VOV4.M’nông - Dak toh me lah ntil ndơ sa kah ueh ngăn an nau hun hao bah kon se mhe deh n’hanh kon se jê|” ho\ geh âk nau ntoh ngơi, ntoh rup, báo nkah tât bah jo\ ma aơ. Yơn lah, a[aơ, tâm ntu\k tăch dak toh ndrôk hôm âk ơm ntu\k tăch dak toh. Ăp ntil dak toh aơ geh mbơh đah ăp nau kơt lah mra kơl an kon se hun hao ăp ding, kơl an nau hun hao nau blau…[ư âk nu\ih ntôn lah mra dơi rgâl đah dak toh me.

Ndri nau ngăn dak toh me mô lah dak toh ndrôk mhâm geh nau êng, kan rong kon đah dak toh me moh nau geh leo tât ân nau hao têh bah kon se. Nkre kơl ăp nu\ih me u\ch kon hao têh ăp ding ri gay rong kon đah dak toh mhâm [ư ân tâm di ? … Du\t âk kon se kon đơi n’gor Gia Lai le\ mô geh dak toh me nchơm bah deh luh ndul me, ma an do\ng dak toh ndrôk.

Bol ma ho\ 12 khay, yơn oh Nguyễn Ngọc Diêu, kon se rêh kon đơi geh rong ta ngih Chùa Bảo Châu, nkuăl [on têh Pleiku, n’gor Gia Lai knu\ng jâk rlau 6kg dơm. Nhà sư Thích nữ Minh Nguyên, kruanh ngih Chùa Bửu Châu ân gi\t, rnôk me lăp chùa, Diêu jâk rlau 2kg. Yơn săk jăn ho\ mô dăng, mô tam di đah dak toh ndrôk ri oh mô saơ hao jâk săk. Ntop ma nê, lah geh bri mih nar mô tâm di, nau ji klơm soh lo\ geh tay. Yor duh kop mro ri ma Diêu mô geh têh ngăch tâm di, 9 khay mư blau rlă wơr, 13 khay mư blau gu\. Thích Nữ Minh Nguyên ngơi:

 ‘Oh aơ ri mô dăng ôh, lah bri dôl ma duh nar jêh ri mih ri so\ n’hâm jêr, luh dak măt, dak muh, siăk, ji kop. Rnôk mhe deh ri păng knu\ng ngêt geh 30ml, a[aơ  ri ngêt ê le\ 120ml. 13 khay, păng mư blau gu\. Kon tâm chùa vay mâp ji duh, ji kop. Lah bri nar tâm rgâl ri păng ji kop, duh săk, siăk. Blau hăn ơm ko\ tât 12, 13 khay, geh kon se ri tât 14 mô lah 15 khay mư blau hăn”.

Rcom Oanh, du hê kon se rêh kon đơi êng ta Ngih rong kon se Cô Nhi Sao Mai, nkuăl [on têh Pleiku, n’gor Gia Lai vay mâp nau khuch tata trong proach, yor săk jăn mô tâm di đah dak toh ndrôk. Wa Hồ Thị Thật, nu\ih rong mon Oanh ân gi\t, lor ma lăp tâm ngih rong aơ, oh ho\ geh pu dak toh me tâm du khay bôk năp. Yor ri, săk jăn păng dăng lơn đê| rđil ăp kon se êng. Yơn lah, rnôk ngêt dak toh ndrôk, Rcom Oanh [eng ji ndul, ach mô ueh n’hah jur rgăy săk. Jêh ndjoh jo\ khay, trong proch mom mô hôm ndơ mâtm, [ư jăk jêr ngăn geh lăp kah ăp ntil ndơ sa. Bol ma ngih săm [u\t ho\ ân Rcom Oanh ngêt êng dak toh khlay prăk, knu\ng kơl an nau ueh trong proch, yơn lah mô saơ geh nau bah ngăn. Wa Hồ Thị Thật, ngơi:

‘ Rnôk mhe lăp ta aơ ri uanưh săk jăn păng du\m, ueh ngăn. Rnôk bôk năp, ngêt dak toh ndrôk ri păng mô mơng, păng ach âk tơ\ ngăn, vay jur jâk săk. Gâp ân păng ngêt dak si ân ueh trong proch, sa dak toh srat Yaourt ân ueh trong proch tay. Du khay ji ndul djroh nklăp 2-3 tơ\, du tơ\ ri 2-3 nar ngăn. Lah hô ir, hăn ach âk ir ri ngăn lah nơm lăp săm tâm ngih dak si. Ngăn, gâp saơ rong kon đah dak toh ndrôk ba dih ri jêr ngăn. Dak toh ba dih ri ko\ ueh, bu do\ng âk ntil chất le\ hôm, yơn lah geh ăp kon se mô tâm di, mô geh n’hâm lăp tâm proch ri vay ji duh, ji kop ngăn”.

Nai dak si Hoàng Ngọc Thành, Groi Kruanh Khoa Nhi, Ngih dak si Đa khoa n’gor Gia Lai ân git, ăp kon se jê| mô geh pu dak toh me mô êng brêt rgăy, ma hôm mô ueh nau châl đah duh kop. Yor ri, bol ma dak toh geh âk ir ndơ kah, yơn âk kon se mô tâm di. Mặt êng, dak toh me mô êng nau tâm ban nau kah, tâm di đah nau hun hao bah kon se, ma hôm n’hao n’hâm châl đah nau ji, kơl kon se đê| oi khuch yor mih nar. Ntop tay đo\ng, kon se geh rong đah dạk toh me geh nau hun hao mpeh nuih n’hâm, nau u\ch ro\ng, rgop nau kơl an kon se ueh âk ntil. Nai dak si Hoàng Ngọc Thành, ngơi:

 ‘Rnôk lăp săm, nơm tâm rđil đah ăp kon se geh gu\ ma me mbơ\, ri ăp kon se rêh kon đơi săk jăn mô dăng, vay mâp đah nau ji. Rnôk mâp đah nau ji ri, nar gay bah ji jo\ lơn ăp  kon se êng. Nau ueh bah dak toh me lah ueh ngăn, kơl an kon se ăp ntil ndơ kah, ngăn lah, păng geh ntil [ư dăng tâm săk, dơi châl lah nau ji. 2 nau ji vay mâp ngăn ta kon se mô geh pu toh me mô lah vay geh nau ji tât trong so\ n’hâm n’hanh trong proch. Ăp nu\ih me geh kon se, gay kon nơm ngăch dăng, mô geh nau ji, ri gay ân kon pu dak toh me tâm 6 khay bôk năp, rlau 6 khay ri mư nti ân kon se ntop”.

“Dak toh me lah ntil ueh ngăn ân nau hao têh bah kon se mhe deh n’hanh kon se jê|” lah nau geh nkah âk tơ\ tâm ntu\k ntoh ngơi, ntoh rup. Mra dơi lah, ăp kon se rêh kon đơi mô geh rong kon đah dak toh me lah ăp kon se mâp âk nau khuch âk ngăn mô êng mpẹh  ntil ndơ kah, n’hâm soan, ma n’ăp tâm nuih n’hâm, nau mi\n đo\ng”.

m^n joi g^t mpeh nău ueh mât kon đah dak toh me, nu\ih nchih nkô| trăch le\ geh rơh nkoch bri đah nai dak si Mạc Văn Thắng, Kruanh ngih dak si mât uănh săk soan deh nse n’gor Gia Lai. Jă kônh wa n’hanh le\ băl mpôl kâp djăt:

Ơi nai dak si, dăn nai dak si an g^t ăp nău ueh bah nău mât kon đah dak toh me ?

Mât kon đah dak toh me geh âk nău ueh têh. Đah me, jêh rnôk deh an kon pu dak toh mbra dêr dăng mham yor têh chông toh tât hao rhoăt koang. Njrăng dăng ku\l mham jêh deh. Tal 2, dêr ăp nău ji trong toh. Yor lah mô an kon pu, [ư trong dak toh kol [ư môr ji trong dak toh. Tal 3, dak toh me đêt prăk, yơn du\t ueh nău tâm bên me kon. An kon pu toh lah du trong dêr bu\n, yor 6 khay bôk năp an kon pu, tăp rnăn kon mô ho\ jur, jêng dơi geh bu\n du\t đêt. Đah kon se, dak toh me kơl n’hao cho\l rdâng nău ji, n’hao ueh kah, lah ntil dak toh ueh an kon se, dêr ăp nău ji trong proch, kơl kon se hun hao tâm ban le\ rngôch.

Kon se mô dơi mât đah dak toh me mbra mâp âk nău mô to\ng n’hanh geh nău đah săk soan, ơi nai dak si ?

Ăp kon se mô dơi mât đah dak toh me ri mô to\ng âk n’hanh âk nău geh đah săk soan. Soan cho\l rdâng nău ji hu\ch, yor dak toh me geh âk ndơ rdâng cho\l du\t ueh. Kon se mô dơi pu toh me, bah năp jo\ jông, kon se mâp nău mpeh ndơ kah, kơt brêt têh, jêt rgăy, đêt đo\ng lah ăp nău ji mpeh mô ueh trong proch, kơt ji ndul djroh n’hanh ăp nău ji mpeh ji play nuih, huyết áp, tâm nău rêh bah kơi.

Ơi nai dak si, t^ng nai dak si ri nău mât kon đah dak toh me ân dơi [ư t^ng phâm [ư tâm ăp lvang hunhao bah kon se jêt

Pu dak toh me le\ rngôch lah bah rnôk deh tât le\ 6 khay, knu\ng geh pu dak toh me dơm. Knu\ng an ngêt 1 nku\k dak mô dơi kuăl lah pu dak toh me le\ rngôch. Yor r^, mât kon đah dak toh me ân dơi [ư t^ng tâm ăp lvang kơt bah kơi aơ: bôk năp lah pu toh me jêh rnôk deh dil n’hanh pu le\ rngôch tâm 6 khay bôk năp, t^ng nău u\ch. Bah kơi 6 khay, ntơm an sa ntop bah dak tât ko\t, bah đêt tât âk, an tât 24 khay n’hanh dơi an pu tay. Mô lah, bah kơi 6 khay dơi rgâl hôm, yor bah kơi 6 khay, me hăn pah kan, kon bê dơi njuăl an mât ta ăp jay mât rong kon se. ta aơ, nkre an sa ntop, nkre an pu dak toh bah dih. Ta aơ, 24 khay, dơi ăp rnăk geh prăk ri rwa\t dak toh bah dih an kon se. Âk rnăk mô geh prăk, an pu dak toh me tay. Knu\ng rnôk ne\ me geh kop ji mô lah geh nu nău mơ mô pu an kon se bah dâng 24 khay deh

Âk nu\ih an lah, a[aơ geh du\t âk ntil dak toh ueh kah, dơi rgâl dak toh me, nai dak si uănh lah phâm mpeh nău rgop aơ ?

An lah nău m^n ne\ tih le\ rngôch. Rnôk he uănh tâm ntil ndơ dak toh công thức, dak toh mpla nsơ ri to\ng ăp ntil ndơ. Yơn nău lăp săk bah dak toh công thức, dak toh bah dih mô tâm ban đah dak toh me. Yor tâm dak toh me tâm di ndơ kah n’hanh tâm di nău hun hao bah kon se. Du đêt ntu\k lah nkual [on têh, ăp nu\ih geh prăk, mô djăt dak toh me kơl kon se hun hao. He an geh nu nău nt^m nti, trong mbơh nkoch, phâm [ư gay khân pơng wât dak toh me du\t ueh kah, n’hanh lăp ndơ kah tâm săk du\t ueh an têh jêng n’hanh njrăng n’gang nău ji. Bah g^t wât, khân pơng mbra rgâl nău m^n.

Ơi nai dak si, geh âk nu\ih me mô djăt tâm ueh kah bah dak toh nơm. Ndr^ dăn nai dak si an g^t du đêt trong gay nu\ih me dơi ntop n’hao ueh kan dak toh bah nơm, đăp mpăn ueh kan an kon se hun hao ueh lơn ?

Mpeh ndơ kan an nu\ih me, ri nu\ih me ân dơi ngêt sa to\ng ăp, rlu mpăn tâm di ri ueh kah dak toh mbra ueh lơn. Tâm ăp ndơ kah, kơt lah mpeh mât kon đah dak toh me, mpôl hên le\ nkoch mbơh song dăng, mô lah ăp trong nkoch mbơh nu nău kơt ntuh ngơi, ntuh rup, n’ha rđaih mô lah trong nkoch mbơh t^ng rmôt bôk nău lah mpeh ueh kah bah dak toh me. Tal 2, he [ư t^ng du ntru\t đă bah Rmôt kan dak si lam ntur neh lah mô an mpla nkoch dak toh ta ăp ntu\k âk nu\ih n’hanh ngih dak si. Rlău ma nu nău nt^m nti, nkoch mbơh, n’gâng kan dak si geh âk trong [ư. A[aơ, tâm ngih dak si, mpôl hên [ư t^ng an nu\ih bu ur deh kơl kon se pu ơm. Rnôk kon se u\ch pu lah an pu dil, bah năp mông ne, mô an kon se ngêt du ntil dak mô lah dak toh êng. Bah ne\ nău u\ch, dak toh me mbra geh n’hanh mbrơi mbrơi pă to\ng ăp an oh bê.

Nai dak si geh nău lah nt^m, nău ntru\t đă đah ăp nu\ih me dôl mât kon se jêt, tâm nău mât kon đah dak toh me ?

Đah ăp trong [ư, do\ng trong nkoch mbơh song dăng, nkoch mbơh song dăng đah sam [u\t, phim rup, mpôl hên ntru\t đă nu\ih me dôl mât kon, dak toh me ueh ngăn ta ăp ntil nău, n’ăp ndơ kah an  kon bê, n’ăp đah prăk kaih.

Dăn lah ueh Nai dak si đah nău tâm nchră aơ !

                                                Nu\ih rblang: H Thi n'hanh Y Sưng