VOV4.M’nông: Kăl e, ta du đêt [on lan ăp rnoi mpôl đêt ta n’gor Dak Nông hôm e bên đah nău rêh ơm kơt mât rong m’ơk lêng, mô [ư jay ăch chrach kloh ueh, nău m^m răk kloh ueh mô âk. Yor r^, năy geh du đêt kop ji tâm tưp kơt ji ndu\l ntêng, luh rtoh, kop sâr… du\t âk, ngăn lah đah kon se mô lah ăp nu\ih săk soan mô nga\ch.

 {on Njriêng, xă Dak Nia, nkual têh Gia Nghĩa, n’gor Dak Nông geh bơi 100 rnăk rnoi Châu Mạ gu\ rêh. Bôl lah nkual êp nkual têh, yơn kônh wa hôm e mât nău rêh ơm, nău wât rbăng răk kloh mô ho\ âk. Wa K’Hai, Kô ranh [on Njriêng an g^t, n’gâng kan xă n’hanh n’gâng kan dak si le\ nkoch trêng âk, yơn nău hôm e jêr jêng âk rnăk mô ho\ dơi [ư ndrung wang mât rong an êng đah jay gu\. Âk rnăk mô ho\ dơi [ư jay ăch chrach tâm di, nău jăng njôk nja lir lar. Lơn lah dak kloh ueh le\ dơi [ư yơn tă bah mât uănh do\ng pơk mô di jêng ngăch djơh, khuch khat. Yor r^ mô mât kloh ueh, jêng âk nu\ih tâm [on, ngăn lah kon se n’hanh nu\ih săk soan mô ngăch way ntưp âk nău ji kơt ji ndu\l djroh, siăk lơh, rtoh luh n’hanh duh kop. Wa K’Hai lah:

 “Nău jăng njôk nja lir lar mô tâm di ngăn, âk ntu\k hôm e m’â, njôk nja hôm e âk. Bôl a[aơ geh ndeh hăn so\k njôk nja ma nău wât bah kônh wa hôm e mâl khân pơng mô g^t hôm m’â khuch khat âk ngăn lah kon se, kon se jêt way siăk kop duh. Uănh le\ geh nău ntuh kơl dak kloh ueh yơn nar geh nar mô yor dak yan aơ wai, le\ dak”.

Xă Dak Nia geh 5 [on rnoi mpôl đêt, geh bơi 40% rnoh nu\ih lam xă. Tâm ăp năm bah năp, ăp gưl uỷ Đảng, n’gâng kan [on lan n’hanh n’gâng kan dak si le\ [ư t^ng âk nău kơl uănh m^n mât n’hâm soan an nu\ih [on lan. Xă le\ ntuh kơl rdâk [ư ngih dak si tâm di, geh cán bộ dak si tât thôn [on. Bôk nău kan dak kloh ueh le\ ntuh kơl [ư 5 ntu\k dak kloh ueh do\ng rgum ndrel trong dak hoch khlay rlău 2 rmen prăk yơn le\ rlu mô do\ng yor khuch djơh. Xă du\t ntru\t dăng trong kan nkoch trêng n’hao nău wât rbăng mât kloh ueh ta ăp [on lan yơn tât a[aơ nău rgâl hôm e đêt. Yor r^, aơ lah xă geh rnoh kon se ntưp ăp nău ji tâm tưp âk ngăn ta nkual têh Gia Nghĩa. Wa Đồng Quang Huy, Groi Bí thư Đảng uỷ xă Dak Nia djôt ngăn nău aơ:

