VOV4.M’nông: Ntơm bah nar aơ, nău ngơi Bunong pơk tâm nar prao ăp pơh mbra geh tay du nkô| way nkoch: “Nkoch trêng nău dơi kon nu^h”. Tâm nê, mpôl hên mbra nkoch mbơh âk nău nchih mpeh ăp nău dơi tơm bah nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh nău way tâm ban kơt nău dơn kan bah nu^h rnoi mpôl đê| đah neh dak, rnoi nu^h.

            Nău ngơi nar aơ, mpôl hên dăn nkoch mpeh Nău dơi rnoi nu^h n’glêh êng n’hanh Nău dơi bah nu^h rnoi mpôl đê|. Nău dơi rnoi nu^h n’glêh êng n’hanh Nău dơi bah nu^h rnoi mpôl đê| bol geh nău tâm rêng yơn nkô| tâm trôm bah păng mha êng n’hanh he ân g^t wât di.

            Nău dơi rnoi nu^h n’glêh êng uănh mpeh lam ntu\r neh lah nău dơi bah ăp rnoi nu^h tâm nău njêng nău way chính trị n’hanh ntru\t ntrôl hun hao wa\ng sa- rêh jêng kon nu^h nsing kalơ nău dơi [ư tơm neh dak. Tâm Hiến chương Liên hợp Quốc, rnoi nu^h n’glêh êng dơi uănh lah nău way gay dơi mât đăp mpăn n’hanh tâm rnglăp đah ăp rnoi nu^h. Hiến chương lah rjăp: “Hun hao tâm boh tâm rnglăp đah ăp rnoi nu^h nsing kalơ tâm uănh khlay nău dơi tâm ban tâm nău rêh n’hanh nău dơi n’glêh êng bah ăp rnoi nu^h”; nê lah tâm boh đah ăp dak mô geh tâm lơh tâm su, geh nău dơi [ư tơm n’hanh geh nău dơi n’glêh êng nău rêh neh dak he nơm.

            Ndr^, “nău dơi rnoi nu^h n’glêh an êng” dơi wât lah nău kan bah du neh dak- rnoi nu^h dah ro\ng tâm trong hăn tât rơh rdâng lơh ns^t nău dơi đăp mpăn tâm ban kơt sơch nău way chính trị, gung trong hun hao neh dak.

            Lah nău “Nău dơi nu^h rnoi mpôl đê|” dơi nchih nkah ngăn ta 2 si [u\t nchrăp lor dăn đă khlay. Ta điều 2 Tuyên ngôn lam ntu\r neh mpeh nău dơi kon nu^h bah Liên hợp quốc (UDHR) năm 1948 nchih: “Ăp nu^h deh jêng dơi geh ăp nău dơi n’hanh dah ro\ng mô geh du nău tâm mưch rmot mpeh rnoi nu^h, săk ntô, bu ur, bu klô, chroh r[u\n, tơm luh bah rnoi nu^h n’hanh nău rêh”.

            Điều 3 Công ước dak bah dih mpeh ăp nău dơi nu^h [on lan n’hanh chính trị (ICCPR) năm 1966 nchih: “Ta ăp dak geh âk rmôt nu^h rnoi mpôl đê|, chroh r[u\n n’hanh âk ntil nău ngơi n’hanh ăp nu^h rnoi mpôl đê| nê, ndrel đah ăp mpôl băl êng [a [a\ bah rnoi nu^h he, mô dơi ntlơi jăng nău dơi do\ng nău g^t blău văn hoá êng, nău dơi an mpơl saơ nău g^t blău n’hanh t^ng nău chroh r[u\n êng mô lah nău dơi do\ng nău ngơi êng bah khân păng”.

            Aơ lah bar si [u\t nchrăp lor dăn đă ta rnôk tâm nchră khlay tâm di lam ntu\r neh [ư jâng nsing, nchih nkah ăp nău dơi tâm di tơm bah kon nu^h mpeh nu^h [on lan, chính trị ma nău dơi nu^h rnoi mpôl đê| dơi uănh lah nău dơi n’gu tơm tâm rmôt ăp nău dơi kon nu^h, chính trị nê. Nău nê jêng lah nu^h rnoi mpôl đê| geh ăp to\ng nău dơi mpeh [on lan, chính trị, wa\ng sa- rêh jêng kon nu^h, văn hoá tâm ban kơt ăp nu^h mpeh nu^h rnoi mpôl đê| tâm nău rêh, geh nău tâm ban ngăn n’hanh mô geh nău tâm mưch rmot.

