VOV4.M’Nông :

Nu\ih kăl e geh nău mpr^ng: “Sêk, so\k lah n’gâng tơm kon nu\ih”; aơ lah rup bah dih gay he uănh lah nu nău săk soan bah du hê kon nu\ih. Yor đah sêk ueh mbra kơl he nsoă n’hanh lêk ndơ sa dơi ueh lơn; sêk ueh hôm kơl he knơm mô klach mbơh ngơi.

Tâm nău rêh ăp nu\ih sêk dơi jêng n’hanh hun hao bah 2 lvang: Lvang jêng sêk nse n’hanh lvang jêng sêk nâp nkre re. Sêk nse geh 20 ơ\, ntơm jêng bah rnôk kon se hôm e tâm ndul me, rnôk kon se deh geh 6 khay ri ntơm hon sêk nse n’hanh tât 24 khay ri kon se le\ tong ăp sêk. Hôm mâm sêk nkre re ntơm jêng rnôk kon se geh 6 khay n’hanh rnôk kon se geh 6 năm ri sêk nâp nkre re ntơm hon rgâl mbrơi mbrơi ăp sêk nse. Tât 12 năm sêk ăp nu\ih le\ tong ăp le\ rngôch nklăp 28 ơ\, êng sêk gâm gleh du\t hon rnôk he nklăp 18-25 năm deh.

Mât uănh sêk nse: Nâm sêk nse ntơm jêng bah ăp khay gleh du\t bah bu\n tât rnôk kon se deh geh 2-3 khay. Yor r^ tâm lvang bu\n n’hanh an kon pu nu\ih me ân uănh tât nău ndơ sa kah gay đăp mpăn sêk bah kon se dơi hun hao ueh, ân ntop ăp ndơ sa âk canxi. An kon se khăm ăp khay gay dơi uănh nđôi n’hanh mêt uănh săk soan.

Gay sêk nse bah kon se mô geh tu sa ơm ăp nu\ih me an kon se pu toh me, mô an jo\ pu ding dak toh, mô an kon se sa ndơ sa âk ir s^k. Mât kloh sêk mbung an kon se đah trong [ư, do\ng gạc nsro nglău ty n’hanh ju\t kloh sêk an kon se rnôk an kon se pu n’hanh sa gay [ư bên an kon se tâm rnôk tho sêk bah kơi. Kon se geh 2-3 năm ân [ư bên tho sêk an kon se.

Đah sêk hon nâp nkre re: {ư bên tho sêk jêh ăp tơ\ sa n’hanh lor rnôk b^ch. Đêt ngăn tho sêk tâm măng lor rnôk b^ch n’hanh dâk ôi. Jêh ăp tơ\ sa an rsu\ng mbung âk tơ\ gay [ư kloh sêk n’hanh mblông dơ\. An tho sêk di đah [rô|I tho sêk rbân: tho bah dih, tâm trôm, klo\ng bar n’hanh bah dâng, tho kloh le\ rngôch tâm mbung mbâr sêk. Mô tho sêk dăng ir yor kơt ne\ mbra [ư sra ndrui tâm sêk, [ư sôt toh yôi. Mô dô|t rgăn [rô|i yor kơt ne\ sêk dơh geh rsa, geh sôt toh yôi, lo\ mô kloh. Tho sêk njrăng njrăng le\ rngôch ăp ding bah sêk. Ăp sêk hon [ah ân s^ch di ntu\k sêk geh hon [ah mbra geh krêp ndơ sa âk lơn, [ư hao geh tu sa sêk. Lơi ir do\ng ăp ndơ sa âk s^k n’hanh lơi ir sa jăch, ngăn lah sa ndơ sa nju\ng; mô sa ndơ sa geh âk s^k tâm măng. Do\ng dak flo, ka [u tho sêk geh flo mbra n’hu\ch 30% tu sa sêk.

He le\ bên do\ng mâng gay so\k ndơ krêp tâm trôm sêk. Nău do\ng mâng tăm s^ch sêk an njrăng njkrăng gay dêr [ư sôt jâng sêk. 3-4 khay an rgâl mâng tho sêk du tơ\. Khăm sêk ăp tơ\ 6 khay du tơ\ gay saơ tu sa sêk n’hanh ăm ơm.

Rlău ma nău [ư kloh sêk n’hanh jâng sêk ân uănh tât nău [ư kloh mpiăt. Yor mbiăt [ơh mbra geh âk kaman [ư tu sa sêk, [ư ji n’hanh [ư [ô ôm mbung.

Đah kon se, ân njrăng tât kon se gay nking n’gang ăp nău bên dơi [ư khuch mô ueh tât nău hun hao bah sêk, [ư khuch tât n’hâm soan n’hanh ueh muh măt. Ăp nău bên [ư mô ueh kơt: pu ty, sât rlơt mpiăt bah dih; ăp nău ơm bên aơ lah jo\ jông [ư ta sêk bah lơ [ư [ah tâm kăp. Mô lah nsôr n’hâm đah mbung mbra [ư kroh mbung, [ư [ah sêk n’hanh dơh ntưp khih kaman trong n’hâm. Ăp nău bên ndăl ty ta kang, [uôp ta yôi, kăp nheh ty, rket sêk, kăp ăp ndơ dăng… [ư ta kang, [ư sêk rsa n’hanh đang sêk.

              BTV:Y’Sưng