VOV4.Mnông: {ư t^ng nău kan tăm kao ta ntu\k nđik n’hanh tơm tăm ndrel đah nău pâl nđaih nkual neh nkuăl Kon Plông, n’gor Kon Tum, năm 2012, 37 rnăk [on lan bâh ăp n’gor, nkuăl [on têh ta lam dak geh nkuăl Kon Plông geh tât gu\ ta thôn Tu Rằng, xã Măng Cành. Lôch rlău 3 năm tât gu\ ta aơ, nău hun hao biăp kao bâh ăp rnăk [on lan ta aơ hôm nha ê ho\ geh [ư rnôk ntu\k tăch hôm nha mô geh geh đăp mpăn.

Geh tâm nău nchrăp kan tăm tơm tăm nkual nđik biăp kao nkual nđik n’hanh tơm tăm ndrel đah nău pâl nđaih ta nkuăl Kon Plông, n’gor Kon Tum, năm 2012, 37 rnăk [on lan le\ geh dơn ta nkual [on lan gu\ mhe, ta thôn Tu Rằng, xã Măng Cành n’hanh khân păng lah ăp rnăk tă g^t tăm biăp kao. Nău geh âk nu^h g^t tăm biăp kao ta ntrong kan tăm biăp, kao tât gu\ rêh ta aơ…dơi ua\nh lah nău kan tơm gay ma kơl an hun hao nău kan tăm biăp kao nkual neh nđik ta nkuăl Kon Plông.

Ntơm tât pah kan ta thôn Tu Rằng, xã Măng Cành rlău 3 năm, nău geh dơi du\t têh khlay bâh ur sai nô Phạm Minh Quý lah kon bu klô mhe 2 năm deh. Ơm lah [on lan pah kan lo\ mir ta Phượng Hiệp, Cần Thơ, le\ bên đah nău tuch tăm jêng ur sai nô le\\ geh g^t tâm nău kan tăm biăp kao. Bôk năp yuh nô nchrăp tăm kao, biăp n’hanh ua\nh aơ lah nău kan tơm ta rnăk vâl, yơn nău nchrăp kan ne\ tât a[aơ ê ho\ dơi [ư. Nô Quý an g^t: “T^ng gâp, neh ta aơ tăm geh geh săk âk, ypn tăm a[aơ mô geh nu^h rvăt jêng lah mô nănh [ư, jêng lah [ư ăp nău kan êng gay ma geh ndơ rêh ăp nar. Ta năp lor an geh hăn kan an bu, hăn tăch ndơ gay ma joi ndơ sa ăp nar, kơt a[aơ tuch tăm r^ geh dơi [ư, yơn ntu\k tăch ndơ mô geh , tăm lôch ne\ jăng dơm mô geh tăch jêng roh dơm”.

Le\ tă tăm biăp lôch ne\ njôt tăch, yơn lah rnôk saơ geh biăp [ư mô geh âk yơn lah hôm nha mô geh âk đo\ng jêng lah nô Nguyễn Thanh Quang le\ rgâl tât tăm ăp ntil tơm tăm êng. Rlău 1 rbăn tơm kao ly nô tăm le\  nô tăm kanu\ng geh tăch ta rơh têt, hôm nar [a [a\ lah nô tăm tơm công nghiệp mơ dơi geh hun hao wa\ng sa rnăk vâl. Bôl ma ê ho\ geh nău tă g^t mpeh tăm tiu tâm ban kơt ê ho\ geh s[ mbơh mpeh khoa học mpơl saơ tăm tiu tâm di đah nkual neh nđik Măng Đen, yơn nô hôm nha ntuh kơl rlău 100n’gâng tiu tâm mir jay. Nô an g^t, lah geh prăk nô hôm nha ntuh kơl tăm tiu bôl ma ê ho\ g^t tơm tăm êng geh di đah nkual neh aơ đo\ng lah mô. Nô Quang an g^t: “Neh ta aơ r^ tăm ăp ntil tơm tăm jêng da dê yơn lah ntu\k tăch mô geh, gâp u\ch manh prăk gay ma mât tăm tơm ăp tơm jo\ jong hun hao, ua\nh nsum lah du\t jêr jo\t, gâp [ư hun hao mbrơi mbrơi dơm”.

Saơ mô dơi hun hao wa\ng sa rnăk gâl đah nău kan tăm biăp kao, rnăk vâl wa Đinh Công Thể le\ săch ntrong kan đah tăm tơm êng. Rlău 1 rbăn tơm cam, bu\ng le\ geh rnăk vâl wa so\k ntil bâh miền Tây s^t tăm, a[aơ dôl têh jêng ueh. Wa Thể an g^t: “ta aơ hun haơ ưa\ng sa so\k tơm gleh nar rong tơm jong nar, tăm biăp lôch ne\ tăm cam, bu\ng ntô nđir, tăm bơ. T^ng nău nchrăp r^ ngih dak mơ kơl geh 4 rơh ntil, a[aơ lah an geh nău kơl âk bâh ngih dak lah vôi n’hanh phân gay ma mât chăm tơm tăm”.

Tâm rnoh 37 rnăk mbơh dăn nău kan ta thôn Tu Rằng, kanu\ng geh 32 rnăk geh rêh n’hanh pah kan ta aơ. Yơn lah du n’gul rnoh rnăk dôl gu\ rêh ta aơ mô di lah rnăk le\ mbơh dăn bôk năp ma lah ăp rnăk rvăt tay neh bâh ăp rnăk wa\ng sa mơ geh pă neh ta năp ne\ le\ geh mbơh dăn. Gay ma dơi geh prăk do\ng tâm nău rêh âk nu^h le\ hăn kan an bu, geh rnôk lah mu^h kăl bri so\k si êng.

Gay ma nta nău nơih an ăp rnăk êng hăn pah kan wa\ng sa mơ geh rêh jêng n’hanh hun hao nău kan tăm biăp, kao, nkuăl Kon Plông le\ ntuh kơl ndơ do\ng ntung trong kơt lah trong , điện, neh pah kan, neh gu\, ăp rnăk [on lan tât rêh ta aơ geh pă an rlău 1 rbăn met vuông neh gu\ ndrel đah 1 ha neh pah kan. Điện, dak n’hanh trôk nar neh ntu tâm di lah nău khlay gay ma hun hao tăm biăp kao, yơn lah bôl a pe nău aơ le\ mât đăp mpăn r^ nău kan tăm biăp ta aơ hôm nha ê dơi hun hao kơt nău u\ch, nău khlay lah [on lan dôl mô to\ng ta aơ lah ntu\k tăch ndơ. Nô Phạm Minh Quý an g^t tay: “Nău rêh ta aơ ntơm bôk năp kơt ne\ le\ đăp mpăn, neh ntu r^ neh tăm ndơ geh bah ir hoach prăk rvăt, geh ndơ sa, yơn mô dơi tăch jêng lah mô dơi hun hao, a[aơ kanu\ng u\ch geh bu rvăt gay ma geh ntu\k tăch an [on lan lah nsum lah đăp mpăn”.

Nău nchrăp kan mbơh [ư ma mô geh săk rnglăy . nu^h [on lan joi êng an nơm trong hăn. Nău hun hao tăm biăp kao lah ntrong hăn tâm di đah nkual neh Kon Plông, yơn lah joi ntu\k tăch đăp mpăn lah nău khlay gay ma dơi geh hun hao biăp play nkual nđik aơ.

Nu^h rblang: Thị Đoắt