            Hôm ta Việt Nam he, kônh wa g^t lah, Việt Nam quy định nău dơi kon nu^h, nău dơi nu^h tâm dak nơm; nê lah nău dơi bah le\ rngôch nu^h [on lan Việt Nam, mô tâm mưch rmot lah nu^h rnoi mpôl đê| mô lah rnoi âk nu^h. Nău dơi kon nu^h mpeh ăp rnoi nu^h tâm ban u\ch đah nău dơi êng n’hanh nău dơi nsum tâm mpôl rnoi đê| dơi ndơ\ nsum tâm nău dơi bah neh dak-rnoi nu^h. Kruanh Hồ Chí Minh n’hanh Đảng Cộng sản Việt Nam way du nuih n’hâm mô rgâl rnoh tât đăp mpăn nău dơi kon nu^h, tâm nê geh nău dơi rnoi nu^h n’glêh an êng bah [on lan Việt Nam t^ng luật pháp dak bah dih. Nău dơi kon nu^h ho\ quy định tâm Hiến pháp Việt Nam n’hanh tâm ăp si [u\t pháp luật bah dak he. Aơ lah ntu\k nsing gay mât đăp mpăn, ntru\t ntrôl nău dơi bah le\ rngôch ăp nu^h ta neh dak Việt Nam, mô tâm mưch bu ur bu klô, săk ntô, rnoi nu^h, ntu\k gu\ kan têh tâm lam rêh jêng kon nu^h…dơi geh ăp nău dơi geh bok n’gut, ao nsoh, rsong hăn, kơt nti, pah kan, nău dơi dah ro\ng báo chí, nău lư, dah ro\ng t^ng nău way ôp brah lah yang, chroh r[u\n…

            Nău du đêt nu^h geh nău m^n lơh chrai Đảng he ndra ma lơh, nde tâm nău mô g^t bah nu^h [on lan, lơn lah nu^h rnoi mpôl đê| an kônh wa m^n tih mpeh nău dơi rnoi nu^h n’glêh an êng, nău dơi bah ăp nu^h rnoi mpôl đê| t^ng pháp luật dak bah dih. Ntơm bah nê nsu\k nsôr nu^h rnoi mpôl đê| ta dak he dâk đă “nău dơi rnoi nu^h n’glêh an êng”. Khân păng nkoch trêng, nsu\k nsôr nău m^n rnoi mpôl đê| nuih n’hâm mô ue\h lo\ng; tâm rkeh rnoi nu^h ta Việt Nam; nsu\k nsôr nu^h rnoi mpôl đê| rdâng lơh tay trong kơl nu^h rnoi mpôl đê|, chroh r[u\n bah Đảng, Ngih dak; [ư roh đăp mpăn chính trị, rêh jêng kon nu^h, lơn lah nkual nu^h rnoi mpôl đê|, nkual jru, nkual ngai. M^n lah, trong kơl bah Đảng n’hanh Ngih dak he mô ho\ uănh khlay tât nău dơi bah nu^h rnoi mpôl đê|.

            Gay [on lan nu^h rnoi mpôl đê| g^t kloh lơn mpeh nkô| nău dja, ân [ư  jăp lơn đo\ng pah kan nkoch trêng, nt^m nti. {ư kloh lơn nău lah nău dơi n’glêh an êng rnoi nu^h n’hanh nău dơi bah nu^h rnoi mpôl đê|, nău m^n bah Đảng n’hanh Ngih dak he mpeh nkô| nău dja mhâm [ư. T^ng Giáo sư Đỗ Quang Hưng, Kruanh rmôt gu\ m^n mpeh chroh r[u\n n’hanh Pháp quyền, Đại học Quốc gia Hà Nội; Chủ nhiệm Hội đồng mbơh nti Chroh r[u\n Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, nău nkoch trêng tât [on lan ăp nu^h rnoi mpôl đê| gay [on lan g^t wât di mpeh nkô| nău dja mô dơh, yơn ân [ư n’hanh [ư ue\h jăp:

            “He ân dơi lah geh ăp nkô| nău mpeh nău dơi dah ro\ng bah kon nu^h geh tât mô đêt rnoi nu^h dja, rnoi nu^h êng, Ngih dak dja, Ngih dak êng. Nău way ri du\t n’hâm mbra t^ng [ư dơi t^ng lam ntu\r neh ri he t^ng [ư, hôm ăp ndơ he t^ng mha êng bah neh dak ri he hôm mât đo\ng yơn ân đăp mpăn nău tơm an khân păng. Rnôk he lah đah khân păng ri an khân păng g^t mpeh nău tih leh lah ntơm nơh kônh wa he mô ho\ dơi geh nău dơi dja, a[aơ ri ăp ntil ho\ dơi rgâl, neh dak ho\ dơi rgâl, lam ntu\r neh rgâl, kônh wa ân nsrôih ndăn do\ng ăp nău nê. Yơn lah ăp ntil n’gle\ nău dơi păng da dê dơm, ta Việt Nam he ri ân t^ng nău dơi n’gle\ an geh dja dơm.

            Nău g^t êng di mpeh nău dơi rnoi nu^h n’glêh êng, nău dơi nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh trong nchrăp, trong kơl bah Đảng, Ngih dak Việt Nam tâm đăp mpăn t^ng [ư ăp nău dơi dja mbra rgop nking nchăng ăp nău tih bah ăp nu^h rlơ\ tay đah nu^h [on lan, lơh ndjơh neh dak way geh nău mplư rlăm nde nkô| nău nu^h rnoi mpôl đê| gay têk klônh, nsu\k nsôr lơh chrai nău tâm rnglăp. He m^n aơ lah nău du\t khlay tâm nău g^t êng đah ăp [on lan nu^h rnoi mpôl đê|, ăp cán bộ ta nkual [on lan rnoi mpôl đê| a[aơ./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân