VOV4.M’nông .

 Nau mpơl saơ nau ji Mers-CoV

Âk nu\ih ji vay ji sôt tâm mlông ko, geh: Ji kop duh 38 độ C, jêr so\ n’hâm.         

Nau ji Hôi trong so\ n’hâm ndal ta Trung Đông (ntơ nau Anh lah Middle East Respirratorry Syndrome, ntơn play săm [u\t bôk năp lah Mers). Aơ lah nau ji Hôi trong so\ n’hâm ndal yor Corona Virus (ntơ lah CoV) [ư. Yor ri, nau ji aơ geh ntơ ăp lah Mers-CoV.

Rnôk geh nau ji Mers-CoV, âk nu\ih ji vay ji sôt tâm mlông ko, geh: Ji kop duh 38 độ C, jêr so\ n’hâm. Yơn lah, ko\ geh âk nu\ih geh nau ji Mers-CoV yơn mô mpơl saơ nau ji.

Mers-CoV mra ntưp tă nu\iih tât nu\ih bah nau tâm mâp mô lah dak diu. Nau ntưp bah cán bộ nai dak si ho\ geh năl ta du đê| nau ji bah âk nu\ih ta Arab Saudi, Jordan.

Yor nau ji hội trong n’hâm, yor ri ăp nu\ih gay tât ngih dak si rnôk geh nau tât tâm săk kơt ba kơi aơ:

Nu\ih geh nau ntưp Hôi trong so\ n’hâm ndal, mra duh tâm dâng, ba lơ 38 độ C, siăk.

Ntôn ji tâm mlông ko n’hanh klơm soh.

Bah năp nê geh nau ji êng n’hanh hăn tât Hàn Quốc, nkuăl gôl dak Arab mô lah ăp dak êng tâm 14 nar.

Di\ng le\ ăp năm ko\ geh nau ntưp Mers-CoV. Yơn lah, ti\ng nau kơp dơn ăp nu\ih geh nau ji lah bu ranh, bu klô, ăp nu\ih geh nau ji jru geh nsum đah nau ji lơn ma hô tay.

Mpeh nau njrăng n’gang:

A[aơ, ê geh dak si săm bah n’hanh vaccine njrăng Mers-CoV. Ăp nau njrăng n’gang hôm lah nau săm kơt nau hôi trong n’hâm n’hanh nau săk nsôih ngăn. Gay der nau ntưp Mesr-CoV, ăp nu\ih gay njrăng lơi hăn ăp dak dôl geh nau ji tâm nkuăl Hàn Quốc n’hanh Trung Đông rnôk ê geh nau khlay.

Mât kloh săk jăn, rao ty [a [ơ đah xa-[u, rsu\ng mbung đah dak si nkhi\t kman.

Gay nku\m mbung n’hanh muh rnôk siăk mô lah si-đeh, ueh ngăn lah đah bok mô lah bok ndjôt ty gay bah oi nau mprănh nau ji tă trong n’hâm.

N’huch tâm mâp đah nu\ih geh nau ji tât trong so\ n’hâm, rnôk khlay ngăn gay mâp ri gay nku\m mbung đah bok ân tâm di n’hanh mât nau tâm [ah rnôk mâp.

Vay nkhi\t kman tâm ăp ntu\k, kơt lah: Ndơ păl, ngih, ty kuăn mpông..

Ăp nu\ih si\t tă bah ăp nkuăl Trung Đông, tâm 14 nar lah geh nau mpơl kơt nau ji Hôi trong n’hâm kơt duh 38 độ C, jêr so\ n’hâm mô lah mâp đah nu\ih geh ntôn kơt ba lơ nê, ri gay tât nkre tâm ngih dak si gay ôp, mêt n’ôi, xét nghiệm Mers-CoV.

– Rnoh nu\ih ji chrach nju\ng ta Tây Nguyên nar lơ âk t^ng nău hun hao wa\ng sa rêh jêng kon nu\ih. Nu\ih nchih nkô| trăch tâm nchră đah nai dak si Phạm Chí Huân, Groi kruanh khoa Nội tim mạch-Ngih dak si n’gor Dak Lak gay g^t na nê| mpeh ăp nău ji aơ.

Tă bah trong khăm n’hanh săm ji, nai dak si dơi an g^t rnoh n’hanh ăp nău geh ji tă bah chrach nju\ng [ư moh ndơ ?

Nai dak si Phạm Chí Huân: Chrach nju\ng lah nău ji geh âk trong hao, ngăn lah ta ăp dak dôl hun hao, ta Dak Lak ri nklăp 5-10% rnoh nu\ih ntưp ji chrach nju\ng. Nău geh bah ji chrach nju\ng lah nău ji mpeh mham play nuih jêng ta khoa tim mạch mpôl hên wơt săm ăp nău ji tâm mham geh tât chrach nju\ng da dê. Âk nu\ih ji tât đah ăp nău ji mpeh mham kơt mô to\ng mham soan play nuih, hao huyết áp, ji ntang ntơh, hao mham tâm play nuih ri rnôk ne\ mơ saơ ji trong mham t^ng. Kơt ne\ geh rnôk saơ ji chrach nju\ng r^ le\ geh 50% rnoh nu\ih le\ geh ji mpeh play nuih. Yor r^ nău saơ ji chrach nju\ng tă bah trong uănh nđôi tâm [on lan lah du\t khlay ?

Moh nu\ih ân uănh nđôi nău ji chrach nju\ng ơi nai dak si ?

Nai dak si Phạm Chí Huân: Ăp tâm nău geh ji âk ri ân hăn uănh nđôi geh chrach nju\ng âk ri ân hăn uănh nđôi nău mô kâp tât rnôk geh ăp nặui âk, ji hir dak, u\ch sa nju\ng, rgăy ri rnôk ne\ s^k tâm mham le\ du\t âk, roh ntrok ri mơ geh ăp nău ji kơt ne\. Gay saơ ơm ji s^k tâm mham ri ăp nu\ih tâm năm deh rlău 30, nu\ih geh săk lăi, hao huyết áp, bu ur bu\n têh ir, ăp nu\ih âk ngi tâm mham, ngêt sa âk ir ri ân hăn uănh nđôi s^k tâm mham gay ma uănh nđôi nău ji tâm mham.

Rnôk saơ ntưp nău ji chrach nju\ng, nu\ih ji ân moh ndơ [ư hơi nai dak si ?

Nai dak si Phạm Chí Huân: Rnôk saơ nău ji chrach nju\ng, ân tât dil ngih dak si way kan gay geh trong ôp tơih an he trong uănh nđôi, ndơ sông sa, nău tiăr săk soan n’hanh nău ngêt dak. Lah mô to\ng ngoay tâm 3 nău ne\ ri săm ji mô tam. Ăp năm an hăn uănh năl tay ăp nău rgâl mpeh măt, mpeh play leh mpeh mham bah dih, ăp ntil ndơ tâm săk kơt ngi mham, axit uric… ri ăp nău ne\ an uănh nđôi [a [ơ, đêt ngăn 1 năm du tơ\.

Gay njrăng n’gang chrach nju\ng, ân [ư t^ng moh ndơ hơi nai dak si ?

Nai dak si Phạm Chí Huân: Gay njra\ng n’gang răk kloh ueh nău ji chrach nju\ng bôk năp lah ndơ ngêt sa ueh, b^ch, mô ngêt sa âk ir ntil ndơ, ngăn lah ăp nu\ih way ngêt sa, rnoh calo tâm mham du\t âk, tâm ndrănh bia [ư tât âk nău lăi [ư an nău cho\l insulin n’hanh luh nău ji chrach nju\ng. Tal 2 lah nău gu\ âm, an tiăr ngăch săk soan đêt ngăn 30 mn^t, ngăn lah ăp nu\ih le\ ranh n’hanh gleh du\t nău gu\ âm rêh jêng ueh.

PV: Dăn lah ueh nai dak si.

                                                Nu\ih răk rblang: Y’Sưng- H’Thi