Yan wai lah âk ngăn ê nkra quặng bô-xít ndrĭ yơn rnôk aơ ngih măy alumin Nhân Cơ (ta nkuăl Dak Rlâp, n’gor Dak Nông) geh nău rlu nkra njêng yor mô tŏng neh lâng ê nkra n’hanh mô tŏng n’glău n’gâr bŏk. Wa Nguyễn Bá Phong, Giám đốc Công ty Nhôm Dak Nông-TKV an gĭt, khan kŏl sŏk neh geh ta ăp ntŭk ndơ ƀư, bah nkual sŏk joi quặng tât ăp nkual ƀư rwa mrô 3 bah n’glău bŏk chăng n’hanh bât n’glău n’gâr bŏk djiah săch rao mrô 2. Nkual sŏk joi bah lvang 2020-2022, bôl lĕ trok prăk an nuĭh ƀon lan bah 2 năm bah năp yơn tât aƀaơ hôm e bơi 17 ha bah rlău 20 rnăk mô hŏ jao an neh. Tâm rnôk nĕ, nkual sŏk joi bô-xít lvang 2023-2024 rnoh neh nklăp 180ha mô hŏ dơi bŭl trong trok, ntop kơl, ƀư ntŭk gŭ mhe. Jăch ndăn ngăn aƀaơ lah neh rhŏ an ƀư n’glău n’gâr bŏk mrô 2, lah mô dơi jêh tâm khay 4 tât, ngih măy săch quăng geh nău an rlu pah kan:

 “Geh 64 rnăk tya rnoh neh nĕ hôm e 30 rnăk, tâm nĕ geh 7 rnăk geh tâm rnoh neh bât bŭl lah mô hŏ sŏk prăk trok. Tât aƀaơ tĭng mpeh ntŭk hun hao neh nkrem bah nkuăl ri lĕ geh mbơh geh rơh tal 3. Ŭch dơi ƀư ri an geh n’glău n’gâr mô lah n’glău tĭng nchrăp khay 4 tât lah an ndơ̆ dŏng. Lah mô dơi ƀư n’glău bât nja quặng bah kơi mô gĭt ntŭk jăng, ngih măy săch geh quặng mô dơi nkra njêng đŏng”.

Ntŭk ntô wăk kol ngăn tâm trong sŏk neh rhŏ an nău sŏk joi bô-xít ta Dak Nông aƀaơ ta xă Nghĩa Thắng, nkuăl Dak Rlâp. Kruanh UBND xă-wa Đoàn Huy Cường an gĭt, ăp năm bah năp, trong kan aơ dŭt dơh yor rnoh prăk trong dŭt âk nkôp đah tâm ban nsum. Yơn lah, tâm 2 năm ma aơ, “duh hao neh” ƀư rnoh trok mô dơi ban tĭng ntŭk tăch, jêng tât nău trok mbrơi, sŏk neh mâp âk jêr jŏt:

“Neh rnôk bah năp ri rnoh trok âk an rwăt tay neh, rmeh dơi ƀư jay, rwăt ndeh, dơi nkra ri nuĭh ƀon lan saơ geh sa. Yơn aƀaơ kơt mhe aơ geh âk rnăk 1 ha neh dơi trok 1 rmen prăk, rlău ma nĕ mô dơi rwăt du lôk neh kơt neh tay, ndrĭ nuĭh ƀon lan mô tâm ban ŭch”.

