VOV4.M’nông – Ji ndul djroh lah ngoay tâm âk nău ji way mâp ngăn ta kon se. ta kon se bah dâng 3 năm deh ring geh ăp năm mbra ntưp 1-3 tơ\ ji ndul djroh. T^ng rmôt kan dak si lam ntur neh, ăp năm geh nklăp 1,5 rmen nu\ih kon se geh ji ndul djroh, tâm ne\ geh bah 1,5-2,5 rkeh nu\ih kh^t. Du\t âk lah kon se kh^t yor ji ndul djroh mâp bah dâng 2 năm n’hanh rêh ta ăp dak dôl hun hao.

Kon se ji ndul djroh yor âk nkô| nău, yơn way mâp ngăn lah yor trong proch kon se ntưp yor vi rus, kmun kaman, mô lah brun. Rlău ma ne\, kon se geh ji ndul djroh yor chiăt rlơng ndơ sa, mô tâm di ndơ sa, ndơ sa mô tâm di đah năm deh, do\ng dak si kháng si jo\.

Gay g^t na nê| mpeh nău ji aơ n’hanh trong rchăng n’gang, jă kônh wa n’hanh le\ băl mpôl djăt nău tâm nchră đah Nai dak si chuyên khoa gưl 2 Lê Vũ Thức-Kruanh Khoa Nhi, Ngih dak si Đa khoa n’gor Kon Tum bah kơi aơ.

Ơi nai dak si, tâm ăp năm dăch aơ ji ndul djroh ta kon se m’hâm nău geh n’hanh kon se ta ntu\k nkual geh ntưp âk nău ji aơ ?

Lê Vũ Thức: Ji ndul djroh ta kon se tâm ban lah mâp wa\r năm. Ăp nău ji ndul djroh yor ntưp kaman mô lah way mâp ăp khay mih rlu nti. Ji ndul djroh yor vi rút way mâp ăp khay yan nđik. Yơn ma le\ rngôch ăp khay tâm năm mâp da dê kon se geh ji ndul djroh. Kon se ta nkual [on têh mô lah thôn [on ăp ntu\k mâp ji ndul djroh tâm ban da dê.

Đah săk soan bah kon se, ji ndul djroh m’hâm nău klach ơi Nai dak si ?  

Lê Vũ Thức:  Nău ji ndul djroh lah nău ji way mâp ta kon se yơn ma lah mô geh săm di n’hanh ngăch ri geh nău khuch têh. Nău saơ klach ngăn ne\ lah nu\ih roh dak tâm săk. Đah ăp kon se ma mô dơi ntop dak ơm ri mbra roh dak n’hanh mô ueh trong điện giải, [ư jêng tât kh^t nu\ih tâm ăp nău ma an roh dak âk. Rlău ma khuch tay lah brêt têh yor rnôk ji ndul kon se lăp ndơ sa kah mô âk, lah mô an kon se ngêt sa to\ng ăp dơi ntưp brêt têh jêh rơh ji ndul. Brêt têh n’hanh ji ndul lah du trong tâm rwa\ch nău ji. Ăp kon se ji ndul jêng tât brêt têh lah mô dơi mât rong n’hanh săm di trong. Rlơ\ tay ăp kon se geh brêt têh du\t dơh ji ndul n’hanh yor ne\ mbra khuch tât nău hun hao mpeh săk soan bah kon se. Pơng [ư roh hoach n’hâm soan an le\ rnăk wâl n’hanh kon nu\ih.

M’hâm [ư gay ăp me, bơ\ g^t kon nơm geh ji ndul djroh du trong ngăch ngăn ?

Lê Vũ Thức:  Nkôp đah ăp nău ji êng ji ndul djroh lah du nău ji du\t dơ\ g^t. Knu\ng kon se ăch rlău 3 tơ\, ăch dak tâm 24 mông ri dơi kuăl lah kon se ji ndul djroh. Rlău ma ne\ du đêt nkô| nău khlay êng lah kon se hăn ăch luh mham yor ăp ntil kaman lăp tâm trong ndir trong proch. Mô lah ăp kon se ji ndul djroh jo\ jông nar rlău n’gul khay ri kuăl lah ji ndul djroh jo\ jông. Đah ăp nu\ih ma kon se roh dak ri t^ng rnoh roh dak ri geh ăp ntil nău, kơt lah kon se o\k r’ah, lêt rgănh mô lah ji hir dak, ndu\h măt, đêt cho ri t^ng rnoh roh dak ri geh âk nău geh êng êng.

Rnôk saơ kon se ji ndul djroh, ăp me bơ\ ân moh ndơ [ư ?

Lê Vũ Thức:  Lah tât ji ndul djroh lah kon se geh nu nău roh dak tă bah trong proch. Nău khlay lah ntop dak. N’hanh dung dich dak si rom, ntop dak ueh ngăn lah dung dịch oresol. Rlău ma ne\ lah ta jay mô geh oresol ri he dơi an kon se do\ng ăp dung dịch êng do\ng lor rmôk mô geh oresol kơt lah dak por bôh, dak play đung, đê| đo\ng lah dak duh an ^k ueh đo\ng an kon se ji ndul djroh. Nău tal 2 lah an kon se sa âk. Sa âk ta aơ mô di sa âk tơ\ ma lah âk ndơ sa. Ndơ sa dơh lêk gay an kon se geh ji ndul djroh đêt lăp ndơ sa ri he an sa âk tơ\ gay lăp ueh ndơ sa gay rchăng n’gang brêt têh kơt gâp mhe nkoch ta bah lơ.

Nai dak si dơi an g^t ăp nău tih ma ăp me, bơ\ way tih rnôk kon se geh ji ndul djroh ?

Lê Vũ Thức:  Nău tih way saơ ngăn đah me bơ\ rnôk kon se ji ndul djroh ne\ lah klach an kon se ngêt dak mô lah an sa to\ng ăp. Đêt an ngêt dak ri pơng mbra [ư hu\ch rnoh rnoh tơ\ hăn chrach yơn ma na nê| mô di kơt ne\. He mô an kon se ngêt dak kon se hăn chrach [ư roh dak n’hanh du\t klach. Nău tih tal 2 lah du đêt nu\ih do\ng khánh sinh rwa\t êng ta ăp ntu\k tăch dak si. Yor nkô| nău âk kon se ji ndul djroh lah yor vi rút ri knu\ng he ntop dak điện giải n’hanh an sa di trong ri kon se dơi ngăch mô kâp do\ng khánh sinh. Rlău ma ne\ geh du đêt nu\ih hôm do\ng dak si gay bah ăch. Dơi do\ng dak si tây mô lah ăp dak si Đông y. Ăp dak si aơ rnoh tơ\ hăn ăch le\ ngăch yơn pơng geh nău khuch mbra [ư kon se ndra ndul, krăp dak kaman tâm trong proch bah kon se jo\ lơn. Rlău ma ne\ ăp dak si aơ [ư kon se ji o\k, kon se mô u\ch ngêt sa n’hanh đê| đo\ng lah ăp dak si aơ [ư kh^h, [ư hoơi. 

Njrăng n’gang kop ji ueh lơn săm ji, nai dak si dơi an g^t ăp trong rchăng n’gang tam ngăn ji ndul djroh ta kon se ?

Lê Vũ Thức:  Ji ndul djroh lah nău ji dơi rchăng n’gang. Gay an kon se dêr ji ndul djroh ri ăp me, bơ\ ân uănh ăp nău bah kơi aơ.

Bôk năp lah ăp kon se tâm lvang bu toh me an kon se bu toh me to\ng ăp yor dak toh me lah ndơ kah ueh ngăn n’hanh tâm ne\ pơng geh rcho\l nău ji gay nking n’gang tay ăp nău ji ntưp kaman tâm ne\ geh ji ndul.

Nău tal 2 do\ng dak kloh ueh. Dak kloh ueh do\ng gâm ndơ sông sa, ngêt kơt tâm nău răk kloh ueh an kon se. Yor lah do\ng tu dak mô kloh ueh aơ lah ntu\k dơh ntưp nău ji ndul djroh.

Nău tal 3 lah nău kloh ueh ndơ sông sa, an kon se sa ndơ sa s^n. Ndơ sa jêh gâm an kon se sa dil mô an rhoai drâm yor rnôk rhoai drâm ri n’gu tơm nău ji mbra t^ng trong rhoai drâm tâm ndơ sa. Ndơ sa ngăn lah tâm yan duh r’ôl ân do\ng dil mô an jo\ ir. Mô do\ng ndơ sa an tâm tủ nđik âk ir. Ndơ sa an tâm tu nđik he m^n lah pơng kloh ueh đăp mpăn yơn mông nar an jo\ ir ri kon se dơh geh ji ndul.

Dăn lah ueh nai dak si du\t âk đah nău tâm nchră aơ.

Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja