VOV.M’nông – Ji sôt ăl muh, mbra [ư jêng khuch mô ueh âk tât săk soan n’hanh nău dơi pah kan nău rêh bâh nu^h ji. Rlău ma ne\, nu^h ji hôm nha geh âk nău tât kơt lah, viêm xoang yor ăl muh, viêm xoang muh yor sôt yor ntêng, jêng geh âk Kaman [ư jêng nău ji, sôt dơ\, sôt blông nko yor nsôr n’hâm đah mbung, sôt tôr ta n’gul yor krăk ăch tôr, hiăn n’hanh Polyp muh.

Ăp ntil [ư chiăt ji muh way tă bah ăp mpa mha mpăr tâm sial kơt:

- Mbuh nkao

- Nsuk jay, tâm ne\ mpa lôp [ư.

- Mbuh ôm, o

- Nsuk, mhu\l công nghiệp.

- Rsau mpa rong.

- Ăp ntil hoá chất.

Ăp chất mha tâm ndơ sa kơt dak toh, tăp kik djăr, ăp ntil tuh, tui ka; ăp ntil dak si kháng sinh, ăp ntil kơ pu\ng, dak mb^r ta bao cao su, xa [u... dơi [ư chiăt. Ăp chất aơ way [ư ji lam săk mô lah ta trong proch, yơn an ăp ntil ntoh ta trong nsôr bah lơ.

Geh chiăt đo\ng lah mô t^ng tâm săk nu\ih, nkô| nău tâm trêng bah ăp nu\ih. Nău rêh rnăk wâl geh nău du\t khlay. Lah me, bơ\ geh chiăt mbra geh rnoh kon geh chiăt âk rlău 50%. Lah knu\ng bơ\ mô lah me\ geh chiăt ri rnoh aơ lah 30%.

Săm n’hanh rchăng n’gang chiăt ji muh

 * Dêr mâp đah ăp ndơ [ư chiăt:

- Trong săm chiăt ji muh ue\h ngăn lah dêr mâp đah ăp ndơ [ư ji n’hanh rchăng n’gang mô an ăp nău geh ji [ư

- Mât kloh ue\h ngih wâl, iah soih, mpih [a [ơ; mô an mât so, eo tâm jay; nkh^t đe, tăp d^r...

- An jăng lơi ndơ ôm o, ăp kon lôp, ăp ntu\k mô to\ng ang, ntô jôt ơm, ndrôm sam [u\t ơm, tơm si tăm, n’ha rđaih l^r mpir jay, bêl, nah, bok lăk jay, ăp ntil nkao kro.

Yơn lah, lah geh nău wât êng n’hanh wât di, he an mât du nău bên răk kloh ue\h ngih wâl lah dơi dêr n’hanh mô geh nău ji jêr ât aơ.

* N’hao ngăch dăng soan rcho\l nău ji.

 - Mât răm: Tâm yan nđik he an mât răm săk lơn lah nkual ta nko, ntang ntơh n’hanh muh, mô um dak nđik. Đah ăp nu\ih pah kan măng ir, dâk ơm, an njrăng yor rnôk aơ dơh geh siăk lơh n’hanh dơh jêng môr ji xoang. Dêr rhêp trong sial nđik, duh du trong ndôt ndal, mô lah muh mâp tât đah trong sial nđik, điều hoà, [ư khuch, [ư nsơh ntô muh xoang.

{ư t^ng du đêt nău kơl [ư răm muh ta ôi ơm; so\k bar mpan ty nkum dôr muh n’hanh mbung, ty rbôch nsôr rhêp, [ư t^ng kơt ne\ nklăp đêt mn^t.

- Mât njrăng muh bah ăp ndơ [ư chiăt: Tâm trôk nar geh du\t âk ăp ndơ khuch, [ư chiăt muh kơt: nsu\k, sial [ơh, kaman, ôm o, nsu\k hât, hoá chất.... an dêr n’hanh lơi ir lăp ăp nkô| nău aơ đah trong do\ng bok nkum muh rnôk pah kan tâm ntu\k khuch djơh, n’hôl [ô, rnôk hăn bah dih.

- Răk tôr, muh, mlông dơ\: Trong n’hâm bah lơ mô dơi răk kloh, nta an ăp kaman jêt rêh n’hanh hun hao. Yor ne\ ân răk mlông dơ\, sêk, mbung ue\h: ăp nar tho sêk lor n’hanh jêh dâk b^ch, jêh sông sa n’hanh rsung đah dak bôh. Rnôk geh ji mlông dơ\, môr amidan, tu sêk, môr jâng sêk, môr lưm... an but n’hanh săm bah gay dêr ji jông jo\ dơh [ư viêm xoang bah kơi.

- Ngêt âk dak: Ngêt âk dak gay [ư rsang dak ntêng, kơl an dak muh rsang lơn, dak ntêng luh bah du du trong dơn lơn, dêr nkân, [ư jêng ntưm ji môr.

- Do\ng dak si tâm di: Mô do\ng âk ir du đêt dak si ntruh muh, pet tâm muh yor knơm tâm dak si, [ư [al dak si. Ntruh dak si di gay dêr ăp nău khuch êng. Rlău ma ne\, ăp nu\ih geh ji xoang jo\ an ntruh muh đah dak boh sinh lý n’hanh hăn but uănh ơm rnôk geh ăp nău ntoh bah môr ji muh, ji xoang, ji trong n’hâm.

Rnôk geh xoang, ji muh he, dơi n’hôl muh đah dak duh, dak bôh mô lah dak geh pha du đêt tinh dầu kơt bạc hà... kơl soih muh. Ntruh dak bôh sinh lý [a [ơ gay rao muh, [ư kloh muh, kơl soih rbo\ng  muh.

Ăp nău an njrăng mpeh ji muh chiăt:

1. Trong săm ue\h ngăn lah dêr mâp đah ndơ [ư ji

2. Ue\h ngăn lah do\ng dak si gay rchăng n’gang ăp tơ\ chiăt ue\h lơn lah săm ăp nău khuch bah rlơn tay.

3. Lah do\ng corticoids ri an đăp mpăn ngăn do\ng ntil dak si puh ta ntu\k.

4. Rek mô dơi săm ji muh chiăt, yơn dơi mkra ăp nău mô di mpeh trôm muh

5. Mô di ji rlơn chiăt muh lah môr ji muh chiăt.

6. Knu\ng do\ng khánh sinh tâm ăp nău ntưp âk, t^ng nău đă bah nai dak si.

7. Lah nău săm chiăt dôl ue\h jêng mô tam, an uănh tay nkô| nău chiăt dơi rgâl đo\ng, geh ji muh yor dak si mô lah geh ntưp âk ?

Nu\ih nchih rblang: Y Sưng Phê Ja