rnôk nkoch trêng ri nơm nkoch nau njrăng, trong ntưp, lah ntưp ri mhâm nau njrăng der, mô dơi tâm mưch đah nu\ih ntưp HIV”.

Đah âk nau nkoch trêng, âk nkô\ nau ndrel đah nau nkoch lah nu\ih rnoi mpôl đê| ta ntu\k gi\t tât nau rêh, nau vay ơm bah nu\ih [on lan tâm nkuăl, nau kan njrăng rdâng HIV/AIDS ta xã Hoà Xuân ho\ geh âk nau dơi. Xã ho\ rgum geh 10% ban, ngành, rmôt kan râng, 90% rnoh cán bộ, rmôt kơl an râng nau nti\m n’hao nau blau njrăng, rdâng HIV/AIDS…Ngăn lah, bah nau kan, kônh wa tâm ăp thôn bah xã Hoà Xuân ho\ gi\t nau mpeh HIV/AIDS ndrel nau rêh, mô hôm geh tâm nkah đah nu\ih mô lap geh ntưp HIV/AIDS kơt ntơm nơh ôh. Yuh H’Sứ Byă, nu\ih tâm [on Cư Dluê, xã Hoà Xuân, ngơi:

‘ Rnơm geh nkoch trêng mro ri nơm ndrel rnăk vâl ho\ gi\t nau njrăng, rdâng HIV; rnôk geh nau ntôn ri nơm ko\ blau tât tâm ngih dak si gay ma geh bu mbơh, khám ndrel săm”.

Bol ma rnôk rlong [ư nau kan “Nkoch trêng gay rgâl nau kan, rdâng nau ntưp HIV/AIDS nsing tâm [on lan tâm nu\ih rnoi mpôl đê| ndrel gôl yôk nkuăl Tây Nguyên” ho\ lôch, yơn đah ăp nau tă geh tam ma nau kan leo tât, UBND xã Hoà Xuân ton mra lo\ mât ngăn ăp nau kan đah nau tâm rgop tâm ăp nau kan nsum bah nkual gay lo\ [ư ân ueh nau kan njrăng rdâng HIV/AIDS, kơl nu\ih [on lan geh nau rêh đăp mpăn, hơm răm.

Nu\ih răk rblang: H’Thi