VOV4.M’nông: Neh ntu lah ntu\k gay ma [ư nau kan tuch tăm bah âk nu\ih [on lan rnoi mpôl đê| ta ntu\k tâm n’gor Gia Lai. Yơn lah, rơh rlau aơ, âk rbăn rnăk ta aơ ho\ ân nu\ih êng manh neh bah nơm, jêh ri lo\ hăn kan ma mô, [ư nau rêh khân păng lơn ma mô geh tâm ban, ach o.

Bah a[aơ 12 năm, tâm rnôk mô geh prăk gay ma di\ng dak to\ ân mir cà phê bah rnăk nơm, nô Y Yơi (deh năm 1968) ta Plei Gri, Xã Cư Đăng Ya, nkuăl Chư Păh, n’gor Gia Lai ân du hê nu\ih ndrel nkuăl manh 2 ha neh mir bah rnăk nơm đah rnoh 30 rkeh tâm 15 năm

Ntơm bah rnôk nê tât a[aơ, knu\ng hôm 3 sào neh ba ndrel 5 sào neh mir, ur sai nô mô to\ng geh prăk gay răk rong ân 5 nu\ih kon jê|. 12 năm ân bu manh neh lah 12 năm păng hăn pah kan ân bu tâm neh ngih nơm. Ndrel ko\ dah nê năm păng ndơn phe kơl an tâm ăp tơ\ pah pât ndơ sa. Yơn rngot lơn lah, nau ji ngot, nau ach o ho\ kuăn jâng, [ư oh kon nô mô geh hăn nti:

‘Manh jo\ năm ir. A[aơ ri gâp ti\ng lah ti\ng mô dơi. Lah so\k nsi\t neh, ri gâp kan tâm rnăk vâl gâp nơm dơm, mô janh ân bu manh tay ôh. Saơ nau rêh a[aơ ri jêr jo\t ngăn, mô geh ndơ ma [ư ôh, ăp nar hăn kan ân ma bu, pah kan mir ri mô to\ng sa. Rgănh ngăn. Oh kon ri ta ngih le\ jêh, kon nti tât jẻâu 7 lah lơi nti le\ hôm”.

Mô nkah năm ân manh neh, gay jêh nê nu\ih manh neh so\k nkre n’ăp ma neh kơt rnăk wa Siu An, ta Plei Kó, xã Chư Đăng Ya, nkuăl Chư Păh. Ti\ng nau nchrăp tâm săm [u\t nchih đah ty bah bar ding, wa Siu An ân rnăk wa Nguyễn Văn Hồ ta xã Chư Jôr, nkuăl Chư Păh, manh 5 ha neh tâm 10 năm kơp ntơm năm 2002. Yơn lah, lôch năm, saơ wa Siu An chuêl năm, rnăk wa Hồ ho\ hăn tât Jrâu kan Tài nguyên Môi trường nkuăl Chư Păh, mbơh neh aơ lah neh rnăk nơm, jêh ri [ư săm [u\t kơp dơn nau dơi do\ng neh. Lap ngăn jêh nê, rnơm nau lăp kan bah n’gâng kan, neh nê geh plơ\ si\t ma tơm nơm

Nau ngăn lah, kan an manh neh ta nkuăl Cư Păh ho\ [ư ntoh luh aka nau kan ma ntu\k kan mât ngih dak jêr rklaih. Wa Lê Xuân Dũng, Kruanh jrâu kan Tài nguyên Mô trường nkuăl Chư Păh, n’gor Gia Lai ân gi\t:

‘ Kơt nau geh bah wa Siu Phanh, ta xã Ia Ka, lor ma ân kon neh ri păng geh ân bu êng manh neh 20 năm gay ma tăm cà phê. Kon păng lo\ tăch ân nu\ih êng. Păng geh tât drăp ndơ bah nu\ih êng, neh bah bu êng, nê lah nau kan jêr, phong dôih âk tơ\ hăn ngih phat dôih. Mô hôm dơi nau do\ng neh bah bu ri ko\ tih. Lah UBND ăp xã mô ân nau do\ng neh ri bu ko\ hăn ba dih gay ma công chứng đo\ng”.

Ti\ng nau kơp ê to\ng ăp, a[aơ, ta nkuăl Chư Păh geh rlau 400 nu\ih ân manh rlau 250 ha neh gay ma tuch tăm ndrel lah nkuăl geh neh ân manh aka ngăn tal 2 ta Gia Lai. Ko ti\ng nau kơp, Xã Chư Đăng Ya lah nkuăl geh rnoh neh ân manh âk ngăn , ko\ lah xã geh rnoh rnăk ach o âk ngăn tâm nkuăl. Wa Nguyễn Văn Nội, Kruanh UBND xã Chư Đăng Ya ân gi\t, a[aơ tâm nkuăl geh bơi tât 14 ha neh bri geh bu in tih ma n’gul lah yor bu manh neh, tâm rnôk nau ji ngot ach o yor mô to\ng neh tuch tăm ê geh rklaih:

‘Nau kan ân manh neh, mô geh neh tuch tăm lah ngoai tâm âk nkô| nau tơm tâm xã tâm âk năm rlau aơ rklaih ach o mbrơi, rnoh rnăk ach o âk. Ndâk njêng [on lan mhe ri nu\ih [on lan gay geh neh. A[aơ pă kan pah ân rnoh nu\ih [on lan rnoi mpôl đê| ach o aơ gay ma geh prăk knu\ng geh nau nê mư dơi so\k lơi neh gay geh ntu\k ma tuch tăm, hun hao văng sa”.

Ti\ng nau kơp uănh bah Hội đồng nhân dân n’gor Gia Lai, kơp tât lôch năm 2017, lam n’gor geh rlau 2000 rnăk [on lan rnoi mpôl đê| ân manh bơi tât 1.900 ha neh tuch tăm. Nau gay nkoch lah, mô đê| tâm rnoh nê ho\ tăch geh ma neh geh ngih dak pă kơl an ntơm năm 2004 plơ\ bah năp nơh. Rnoh rnăk aơ lo\ mô to\ng neh tuch tăm. Nkô| nau geh năl lah yor trong dak hoch mô tât, ndrel ma mô blau tuch tăm tâm neh nơm. Wa Nay Kiên, Groi Kruanh UBND nkuăl Chư Păh, n’gor Gia Lai, ngơi:

‘ Ntrong kan lah gay nchrăp [ư nau kan tuch tăm ndrel ma to\ dak. Đah ăp nkuăl mô to\ng dak to ri, gay kơp tât nau kan ntrơn rgâl tơm tăm. Tâm nkuăl nơm lah tăm tơm bời lời. Ntă nkuăl geh to\ng dak ri tăm yan puh, tăm ba 2 yan. Lah nơm geh geh nkoch trêng, nơm geh [ư to\ng trong kơt nau kan nkra trong hoch dak ta Tây Nguyên mô đăp mpăn ri mô dơi geh rklaih ôh”.

Êp ăp nau kan n’hao nau blau kan tuch tăm, joi tơm tăm ân tâm di, ăp ntu\k n’gâng kan tâm n’gor Gia Lai gay geh nau kan ngăn tâm nau ndâk njêng ăp ntu\k nkra trong hoch dak, kơl nu\ih [on lan rnoi mpôl đê\ dơi geh jêng văng sa tâm neh bah nơm./.

Nu\ih rblang: H’Thi