          Bah năp ăp nău n’gluh ta nkual nchrăp ƀư alumin, khay 10/2022, UBND n’gor Dak Nông lĕ geh nău ntrŭnh 1644 ndâk njêng Rmôt pah kan gay mkra ăp naư jêr jŏt, wăk kol tâm rnôk pah kan bah Công ty Nhôm Dak Nông-TKV. Hội đồng nhân dân n’gor Dak Nông ta rơh rƀŭn chuyên đề dŭt năm 2022 lĕ uănh an nău ntrŭnh ntuh kơl 6 nkual ntŭk gŭ mhe ta nkuăl Dak Rlâp. Ăp n’gâng kan nău kan geh tât ndrel đah n’gâng kan ƀon lan n’hanh ăp nău kan dơi kan ta ntŭk na nao nkoch trêng, rgŏ jă nuĭh ƀon lan jao an neh rhŏ an nău ƀư bô-xít, nkre tâm ôp kơt dŏng dŭt n’hâm ăp nău ntop kơl đah nuĭh ƀon lan. UBND n’gor Dak Nông ntĭm rđău UBND nkuăl Dak Rlâp kơp uănh, mĭn uănh, dăp tay ntŭk gŭ mhe an ăp rnăk dơi geh tŏng ăp, pă an manh jay gŭ, jay manh gay nuĭh ƀon lan jao neh. Đah ăp rnăk lĕ dơi trok tŏng ăp, rgŏ jă mô hŏ dơi jao an neh, nkuăl uănh tay sam ƀŭt rhăch nău, ƀư trong tĭng rŭn in sŏk neh. Mpeh trong ƀư đah rnoh neh rhŏ an joi bô-xít năm 2023-2024, wa Nguyễn Quang Tứ, Kruanh UBND nkuăl Dak Rlâp, an gĭt:

          240 rnăk aơ nkuăl nchrăp ƀư tĭng nklăp 2 rơh, n’gleh dŭt ri an rơh tal 3 lah ăp rnăk jêr jŏt ngăn. Rơh 1 nkuăl mĭn đah công ty lah knŭng an trok lor 37 rnăk, mô hŏ pah tât 40 rnăk ŭch ntŭk gŭ mhe, kơt nĕ geh 32 ha gay rhŏ an nkra njêng. Mpeh nar khay ri tĭng trong nchrăp lah 31/3/2023 mbra uănh an geh trong trok an nuĭh ƀon lan gay geh neh”.

Tât hăn uănh nđôi ta ntŭk n’hanh ƀĭt joet nar pah kan ta Công ty Nhôm Dak Nông-TKV, wa Lê Trọng Yên, Groi kruanh UBND n’gor Dak Nông, ntĭm rđău ăp n’gâng kan nău kan ta ntŭk an ƀư dŭt n’hâm, ƀư tĭng nău kan jach ndăn mkra ăp nău wăk kol ta nchrăp ƀư joi bô-xít ƀư alumin Nhân Cơ.

          “Đăp mpăn tâm di nău geh đah ngih dak, nuĭh ƀon lan n’hanh doanh nghiệp, giám đốc ăp n’gâng kan nău kan tâm rgop, trok dơn bah năp n’gor ủy, bah năp UBND n’gor lah nău kan mô ƀư. N’hanh tâm rgop rjăp đah n’gâng kan ƀon lan, trong chính trị n’hanh công ty nhôm gay mkra ăp nău hôm e, wăk kol tĭng trong ƀư”.

Nău nchrăp ƀư alumin Nhân Cơ (ta nkuăl Dak Rlâp, n’gor Dak Nông) geh dăng 650.000 tấn alumin du năm. Lôch jêh bah năm 2017, mô knŭng rgop an tơm prăk n’gor Dak Nông bơi 400 rmen prăk du năm, nău nchrăp ƀư hôm ntrôl hun hao wăng sa rêh jêng têh dăng. Bah nău nchrăp ƀư aơ, du nkual công nghiệp mbrơi mbrơi jêng, đah ngih măy điện phân nhôm dôl ndâk ƀư, 2 nkual công nghiệp dôl mbơh ƀư... Dơi geh têh mpeh neh ntu khoáng sản bô-xít, bah lôch uĕh bâh nău nchrăp ƀư alumin Nhân Cơ, Dak Nông lĕ mĭn nău rƀŏng kơl lor hun hao nău kan aơ lah n’gâng tơm wăng sa, ndâk njêng n’gor ơm jêng nklăng công nghiệp nhôm bah neh dak. Bôl ndrĭ, bah năp ăp jêr jŏt wăk kôl geh aƀaơ ta nău nchrăp ƀư Nhân Cơ, đă ăp gưl nău kan n’gor Dak Nông an ngăch dôh rklaih, mkra du trong uĕh gay dêr ƀư nking n’gang an nău kan công nghiệp khlay bah n’gor./.