“Du\t âk ăp [on lan rnoi đêt ta ntu\k nău way [ư mir jan ba n’hanh gu\ âm geh âk nău mô tâm di kloh ueh. Ngăn lah nău mât rong, răk êng săk nơm ri mâp âk jêr jo\t đo\ng. Đêt đo\ng lah tâm xă jêr jo\t têh ngăn bah gưl n’gâng kan pă dak kloh ueh an kônh wa… kônh wa jêr jo\t, geh rnăk mô dơi [ư jay ăch chrach. Du đêt nu\ih geh ntop kơl ri nău rwa\t dak do\ng ri rnôk geh rnôk mô jêng tât nău kônh wa t^ng nău way ơm. Đảng uỷ n’hanh Uỷ ban, n’hao trong kan nt^m nti, rgo\ jă kônh wa [on lan nău do\ng jay ăch chrach an tâm di. Tal 2 lah nău mât rong đăp mpăn kônh wa dơi mât rong yơn đăp mpăn ngai ăp nkual [on lan gu\ n’hanh mât rong geh ndrung wang mô m’ơk lêng. Mpeh mât uănh n’hâm soan an kônh wa ri geh nău nt^m rđau na nê| đah nai dak si tâm rgop đah ntu\k ngih dak si geh bôk nău êng [a [ơ geh nău  khăm ji n’hanh rgo\ jă kônh wa [ư t^ng đăp mpăn kloh ueh ndơ ngêt sa.

T^ng ăp nai dak si ta Ngih dak si Đa khoa n’gor Dak Nông, bol le\ geh âk nău rgâl yơn geh ăp nău ji tâm tưp hôm e âk ta ăp [on lan rnoi mpôl đêt. Kơp uănh an saơ, rnoh ntưp ăp nău ji kơt ji ndu\l djroh, siăk, luh rtoh, kop duh bah kon se nkual rnoi mpôl đêt geh tât 60%. Na nê| aơ an saơ ân ntrôl dăng lơn trong kan nkoch trêng n’hao nău wât rbăng mât kloh ueh ta nsum mpôl ăp [on lan.

Gay kônh wa n’hanh le\ băl mpôl g^t wât tay mpeh rchăng n’gang nău ji tă bah nău mât kloh ueh, nu\ih nchih nău mhe N’hâm soan đah nău rêh geh rơh tâm nchră đah Nai dak si Nguyễn Văn Sinh, Groi Kruanh Trung tâm Y tế dự phòng n’gor Dak Nông mpeh nău aơ. Jă kônh wa n’hanh le\ băl mpôl kâp djăt !

Ơ, Ơi nai dak si rnôk bah năp Dak Nông le\ nsrôih tâm trong kan nkoch trêng phâm mêh gay n’hao nău wât rbăng mât kloh ueh ta nsum mpôl ăp [on, lan ?

Nai dak si Nguyễn Văn Sinh: Mpôl hên m^n trong kan rchăng n’gang nuh srê an nu\ih [on lan lah nău khlay, tâm ne\ m^n trong nkoch trêng lah trong mkra nâp nâl n’hanh an nu\ih  [on lan wât n’hanh njrăng n’gang êng nuh srê. M^n nău ne\, mpôl hên ntơm nkoch trêng rchăng n’gang nuh srê tâm ăp rơh, t^ng lvang ngoay. Bol rnôk ma geh nuh srê êng êng ntoh ma mpôl hên le\ [ư. Lơn lah tâm trong ndơ dak si bah dâng, dak si thôn, [on; ndơ dak si xă [a [ư [ư t^ng nkoch trêng rchăng n’gang nuh srê. Nt^m nu\ih [on lan [ư t^ng ăp trong rcha\ng n’gang ta nkuăl, ta thôn [on, ntu\k bah nơm.

Ndr^ nău wât rbăng mât kloh ueh ta nsum mpôl [on lan moh âk geh nău rgâl mhe đo\ng ?

Nai dak si Nguyễn Văn Sinh: Tă bah trong kan nkoch trêng n’hanh nkre nking n’gang ăp trong rcha\ng n’gang srê bah ăp gưl ngih dak si ri tâm ăp năm dăch aơ nu nău nuh srê le\ hu\ch du\t âk đo\ng. Tâm ne\, mpôl hên djôt dơn nkôp đah năm 2013 ri năm 2014 hu\ch tât bơi 2000 nu\ih ji măt. Rnoh nau ji tâm tưp he geh 28 nu\ih ji tâm tưp, mpôl hên nchih dơn 11 nu\ih ji tâm tưp ta ntu\k a[aơ.

Ơi nai dak si, nai dak dơi tâm pă mpeh ăp nău geh ji tâm tưp yor mô kloh ueh tâm [on lan phâm mêh ?

Nai dak si Nguyễn Văn Sinh: Tă bah nău saơ rnôk nu\ih [on lan wât mpeh ndơ [ư ji n’hanh trong rchăng n’gang ri nu\ih [on lan rchăng n’gang êng mbra geh tam ueh lơn. Ta lam n’gor mpôl hên geh du đêt nău ji tâm tưp way mâp kơt ji ndul ntêng, ji ndul djroh… Yor r^ ăp nkual a[aơ aơ nău rêh wa\ng sa mâp âk jêr jo\t, nău kloh ueh bah nu\ih [on lan ta nkual ne\ hôm e đêt jêng nău ji ndul djroh way geh. Tal 2 ntu\k mpôl hên nu nău kop sâr, ngoay tâm âk n’gor dơi bôk nău rchăng n’gang, nău ji kop sâr dăp tâm ăp n’gor âk a[aơ. Rnôk mô ho\ nkhah n’gor geh tât 8.000 nu\ih geh ji kop sâr, tât a[aơ 2014 mpôl hên hôm e 500 nu\ih geh ji kop sâr hu\ch tât nklăp 89%. Tă bah nu nău ne\ an lah nu\ih [on lan ma g^t wât, rchăng n’gang êng ri rchăng n’gang nuh srê mbra [ư t^ng ueh lơn.

Na nê| kônh wa ân [ư nău rêh phâm an tâm di kloh ueh kơt dêr ăp nu\ih ji dơi geh ?

Nai dak si Nguyễn Văn Sinh: Lor bôk năp, kônh wa ân [a [ơ uănh nđôi nu nău tâm nău mbơh nkoch, kơt nu nău bah cán bộ dak si nkoch tât nu\ih [on lan. T^ng tâm nău g^t nu nău ne\ mbra geh trong n’hanh [ư t^ng nău nt^m bah nău way kan bah n’gâng kan dak kơt rgo\\ jă ntrong leo rchăng n’gang nuh srê bah ăp gưl n’gâng kan n’gor, le\ rngôch trong chính trị. Lah nkoch êng, du đêt ăp nău ji ri bah năp ân wât ndơ [ư ji, jêh ne\ [ư t^ng trong mkra nt^t nsa kơt tâm trong rchăng n’gang ji kop sâr he an [a [ơ b^ch tâm mu\ng, đêt đo\ng lah hăn bri, luh tâm mir an djôt mu\ng n’hanh kăt mu\ng dơi trăm dak si gay mât njra\ng n’gang măch kăp. Tâm nu nău ji ndul djroh ri an ngêt sa, ngêt duh, sa s^n, tâm nău gu\ âm răk kloh ueh [on lan, ngih wâl [a [ơ.

Rnôk ntoh nuh srê ri [on lan kơt nu\ih ji ân moh ndơ [ư ?

Nai dak si Nguyễn Văn Sinh: Rnôk saơ ntoh luh nuh srê ri [on lan he lor lah an t^ng ăp nău nt^m bah n’gâng kan dak si. Tâm ne\ geh ăp nău ji tâm tưp he an nkhah êng nt^t nsa kơt luh rtoh, mô an nu\ih ji mâp đah kon se êng mô ho\ geh ji. An t^ng geh ăp nău ji he an nkhah êng yơn geh ăp trong mkra êng, phâm [ư ngêt sa duh s^n, he mô sa rêh. Rnôk ntưp nău ji hôm ri tât dâl ngih dak si, lơn lah ntu\k ngih dak si ngih dak êp ngăn gay dơi mât uănh.

Dăn lah ueh nai dak si !

                                                                        Nu^h rblang: Y’Sưng