VOV4.M’nông – Nău ji djuôr rgănh thần kinh lah nău ji way geh tâm nău rêh mhe yor nău  m^n hô bâh nău kan, nău nti, nău rêh [ư an săk soan m^n rvê âk, o\ r’gănh hô. Yor nău ji mô ir khuch tât săk soan jêng âk nu^h mô nă njrăng. Yơn lah, lah mô geh ngăch năn săm, nău ji rse mham rngok mbra [ư mô ueh tât săk soan n’hanh nău rêh bâh nu^h ji.

Djuôr rgănh thần kinh lah ăp nău ji tâm rmôt thần kinh chức năng. Ji way mâp ta năm deh bah 25-45 năm deh, bu ur ntưp ji âk lơn bu klô rlău 2 tơ\. Ji djuôr rgănh thần kinh dơi saơ đah âk nău ji êng kơt bah kơi aơ.

- Ăp nău ji ndrăt djuôr rgănh:

Nu\ih ji dơh geh ndrăt, ăp ntil du nău nteh [ư an nu\ih ji saơ jêr ât. Rôk bôk năp rlu rlău hôm e dơh oi ji o\k, bah kơi rlu rlău mô geh saơ tam.

- Ji bôk:

Nu\ih way lo ji bôk, ji le\ rngôch mô lah ta bôk ndăl kleng, nkual rđu\ng bôk mô lah ta n’gêng tôr. Rnôk ji bôk way geh êng êng t^ng ăp nu\ih ji. Ji bôk hao tâm rnôk rngot, ji o\k n’hanh hu\ch rnôk răm m’ak, b^ch hăk.

- Mô hăk b^ch:

B^ch way mô hăk, geh nu\ih b^ch ngăn mô dơi hăk. Ang u\nh, nteh [ư nu\ih ji jêr b^ch, ôi dâk saơ ji o\k r’ah, lam dak jâk rgăn lơn lah jâng ty.

- Ăp nău ji săk n’hanh thần kinh:

Trong mham mô đăp mpăn rnôk ngăch rnôk mbrơi, huyết áp hu\ch hao đah âk trong hu\ch. Ji nkual pla nuih, ji dôn, ji rgăn nko, ji yơn bu\t, ji nho nting dôn, way măt, ngo măt, râm jâng ty,…

- Ăp nău ji ndrăng:

 Mô ueh nău m^n, nău wât mô đăp mpăn, dơh rngot, klach rvê đah nău ji, đêt mbơh ngơi. Mô dơi rgum nău m^n, n’hu\ch nău nkah g^t jêng nti nsơm n’hanh pah kan geh hu\ch da dê.

T^ng kơt kơt nău nkoch bah ăp nu\ih way kan, nău ji djuôr thần kinh mô khuch tât nău rêh nu\ih ji. Ndr^ yơn, pơng lo\ [ư ăp nău khuch hô tât săk soan n’hanh ueh nău rêh bah nu\ih ji. Rnôk hệ thần kinh bah he mâp nău, ăp gưl ntil ndơ bah mham play nuih geh khuch têh đo\ng. Nu\ih ji dơi [ư hao huyết ap, rhoăt trong mham, ntru\t hao luh dak rhal.

Djuôr thần kinh [ư đo\ng nu\ih geh mô hăk b^ch hô. Nu\ih ji bôl du\t u\ch b^ch yơn lo\ mô dơi b^ch, jêr b^ch, b^ch mô lôch rngăl, dơh dâk. Nău [ư [ư mô ueh tât nuih n’hâm, săk soan n’hanh [ư hu\ch ueh nău rêh. Rlău ma mô b^ch, nu\ih ji hôm ât ăp nău ji bôk bah đêt tât hô, jo\ jông, ji r’ah jêr ât [ư hu\ch bôk rngok n’hanh mô dơi rgum nău m^n. Ăp nu\ih djuôr thần kinh dơh mâp nău mô ueh nău [ư, nău m^n. khân pơng du\t dơh janh, ji nuih n’hanh jêr ât. Mbrơi mbrơi nu\ih ji mô u\ch tay đah nău rêh, đah kon nu\ih n’hanh khân pơng dơi geh nău rngot, hao nău u\ch nkh^t săk. Nkre, ăp nu\ih geh djuôr thần kinh mâp du đêt nău khuch kơt: săk o\k r’ah, mô ngăch prăl, mô hôm nkah g^t, way măt, ngo, ji o\k play nuih, mô ueh tâm săk jăn…

Djuôr thần kinh dơi săm bah, lah dơi saơ n’hanh săm ơm. Gay rlet rlău djuôr thần kinh du trong dơh, he an ât [ư ăp trong bah kơi aơ:

Nu\ih ji djuôr thần kinh an dơi nt^m rgâl nău rêh, mât ueh nău gu\ âm tâm di. Trong mkra nău m^n dơi [ư lor săch trong săm djuôr thần kinh. Nu\ih ji an nkoch bri đah nu\ih way kan nău m^n mpeh ăp nău rvê, tress ma he dôl mâp an ăp nai dak si nchroh n’hanh geh trong săm.

Tâm rnôk săm, dơi nt^m nu\ih ji nti yoga, gu\ nsôr n’hâm…. Gay soih n’hâm mham, n’hao mham hao ta rngok, uănh nđôi nău m^n n’hanh tâm ban tay nău rvê. Bah meng ne\, an geh nău gu\ âm, ngêt sa tâm di, b^ch to\ng 8 mông du nar, n’hu\ch pah kan jâk, pah kan jêr lor rnôk b^ch. N’hu\ch mông pah kan, ân âk mông an ăp nău pâl rlưn, mâp băl mpôl, nu\ih bên…

Gay nu\ih ji djuôr thần kinh ngăch bah, rnăk wâl, nu\ih bên lah ăp nu\ih khlay. An tâm rgop âk trong săm gay ns^t tay săk rnglăy âk, ntop do\ng dak si đah ăp nău rlu rlău nuih n’hâm, n’hu\ch stress n’hanh ăp nău m^n rvê. Rnăk wâl bônh đă, ntru\t nsôr, nkoch bri đah ăp nu\ih gay nu\ih ji aih bôk rngok ăp nău m^n rvê, mô ueh, so\k tay nuih n’hâm n’hanh nău răm m’ak.

          Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja