VOV4.M’nông – Nău ji nting lah nău ji jo\ năm, geh ta nu^h âk năm deh . nău ji yor nting le\ kranh mô lah kro sơh kô| nting, geh nău m^n rvê hô tâm âk mông nar. Nău ji aơ [ư jêr tâm nău mpât nsong n’hanh khuch tât nău rêh. G^t năl ơm  mbra kơl an nu^h ji geh nău mât săm na nê|, der geh ăp nău tât.

Rmôt kan dak si lam ntur neh (WHO) kơp êng, rlău 10% rnoh nu^h ranh tâm ban đah hang rhiăng rkeh nu\ih geh mô dơi mpât n’gơ yor geh ji rpăk nting. Hôm ta Việt Nam, ji rpăk nting geh rlău 10% ăp nău ji mpeh nting.

T^ng ăp nai dak si chuyên khoa nting rpăk, ji rpăk nting lah nău nting krăch n’hanh nting bah dâng nting krăch ji [ư môr jêng nu^h tăng ji. Ntu\k geh ji rpăk nting way mâp ngăn lah ta rpăk ku mâk, ji dôn bu\t n’hanh chiăng klôt ko. Ta lvang mhe mô lah knu\ng do\ng dak si bah ji gay rdâng. Yơn lah, aơ nkô| nău [ư ji rpăk nting hao mbăn lơn, ntoh geh âk nău ji klach êng, khuch tât săk soan, kơt: ji ol nting lam săk, ru\t soan, môr rpăk nting…

Nai dak si Tạ Văn Nhạn, Kruanh Khoa Y học cổ truyền (ngih dak si Đa khoa nkual Tây Nguyên) an g^t: geh âk nkô| nău jêng ji rpăk nting, yơn lah nău ji aơ way geh đah ăp nu^h rnoh năm deh rlău 40, mô lah lơ âk ri geh ntưp ji âk lơn, rlău ma ne\, ăp nu\ih geh rmo\ng, koet nte bah ndul me, geh nkô| nău tâm ntưp rêng mô lah ăp nu\ih geh nău rlu rlău, gu\ âm, pah kan, do\ng dak si mô tâm di geh đo\ng ntưp ji rpăk nting âk lơn nkôp đah ăp nu^h mô geh ji. Ji rpăk nting way geh ăp nău ji: bôk năp nu\ih ji mbra saơ ji r’ah mô lah ji t^ng rơh, mô lah nho ju\r 2 đah ti n’hanh jâng. Đah ăp nu\ih ji rpăk nting ku mâk. Rnôk tâm rnôk ji nting krăch hao mbrơi mbrơi, nting krăch geh siăr nting, mô dơi săm ơm, nkre ăp nău ji bah dâng nting krăch [ư nting mbâl, trôm rpăk jêng jêt, rpăk môr, mô lah rpăk geh môr, ăp ntu\k kiău ma  jêng n’hơ n’hanh mô dăng [ư jêr rnôk mpât hăn. Yor r^ nău nking n’gang săm ơm lah trong mkra khlay gay [ư n’hu\ch n’hanh nking n’gang tâm rnôk ji rpăk nting.

Ji rpăk nting dơi săm đah trong do\ng dak si n’hanh mô do\ng dak si. Đah trong do\ng dak si, ăp ntil dak si săm ji rpăk nting dơi bah ngăch nău ji, kơl nu\ih saơ dơh ât jêh ne\, yơn lah he geh âk nău khuch êng, khuch tât klơm, leh, trong proch…

Hôm đah trong săm mô do\ng dak si, nu\ih ji dơi vật lý trị liệu, châm cứu, n’at duh, nchrat tia hồng ngoại mô lah tiăr nti mbrơi mbrơi bah ne\ kơl n’hao tuần hoàn ntu\k si, geh tam n’hu\ch môr mô lah [ư rbân soan mô lah [ư rbân ăp ntu\k geh soan dăng tâm ăp rpăk geh môr jo\ nar. Đah trong hăn aơ, nău săm mô geh nău khuch êng, prăk săm đêt jêng ăp nai dak si way nt^m nu^h geh ji rpăk nting săm đah y học cổ truyền gay ns^t tay ue\h tam âk lơn.

Kơt nău wa Lê Thị Ngân (55 năm deh, ta phường Tân Tiến, TP Buôn Ma Thuột) geh ji rpăk nting bah âk năm aơ. Rnôk bôk năp đah ty ma way geh ji ol, jêh ne\ n’glik n’hanh ty kiău ji đo\ng, ji tâm ban, ty mô dơi mpât. Wa tât ngih sam si but uănh n’hanh dơi nchroh geh ji rpăk nting. A[aơ wa dôl dơi săm đah y học cổ truyền ta ngih dak si Đa khoa nkual Tây Nguyên.

Wa nkoch: “Ăp nar, dơi nai dak si pet, lât pet, săm vật lý trị liệu jêng ji rgâl du\t âk. Bah năp đaơ, ăp tơ\ ji gâp rwa\t dak si bah ji s^t ngêt yơn knu\ng bah ji ngăch dơm, le\ dak si plơ\ ji tay. Yor mbrơi hăm săm ma ji mư hao mbăn”.

Hôm wa Hồ Sĩ Nghĩa (51 năm deh, ta xă Ea Toh, nkuăl Krông Năng) geh dăng rpăk nting n’glik đah kiău. Tât ngih dak si tâm nu nău geh nkrêp [ư jêr mpât n’glik, jêh rnôk săm đah siêu âm trị liệu ntop hăn mpât đah ndơ do\ng ta khoa Y học cổ truyền (ngih dak si Đa koa nkual Tây Nguyên), rpăk n’glik bah wa Ngiã le\ dơi rgâl âk.

Ăp nai dak si đă, gay njrăng ji n’hanh [ư mbrơi ji rpăk nting, ăp nu^h an njrăng jâk săk ta rnoh tâm di, dêr rmeh ir, lăi; [a [ơ hăn thể dục thể thao gay kơl mât ăp rpăk nging ueh; mât săk so\ng n’hanh tâm ban, dêr ăp mpet soan, ăp nău lơh dăng mô tâm ban ta rpăk. Lơn lah, an geh nău gu\ âm, pah kan, rlu rlău tâm di; ngêt sa to\ng ăp rmôt ndơ kah, ngăn lah bah kơi rnoh năm 40. Rnôk ăp nău geh ji, dăng ta ăp rpăk, an tât ngih dak si gay ơm dơi nchroh n’hanh geh trong mka săm tâm di./.

          Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja