VOV4.M’nông – A[aơ, ji “jâng, ty, mbung” le\ n’hanh dôl geh ta du đêt ntu\k, ta nkual Tây Nguyên. Nkô| nău [ư ji yor virus entero. Nkô| trăch “n’hâm soan đah nău rêh” pơh aơ, nkoch tât du đêt g^t rbăng mpeh ji “jâng, ty mbung” n’hanh trong rchăng n’gang. Jă kônh wa n’hanh le\ băl mpôl tă pơk djăt.

Du đêt g^t rbăng mpeh ji “jâng, ty, mbung”

Ji jâng ty, mbung way ơm ta kon se bah dâng 5 năm deh. Ji way yor virus entero rnoh geh du\t âk. A[aơ srê dôl geh ta du đêt ntu\k ta lam dak n’hanh ta nkual Tây Nguyên. Ji jâng ty mbung du\t âk ta kon se, dơi tưp bah nu\ih aơ tât nu\ih êng tă bah tâm mâp đah dak muh, mlong dơ\, rtoh luh kơt dak ta ăp ntu\k khlay kơt, mbung, mpang ty, mpang jâng, tơm blu n’hanh kô mâk.

Ji way geh lor bôk năp đêt, bah ji 7-10 nar. Đêt geh n’glơi nău ji êng, yơn lah geh nu\ih hô geh nău ji môr ntô rngok đah ăp nău geh duh, ji bôk, dăng nko ji dôn.

Ji jâng ty mbung ta kon se way geh ta ăp nkual âk nu\ih kơt ngih sam [u\t, ngih rong mât kon se jêt… Ji way geh âk nău saơ êng t^ng tâm lvang na nê| bah ji.

Ji jâng, ty mbung lah nău ji tâm tưp. Ji tâm ntưp bah nu\ih aơ tât nu\ih êng yor tâm mâp đah dak diu, dak muh, mlong dơ\, dak bah ăp dak pu\k rnôk rdih, mô lah tă bah trong ăch-mbung. Dơi tưp trêng âk ngăn tâm du pơh bôk năp kơp bah rnôk ntưp, yơn lah bu saơ virus hôm e dơi luh tă bah ăch âk pơh bah kơi ne\. Nu\ih dơi ntưp đo\ng yor sa geh ndơ sa, dak ngêt geh ntưp virus.

Tât a[aơ mô ho\ geh dak si rchăng n’gang virus tam săm ji. Knu\ng lah ăp trong săm nău ji đê đa\ gay bah duh, hu\ch ji yor ăp ntu\k sôt rtoh n’hanh săm ăm nău ntoh êng lah geh.

Ăp trong rchăng n’gang:  

Tât a[aơ mô ho\ geh trong njrăng n’gang tam, yơn geh ntưp dơi hu\ch đêt lah [ư ueh ăp trong bah kơi aơ:

- Răk kloh ueh êng kơt rao ty [a [ơ, đê| đo\ng lah jêh ăp tơ\ ntrok bok ăch chrach an kon se.

- Rao kloh ăp ndơ do\ng, ndơ pâl dơi ntưp virus đah dak n’hanh xa [u, jêh rao kaman đah chloramin B 5%.

- Lơi ir do\ng ndơ nsum ăp ndơ đah kon se geh ji mô lah nu\ih ji n’hanh do\ng du đêt trong đêt ntưp ji t^ng trong ăch chrach, mbung nu\ih êng kơt sa s^n, ngêt duh.

- Nkhah êng nu\ih ji, kon se geh ji tâm 2-3 nar bôk năp ntưp ji dơi [ư n’hu\ch đo\ng nău geh ntưp.

Kônh wa n’hanh le\ băl mpôl ân nkah g^t rao ty rnôk:

. Bah năp, bah kơi jêh sa, n’hanh nchrăp ndơ sa.

. Lor rnôk sa, jêh rnôk hăn ăch chrach.

. Rnôk ty [ơh.

. Rao ty [a [ơ rnôk tâm rnăk wâl geh nu\ih kop, ji.

Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja