VOV4.M’nông –  Tâm nău rêh ăp nar, geh du\t âk nkô| nău jêng khih ndơ sa ta oh kon se. ăp nkô| nău âk geh nkoch tât lah: yor nu^h têh mô g^t vât, kh^h ndơ sa lêng lang, kh^h ndơ sa yor ndra ma sa gay ma nkh^t săk, kh^h yor dak si.

          Kon sư dơi geh khih sa yor âk nkô| nău. Way geh ăp nkô| nău [ư khih bah kơi aơ:

- Yor nău mô g^t wât n’hanh ndra geh bah nu\ih têh: Rnôk kon se geh kop ji, ăp me bơ\ way bên hăn rwa\t êng dak si săm t^ng nău g^t êng bah nơm mô lah tăng nău nkoch bah ăp nu\ih kiêu ma… Bah ne\ jêng tât nău mpu\ng dak si mô lah do\ng mô di dak si, mô di nar mô lah di dak si yơn âk ir ma mô g^t dak si [ư khih an kon se. rlău ma ne\, nu nău ăp me bơ\ ntlơi êng mô lah ntop dak si mô kah do\ng tay sam [u\t nchih dak si ơm, so\k bah kon se aơ an kon se êng do\ng, đê| đo\ng geh nu\ih so\k dak si bah nu\ih têh jêh ne\ tâm pă êng an kon se ngêt… jêng tât khih dak si lơh.

          - Khih mô ndra [ư: Khih geh yor kon se sa êng, ngêt êng dak si, ndơ sa yor me bơ\ an mô njrăng, way geh ta kon se jêt ntơm nti hăn.

          - Khih yor ngêt nkh^t săk: Way geh ta năm ntơm têh (rlău 10 năm deh). Ăp kon se aơ an dơi but uănh n’hanh mbơh nt^m mpeh nău m^n rvê n’hanh nău rêh jêng.

          - Khih yor nai dak si si [ư: Du đêt nu\ih geh khih yor nt^m do\ng dak si, rnoh dak si, trong do\ng, tâm rgop dak si… mô tâm di. Bôl ndr^, geh đo\ng âk nu\ih khih geh dâl n’ăp rnôk do\ng di rnoh dak si, di nău nt^m yor săk mô to\ đah dak si. Du đêt dak dơi [ư khih klach kơt: Digoxin…

          - Ăp ntil khih way mâp lah khih dak si n’hanh khih ndơ sông sa đah du đêt nău geh kơt bah kơi:

          - Mpeh trong proch: ji ndul, m’ưm hok, hok djroh, ji ndul djroh.

          - Mpeh trong n’hâm: Tho\k ơr, nsôr ngăch, brâp toh yoi, jêr nsôr.

          - Mpeh trong rse rngok: Hoơi mô lah kh^t btu\t, râm jâng ty, rhoăt soan ( ta măt, ntang ntâh, bu\t, ty) rbân soan jêh ne\ nho lêt soan. Hô lơn nho trong n’hâm, n’hâm play nuih ngăch.

          - Nău hao trong dak săk: N’hak nhêng, dak trong proch, dak  rhal, dak diu.

          - Rnôk ntôn kon se geh kh^h, me bơ\ an uănh na nê| kiău ma gay joi ăp ndơ ntôn [ư khih n’hanh ôp điện thiện tât ngih dak si gay dơi nt^m trong săm lor tâm di. Rnôk kon se tât ngih dak si, an uănh nđôi ăp ndơ ntôn [ư khih.

          - Mkra rnôk kon se geh nău khih:

          - Kuăl săm ngăch mô lah ngăch ndơ rdêng nu\ih ji tât ngih dak si dăch ngăn.        {ư nho an kon se, an ntru\t kon se hok âk lơ ueh gay luh le\ ndơ sa, dak si khih luh bah dih, n’hanh dơi ntru\t đah trong lo\k mbung, mô lah an ngêt dak boh, pha 2 n’hoi boh tâm du ka chok dak. Mô kơt t^ng [ư hok tâm khih axit, kiềm, pring xăng.

          - An kon se b^ch rlu n’hanh uănh nđôi nu nău roh dak bah kon se yor ho\k, rôl, ji ndul gay đăp mpăn ntop dak an to\ng ăp. Lah saơ kon se duh ri do\ng kháng sinh đêt n’hanh an ngêt than hoạt tính bah 5-10g gay rhêp ndơ khih.

          - Rlu do\ng ndơ sa, ngêt ntôn [ư khih. Mât le\ rngôch ndơ sa rmêh, ăch, ndơ hok, dak si le\ do\ng gay uănh năl, mbơh dâl an ngih pah kan dak si dăch ngăn. u\m, rao đah xa [u, dak klohueh lah geh khih ta ntô, ndâr ntô.

          - Gay njrăng dêr khih ta kon se:

          - Mô rwa\t êng dak si an kon ngêt. Mô an kon se ngêt dak si mô g^t ntil, mô g^t tu tơm nkra njêng. An do\ng dak si t^ng di sam [u\t nchih bah nai dak si an ăp tơ\ but uănh. Mô do\ng sm [u\t dak si tâm du tơ\ but uănh mô lah sam [u\t dak si bah kon se êng mô lah bah nu\ih têh an kon se.

          - Dak si an dơi prăp njrăng ueh tâm gri, geh ntô nchih săk dak si, nar do\ng na nê|. An dak si ngai uănh n’hanh ty bah kon se, ueh ngăn lah an dak si tâm tu geh khoă đăp mpăn. Ăp khay [ư kloh tủ dak si rnăk wâl, ntlơi dak si le\ nar do\ng, dak si djơh.

          - Mô ngêt dak si bah năp kon se yor kon se du\t dơh kơ. Ăp me bơ\ dôl an kon pu rnôk do\ng dak si an geh nău mbơh nt^m bah nai dak si geh du đêt dak si ntưp tă bah dak toh me [ư khih an kon se.

          - Rao ty kloch ueh đah xa [u lor rnôk do\ng ndơ ngêt sa. Mô an kon se ngêt sa ma mô geh nău uănh njrăng bah nu\ih têh.

           - Mât prăp ndơ sa rmeh n’hanh ăp ntil ndơ sa êng tâm tủ nđik lah mô ho\ u\ch do\ng tât. Gâm ndơ sa s^n đah duh tâm di n’hanh mât prăp tâm [oat hộp kloh ueh.

          - Mô do\ng tay ndơ sa ơm geh saơ nău khuch djơh. Uănh nđôi na nê| nar do\ng bah ăp ndơ geh du\ng ntô lor rnôk do\ng.

Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja