VOV4.M’nông: Ngo kon măt lah nau ji vay mâp ndrel lah nkô| [ư chieh măt âk ngăn tâm bu ranh. Yơn du gưl yor mô git nau, ndrel gehy nau klach mô ru oh kon ma [ư n’hâm soan bah kon măt bu ranh geh khuch, nau rêh lơn ma mô nâp. Mhe aơ, ntu\k kan njrăng chieh măt Châu Á (APBA) tâm rgop đah ngih dak si Đa khoa n’gor Dak Lak [ư nau rek măt mô roh prăk ân nu\ih [on lan ta n’gor Dak Lak, leo nsi\t nau ang rhơn ân nu\ih bu ranh geh nau rêh jêr jo\t, ê geh nau dơi săm bah năp nê.

Rlau n’gul năm ma aơ, wa Lộc Thị Pịa (67 năm) ta xã Cư K’Bang, nkuăl Ea Súp, n’gor Dak Lak saơ măt nơm mô ang klă, uănh mô mpơl ndơ êp nơm, yor mi\n aơ lah nau ji tât rnôk săk ranh ri wa Pịa mô uănh njrăng. Tât nrôk geh nai dak si Ngih dak si Đa khoa n’gor Dak Lak tât khám mpeh nau ji măt tâm [on lan ri mư pănh gi\t lah păng geh ngo kon măt. Nau ji aơ mra [ư wa nar lơn ma ngo măt, tât du rnôk mra jêng chieh lah mô geh năn reh. Wa Pịa, nkoch:

‘ Măt gâp ngo nklăp 6 khay ma aơ hôm. Gâp lah nu\ih bu ranh âk năm ri bu khám mô geh roh prăk. Wa lah ueh Đảng, ngih dak”.

Ko\ kơt wa Lộc Thị Pịa, wa Vũ Đức Hảo (77 năm) ta Phường Thắng lợi, nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột n’gor Dak Lak rêh nsing tâm oh kon ho\ âk năm ma aơ. Tâm săk nơm geh âk nau ji săk ranh, a[aơ lo\ ngo măt, wa klach ngăn jêng nau mbăk jâk ân oh kon. Rnôk tăng lah geh nai dak si bah Ntu\k kan njrăng nau chieh măt Châu Á tât khám ndrel  răk săm ngo măt mô roh prăk ân nu\ih [on lan ta Dak Lak, wa Hảo rhơn ngăn, kơt lah geh jăng lơi du ntil mbăk jâk têh. Wa Hảo, rhơn ngơi:

‘ Rnôk ndơn geh phiếu bu mbơh tât nar rek măt mô roh prăk ri gâp rhơn ngăn. Lah gâp hăn ân bu rek êng, lah hăn Sài Gòn kơt lah ri roh hoach âk ngăn, ma nơm săk ranh kơt gâp ri mô hôm n’hâm kan, mô blau joi prặk, rnôk nê lo\ [ư jâk ân oh kon ri hâp mô u\ch. Mra dơi lah nau rhơn nar aơ lah rhơn jêr chuêl ngăn tâm nau rêh gâp”.

Tâm rơh aơ, ntu\k kan rdâng chieh măt Châu Á ho\ rek ngo măt ân 150 nu\ih, tâm nê ngăn lah bu ranh geh nau rêh jêr jo\t, rnăk ach o, bơi ach o, rnăk geh nau dơi kơl. Êng geh rek măt mô roh prặk, ăp nu\ih ji rnôk gu\ ta ntu\k ngai geh ngih dak si Đa khoa n’gor Dak Lak kơl an prăk săm ndrel ntu\k bu kơl an êng lo\ kơl an ndơ sa. Nau kan khlay aơ mô êng leo tât trong ang ân kon măt bah nu\ih âk năm, ma ê lor lahy nau kơn an ma Đảng ndrel Ngih dak ân khân păng.

Nai dak si Bùi Tiến Hùng, Giám đốc ngih dak si Mắt Nhật Bản (Hà Nội) nu\ih kan nsum bah rmôt kan njrăng rdâng ji ngo măt Châu Á, ngơi:

‘Nau do\ng ân rek săm măt du hê lah 4,5 tât 5 rkeh prăk. Yor nau kan aơ mra dơi săm bah nau ngo măt ân nu\ih ngo măt yor ri ma ntu\k kan aơ ho\ nsôih joi tơm prăk tă bah âk nu\ih, ntu\k geh nuih n’hâm lo\ng ta Nhật Bản. Bôk nau kan aơ mô êng geh ntru\nh ta Dak Lak ma hôm tâm âk n’gor ndrel nkuăl [on têh êng geh nau rêh jru ngai, tâm lam dak. Phung hên săch Dak Lak yor aơ lah ngai ndrel ma nu\ih [on lan ko\ hôm ach”

Nai dak si CK2 Ngô Văn Cường, Kruanh khoa mắt, ngih dak si đa khoa n’gor Dak Lak, ân gi\t:

‘ Rnôk geh nau ji ngo măt ri knu\ng geh du nau dơi săm nau ji a[aơ nê lah rek. Đah nau rek ueh mhe kơt lah rek Phaco ri knu\ng ro 5-7 mni\t/ hê, rnôk rek ri mô luh mham ndrel jêh rnôk rek ri nu\ih ji mra dơi si\t nkre tâm ngih nơm tâm nar nê”.

Ngo măt lah nau ji vay mâp ngăn, yơn nơih săm bah lah saơ ơm. Yor ri, ăp nu\ih ntơm 50 năm hao go\ lơ gay hăn khám măt [a [ơ 6 khay du tơ\ mô lah hăn khám nkre lah geh nau tât ndal.

Nu\ih wa kan nt^m trong rchăng n’gang n’hanh săm ji ngo măt

Ngo kon măt lah nău ji âk ngăn ta nu\ih ranh n’hanh [ư cheh măt lam mô dơi săm ơ,. Gay g^t tay nu nău mpeh nău ji aơ, kơl ăp nu\ih geh ntưp ji saơ n’hanh săm ơm, dêr n’glơi tay nău khuch, mpôl hên le\ geh rơh tâm nchră đah nai dak si chuyên khoa 2 Nguyễn Thanh Hai, Kruanh bộ môn măt, Ngih sam [u\t Đại học Tây Nguyên.

Ơi nai dak si Nguyễn Thanh Hải ! Ji ngo măt lah m’hâm nău ji n’hanh nkô| nău [ư ji mêh ?

Nai dak si Hải: Ji ngo măt lah ji way mâp ta nu\ih ranh, way bah 50 năm let lơ. Way bu pă [ư 3 rmôt. Bôk năp lah cheh ngo măt bah ndul me. Tal 2 lah ngo măt ta nu\ih ranh n’hanh tal 3 lah ngo măt ta nu\ih kon se. Tâm ne\ ngo măt ta nu\ih ranh geh rnoh âk ngăn. Đah  nkô| nău, ta nu\ih ranh ri ne\ lah nău rgâl săk năm deh. Hôm ta nu\ih kon se ri yor nău nău sôt rmanh, yor môr ji ntô găr măt, yor do\ng Corticoid jo\ jông...Hôm ji ngo măt bah ndul me lah yor nu\ih ntưp ji tâm rnôk bu\n.

Ơi nai dak si, ta nu\ih ranh, nău ji aơ way geh ăp nău ji m’hâm mêh ?

Nai dak si Hải: Ta nu\ih ranh, nău ji ntoh luh bah ji lah măt ngo mbrơi mbrơi t^ng âk khay, âk năm ma mô ji mô lah chăng măt. Ne\ lah nău saơ bôk năp ngăn. Rlău ma ne\ hôm geh tay du đêt nău kơt dâr măt, uănh ngoay jêng 2, hôm kuăl lah uănh saơ 2 trong. Hôm du nău saơ mbơh njrăng ơm bah nău ji aơ ne\ lah ngo măt, jêng lah bah xa ơm bu an do\ng măt bil gay uănh dăch, ri a[aơ bu mô do\ng bil tay hôm e dơi uănh êp.

Ndr^ rnôk geh ăp nău ji bah lơ ri nu\ih ji m’hâm [ư mêh ?

Nai dak si Hải: Tât rnôk aơ ri trong ngoay dơm dơi săm ji ngo măt lah rek. Ndr^ rnôk geh ăp nău saơ bah ji nu\ih ji an tât dâl ăp ntu\k dak si way kan gay dơi uănh but n’hanh săm ơm. Yor lah an mbrơi, măt mbra geh khuch, rnôk ne\, rek mô dơi tam jêng gâp nt^m ăp nu\ih ji an tât ngih dak si lơ ơm lơ ue\h.

Ơi nai dak si ! nău ji aơ dơi njrăng n’gang lah ?

Nai dak si Hải: N’hêl na nê| nău ji aơ du\t jêr njrăng n’gang. Ta nu\ih kon se dơi dêr đah trong mô do\ng dak si geh Corticoid lah mô geh nău nt^m bah nai dak si, dêr ăp sôt nkual măt. Lah geh ăp nău ji mpeh măt kơt môr ntô măt, glocom, lah nsum ăp nău êng ta măt ri an hăn but uănh  geh rnôk ăp nău êng ne\ dơi jêng tât ngo măt. Hôm ta nu\ih ranh  ri ăp trong njrăng n’gang dơi n’hu\ch oi. Yor aơ lah nău ji yor nău rgâl bah săk năm deh. Yơn lah, dơi njrăng n’gang đah trong hăn uănh but măt [a [ơ. Ăp tơ\ hăn duh nar ri ntru\p măt nar gay n’hu\ch nchrăt cực tím tâm măt, yor dak he ta nkual nhiệt đới jêng rnoh nu\ih geh ngo măt yor khuch bah nchrăt măt nar mbra âk lơn du đêt dak êng.

Jêh rnôk rek ri măt ê nkra mhe ngo t^ng nar khay đo\ng hơi nai dak si

Nai dak si Hải: A[aơ, ueh ntô găr măt ê nkra du\t ue\h, yor r^ ăp nu\ih ji le\ dởiek rgâl bil ê nkra ri măt dơi uănh ue\h lơn an tât lôch săk. Jêh rnôk rek s^t jay ri nu\ih ji an dêr sial, nsu\k mbu\l, an ntru\p măt nglăp, dêr sa âk ndơ sa dăng tâm đêt nar bôk năp, dêr anh ndơ jâk, dâk gu\ ndôt ndal, dêr krăl ăch, an sa to\ng ăp ndơ kah, mô geh ndơ dêr vêr./.

Dăn lah ue\h nai dak si le\ râng bôk nău tâm ngơi.

Nu\ih rblang: H’Thi