VOV4.M’nông:  Nău kan 1956 hôm ntơ lah nău kan nt^m nti nău kan an nu^h pah kan ta nkual [on lan geh mbơh [ư ta Gia Lai bâh bôk năm 2011, ăp năm nti nău kan an bar pe jât rbăn nu^h pah kan. Yơn lah, yor geh âk nău mô dơi tâm ntrong nti nău kan , mô g^t vât đah nău u\ch ta ntu\k rêh jêng, nău geh săk rnglăy bâh nău kan aơ mô âk, mô nă geh nu^h dơi blău kan.

Lah n’gor rgum rlau 90% rnoh nu\ih lah Bahnar, ding le\ ăp rnăk ta xã Glar, nkuăl Đak Đoa hôm lah rnăk geh nti kan mô roh prăk. Nua u\ch jut jăng ach o, n’huch ji ngot, kônh wa ta aơ gơih ngăn râng ăp jrâu nti kan. Đah nau mi\n u\ch ro\ng n’hanh u\ch mât nau ueh ơm rnoi mpôl, âk ngăn ph nur bu ur bah xã Glar ko\ săch nau nti tanh njuh vay ơm bah rnoi Bah nar.

Yơn lah, nrôk nti, ăp yuh gơih n’ơr du\m âk ri rnôk kan ngăn, ăp yur rngot rlau ma âk đo\ng. Yor âk nu\ih oh nur lôch nti ri mô to\ng geh nau dơi gay mât nau kan. Yor êng du đê| nu\ih geh ndơn ntu\k bu tanh njuh tâm xã ri ăp nu\ih êng tanh êng, joi êng ntu\k tăch. Tanh du blah ao mô lah du mlâm du\ng cheng ri roh âk nar, yơn rnôk tăch ri geh knu\ng 40-50 rbăn, n’hâm soan mô tama ban ma n’gul prăk hăn kan ma bu. Yuh H’Huon ta [on Tuơh K’Tu râng jrâu nti tanh njuh bah a[aơ 2 năm nkoch:

 ‘Lôch nti tanh ri gâp tanh êng bok bă kon, du\ng cheng gay do\ng tâm ngih, knu\ng do\ng ân rnăk vâl dơm. Ko\ geh nu\ih bu u\ch đă gâp tanh, yơn nơm mô geh prăk gay ma rvăt brai gay ma tanh, yor rnoh brai a[aơ ko\ khlay ngăn. Ndơ tanh jing ri tăch geh  40-50 rbăn. Hăn nti lôch ri geh tanh ân H’Mang đo\ng, trok prăk du nar 50-60 rbăn dơm”.

Tâm rnôk nê, yor geh neh cao su têh ngăn tâm xã, yor ri ntơm năm 2011 -2013, rlau 160 rnăk tâm [on Dur, xã Glar geh đă nti kan kor rtăk cao su n’hanh mât chăm tơm aơ. Đah nau nti nklăp du khay, di\ng le\ rnoh nu\ih aơ ko\ jêng nu\ih blau kan ngăn, geh nau blau kor rtăk n’hanh chăm tơm ueh. Mo lap, đê| năm plơ\ ma aơ, rnoh cao su jur thuk, kônh wa lơi dơm mir mô lah tăch lơi neh, nau tă nti kor rtăk mô hôm geh do\ng tay.

Đê| năm ma aơ, xã nti âk ngăn nau kan kơt muih pih đah máy, nkra ndeh, kchoh bok ao…Yơn bol ma u\ch, ri rlau 160 nu\ih nti aơ ê geh nti. Khân păng kâp lôch 5 năm jêh nti nau kan bôk năp mư dơi nti tay nau kan êng yor aơ lah ti\ng nau ntru\nh bah bôk nau kan. Yuh Blao, ta [on Dur, ngơi:

 ‘Lôch nti, gâp blau kor rtăk cao su tâm mir. Nti kor rtăk ri nti le\ ma [on. A[aơ tâm [on mô nti kor rtăk tay ôh, yor rnoh jur thuk ir, yor ri le\ [on rlu le\. Lah geh nau kan mhe, gâp u\ch hăn nti gay geh kan pah gay rong rnăk vâl”.

Tâm du năm pơk đê ngăn 4 jrâu nti kan, ntơm rnôk ntru\nh nau kan, ăp năm nu\ih tâm xã Glar ho\ geh nti kan. Yơn lah, êng nau mât rong ndrôk rpu geh [ư âk ntu\k, ri ăp nau kan eneg geh lôch nti ri mâp nau jêr tâm nau kơt ti\ng tâm nau rêh. Yuh Giang H’Huom, Kruanh rmôt kan bu ur xã Glar, nu\ih [ư nau săch nuih lăp nti, ngơi:

 ‘Bah jrâu nti tanh njuh, oh yuh [ư tanh êng tâm ngih, ri ntu\k tăch mô geh. Bah jrâu nti kchoh bok ao, lôch ntiu ri khân păng u\ch nti prêh lơn yơn lah mô geh âk mông nti. Kônh wa geh nau u\ch nti ta aơ âk, yơn lah tât yan ri kônh wa hăn nti đê| ngăn”.

Bôk nau kan 1956 ntơm ntrunh ta Gia Lai ntơm năm 2011, tât rnôk aơ ho\ nti ân rlau 27.500 nu\ih. Yơn lah, yor khay nti âk ngăn ân du nau kan ntơm 1-2 khay, yor ri ma nu\ih nti mô sdơi blau nti nau kan jêr, kơt nkra ndeh, kchoh bok ao…lôch nti lah mô nti tay ri mô blau kan. Nê lah ê kơp tât máy móc, ndơ do\ng nti\m nti ho\ ơm, [ư jêr nau kơt ti\ng bah nu\ih nti. Gay leo nau săk geh lơn, geh âk nau kan gay geh rklaih. Wa Lê Văn Thành, Groi Giám đốc Sở Lao động-Thương binh-xã hội ân gi\t:

 ‘Kơl an n’hao săk rnglay bôk nau kan, đah n’gor gay uănh khlay ân nau  rgâl lơi rnoh prăk gay ma nti\m nti kan. Ta gưl Trung ương ko\ gay rgâl rnoh prăk do\ng kơl an ân nu\ih nti nau kan ân tâm di đah nau ngăn a[aơ. Uỷ ban nhân dana n’gor ko\ gay uănh nau ntru\nh lo\ nti kan đah ăp nu\ih ho\ tă nti kan roh nau kan ăp ăp nau tât. Kan aơ, gay jao ân Uỷ ban nhana dân nkuăl uănh, ntru\nh nau kơl ân tâm di. Tal pe, lah Ngih dak gay ơm geh nau kơl an đah ntu\k kan tăch rgâl, ntu\k nti nau kan ê nkra tăch rgâl n’hanh do\ng nu\ih kan jêh lôch nti”:.

Nti nau kan ân nu\ih pah kan tâm [on lan lah du nau kan di ngăn bah Ngih dak. Yơn lah, gay păng ngăn geh lăp tâm nau rêh n’hanh [ư dơi nau kan bah  nau kơl an yor kon nu\ih ri lam n’gor ndrel đah ăp N’gâng kan ntu\k kan Trung ương gay ndrel tâm kuăn ty rklaih lơi ân ueh lơn ăp nau kan hôm ntoh luh tâm ntu\k kan tâm dâng.

                                                Nu\ih răk rblang: H’Thi