VOV4.M’nông: Wa Hồ Văn Tình ta Thôn Thiên An, xã Ia Blứ, nkuăl Chư Pưh, n’gor Gia Lai geh mir hvi 1,6ha, tâm nê geh 9 sào tăm cà hê n’hanh 7 sào tăm tiêu. Kơt lah le\ rnoh neh aơ ho\ roh dơm ngăn tâm rơh prăng bri mhe nơh, nau khuch hao tât ma rhiăng rkeh. Wa Tình mô gi\t mpeh nau kơl an nau khuch khat yor prăng bri ân tât rnôk saơ du đê| rnăk tâm Thôn bu geh ndơn prăk aơ. Nau ji nuih bah wa Tình lơn ma hô rnôk tăng lah, du đê| rnăk tâm Thôn bl ma mô geh cà phê, tiêu ko\ geh ndơn prăk kơl an đo\ng:

 ‘Bri duh nar jo\ jong ri cà phê ngih gâp ho\ koh lơi le\ n’gi\ng, tiêu ko\ koh jăng lơi yor kro le\. Jêh rnôk geh nau ntru\nh kơl an rnăk geh khuch yor prăng ri ri gâp mô geh, tâm rnôk ngih mô geh cà phê, tiêu ri lo\ geh ndơn. Gâp u\ch n’gâng kan gay uănhn tay”.

Ăp nau mô tâm di, kơt: Tâm ndrel du thôn, [on ăp rnăk geh khuch êng êng yơn geh rnăk geh ndơn, geh rnăkmô geh ndơn prăk kơl an, du đê| rnăk bol ma khuch mô âk yơn lah nkoch mbơh âk gay geh âk prăk, tâm rnôk âk rnăk khuch hô ri mô geh bu mbơh gay ma kơp, nau nê geh âk ngăn. Mô lah, geh ntu\k, nu\ih [on lan hôm phong lah cán bộ thôn, xã, nsing nau kơl an gay ma pă prăk ân băl mpôl nơm. Tă bah nê, nau kan hăn phong dôih lơn ma âk tâm âk nkuăl, bah n’gor Gia Lai. Ntoh ngăn lah ăp nkuăl Chư Sê, Chư Păh, Chư Prông, Đức Cơ.

Mặt êng, kan [uw ăp nau kơl an geh nau khuch yor prăng bri geh nau mô tâm di, geh nau ê to\ng yor nau mô gi\t bah nu\ih [on lan n’hanh nau mô to\ng blau kan bah cán bộ tâm thôn n’hanh xã. Âk rnăk [on lan mô geh kơp rnoh neh geh khuch yor mi\n lah: Ngih dak knu\ng kơl ân ăp rnăk ach o, rnăk rnoi đê|. Cán bộ tâm thôn nchih moh săk rnăk geh khuch ri gay ma rdâng, du đê\ rnăk mbơh mô di, hôm n’gâng kan xã ri mô uănh ngăn. Wa Nguyễn Văn Tuần, Kuanh thôn 5 xã Ia H’Lôp, nkuăl Chư Sê, n’gor Gia Lai, ngơi:

 ‘Ăp năm ba năp nê, ko\ geh nau ntru\nh kơl an ân rnăk geh khuch yor prăng bri yơn lah nau kơp mbơh ri mô geh. Năm aơ, du gưl lah yor nau ndăn ngăch bah săm [u\t ntru\nh, nar gleh ir, du gưl đo\ng knu\ng mi\n kơt âk năm ba năp nê mô geh kơl an, ri du đê| cán bộ bah thôn dôl mô to\ng nau blau kan ngăn tâm nau kan aơ”.

Mô to\ng nau blau kan ngăn, đah âk nkô| nau, n’gâng kan tâm dâng hom nkoch mbpưh, mô ndơn. Wa Nguyễn Bá Hoành Thiên, Groi Kruanh UBND xã Ia Blứ, nkuăl Chư Pưh, n’gor Gia Lai, ngơi:

 ‘Tâm rơh kơp uănh aơ, mô geh nau ntoh luh ma mô geh nau mô tâm ban. Yor lah tâm rnôk kơp gay kơl tâm rơh ngoai ho\ lôch, yơn jêh ri bri duh nar jo\ jong, kơp rơh 2 rnoh neh khuch ri lơn ma âk, yơn ăp rnăk geh kơp tâm rơh 2 ê geh nau kơl an yơn mô di lah xã mô kơp tât lôch”.

Wa Nguyễn Hữu Tâm, Groi Kruanh UBND nkuăl Chư Sê kơp dơn, geh nau vi\ ve\ tâm nau [ư nau kơl an nau khuch [ư jêng nau tih, ntoh luh. N’gâng kan ăp gưl tâm nkuăl Chư Sê dôl [ư ăp ntrong kan gay rklaih nau khuch:

 ‘A[aơ nau khlay lah nu\ih [on lan ê geh kơp ngăn ri phung hên knu\ng rđau n’gâng kan tâm dâng kơp tay dơm, jêh ri mbơh  n’gor geh nau r[ong rđau. Hôm ăp rnăk geh nau khuch knu\ng 30-70% ma ndơn prăk 100% ri n’gâng kan nsôih so\k lơi rnoh prăk nê gay do\ng têm nkrem”.

Tâm rơh prăng bri mhe nơh, n’gor Gia Lai geh rau 30.000 ha tơm tăm geh khuch, đah rnoh khuch rlau 840 rmen. Prăng bri tâm âk ntu\k, ngăn lah tâm ăp nkuăl tâm n’gor. [ư nau kơl an bah Chính phủ mpeh nau kơl rklaih nau khuch ỷo prăng bri, đah tơm pẳk bah Trung ương n’hanh n’gor, UBND n’gor Gia Lai ho\ pă ntop rlau 36 rmen prăk jủ tâm dâng gay pă tât [on lan. Ti\ng nau ntru\nh, du ha tơm tăm jo\ năm n’hanh tơm sa play (ngăn lah cà phê, tiêu, điều) khuch rlau 70% geh kơl rleu 4 rkeh, khuch ntơm 30-70% geh kơl 2 rkah. Ndrel đah prăk kơl, n’gor Gia Lai so\k tơm prăk rlau 14 rmen 500 rkeh rvăt ntil tơm pă ân [on lan. Yơn lah, yor mô to\ng kloh, tâm ban ma nau aơ geh [ư âk ntu\k gẻh nu\ih [on lan phong dôih âk nu\ih, Rklaih nau kan aơ, n’gor Gia Lai ho\ rđau đă ăp n’gâng kan UBND ăp nkuăl [ư nau nkah lah, [ư kloh, nsu\n đă nau kan bah ăp nu\ih, ntu\k kan tih gay ma mhal ti\ng nau ntru\nh bah pháp luật. Wa Trương Phước An, Gíam đốc N’gâg kan tuch tăm n’hanh hun hao [on lan n’gor Gia Lai, ngơi:

 ‘Nau kan ri lah tih ri gay nkra. Lah geh nau tih jru ri gay rdâng lơi nkre. Nau jêr ngă ta aơ lah do\ng mô tâm di nu\\ih [ư roh nau rnơm bah ôn lan. Lah ntă nu\ih ndơn sa nkhiăn, so\k do\ng êng ri gay mhal ti\ng pháp luật. Hôm nau mi\n lah ntu\k tih ri nkra ta nê n’hanh ndak trok prăk kơl an bah ngih dak ân [on lan gay bah oi nau khuch”.

N’gor Gia Lai lah êng n’hanh nkuăl Tây Nguyên lah snum mhe rlet rlau nau khuch prăng bri jo\ jong, ma rhiăng rbăn rnăk tâm nkuăl geh tu\p tâm nau jêr jo\t. Tơm prăk kơl an nu\ih [on lan rklaih nau khuch, ndâk tay nau tuch tăm bah Chính phủ geh nchră uănh lah năn n’hanh khlay. Yơn lah, tâm du đê| ntu\k, nau kan [ư nau ntru\nh aơ lo\ dôl ma geh nau mô to\ng nau kan n’hanh so\k do\ng bah ân nơm, [ư âk [on lan ji nuih, leo tât nau phong dôih âk nu\ih. Ăp nau kan aơ gay ơm uănh rklaih ân kloh, der nau roh hoach prăk bah ngih dak n’hanh gay tơm prăk tât tâm ty bah nu\ih geh kơl ngăn./.

                                                                        Nu\ih răk rblang: H’Thi