VOV4.M’nông: Nau ji kol trong mham [ư jêng kol trong mham bah jo\ ma aơ jêng nau ji hô, geh âk nau nkah njrăng. Nau ngăn lah, nsu ji chot ndal lah nau [ư du gưl rngok geh djơh ndal yor roh mham rong yor kol trong mham mô lah chah trong mham. Rnôk mô to\ng mham hao tât rngok, ăp tế bào tâm rngok mra mô hôm kan n’hanh mra khi\t rngok tâm đê| mnit. Nau khuch lah ăp nkuăl săk yor rngok nê mât mra mô hôm nchuăt, [ư jêh  nho, mô hôm nkah n’gul săk, mô dơi mpât mô lah khi\t yơh, mô lah khi\t nkre lah mô năn săm. Âk nu\ih geh kơl săm rêh yơn mô rven tât lôch săk, n’huch năm jo\ rêh n’hanh mô hôm dơi pah kan, jêr rnglăp tâm nau rêh nâm ơm. Gay kơl kônh wa n’hanh le\ băl mpôl wât kloh lơn mpeh nău ji chôt ndal, (kol rdih trong mham rngok), kơt ăp trong săm, rchăng n’gang, nu\ih nchih nău mhe bôk nău kan le\ geh rơh tâm nchră đah nai dak si Đoàn Ngọc Khanh-Chuyên khoa 2, ngih dak si y học cổ truyền Phạm Ngọc Thạch Lâm Đồng, jă kônh wa n’hanh le\ băl mpôl kâp djăt

Ơi nai dak si, dăn nai dak si an g^t moh ndơ [ư rnôk geh chôt ndal, (kol rdih trong mham rngok) ?  

Nai dak si Đoàn Ngọc Khanh: Rnôk nu\ih mhe chôt ndal kol rdih trong mham lah he gu\ ta meng ri he chông dil nu\ih ji, dêr an nu\ih chôt. Yor rnôk chôt ri mbra [ư nău ji hao hô lơn n’hanh [ư an gâl hoch mham rngok rmanh ji hvi lơn. Tal 2 lah rnôk chôt nu\ih ji jêh ne\ ri he an nu\ih ji b^ch, b^ch rkêng bôk du đah, n’hanh lah nu\ih ji geh hok ri he so\k ty lo\k le\ hok luh gay dêr an nu\ih ji tho\k. Tal 3 lah ndơ\ dil nu\ih ji tât ngih dak si êp ngăn, yor he g^t kol rdih trong mham rngok nar aơ ri le\ geh trong nchroh ăp nu\ih ji chôt ndal du\t mhe. Lah he ndơ\ nu\ih ji tât ngih dak si ơm ngăn tâm 3 mông bôk năp, jêng lah rnôk nu\ih ji ntơm geh tât mông tal 3-bu kuăl lah mông mpet gay kơl săm bah an nu\ih, ri geh du đêt nu\ih ji dơi bah tay le\ rngôch. Mông khlay bôk năp du\t mpêt jêng he an ndơ\ nu\ih ji tât ngih dak si dăch ngăn. Yơn dơi ndơ\ tât ngih dak si dăch jay ngăn ma geh to\ng ăp ndeh gay săm ji an nu\ih. Dêr rdêng nu\ih ji hăn ntu\k ngai, yor hăn trong ngai lah nkô| nău [ư an nău hoch mham dơi treh lam lơn.

Du nău ma he ân wer ntlơi mô lah an nu\ih ji ngêt êng dak si. Lơn lah du đêt nu\ih ma gâp le\ mâp na nê| lah nu\ih ji geh lah ntêm dak si truh ntre\t ta jâng mpiăt ju\r huyết áp ta jay gay ngêt, an nu\ih ji mu\ng dil ri du\t lah klach. Lah kơt he ju\r dil huyết áp bah nu\ih ji ju\r bah ri du\t âk ndrel he [ư an nkual geh sôt bah rngok lo\ lơ mô to\ng mham lơn, lơ klach lơn. Yor r^, nău mkra lah he mô dơi ntêm dak si ntruh ju\r huyết áp ta jay. N’ăp ta ngih dak si mpôl hên mô janh do\ng ntil dak si ne\, yor pơng [ư ju\r huyết áp du\t lah âk.

Mô lah geh nu\ih mô wât mpeh nău ji aơ, rnôk saơ nu\ih tâm wâl chôt hoơi kơt ne\, mô saơ g^t nu\ih ji chôt ndal kol rdih trong mham rngok ma le\ koet, mô lah hăn ăch, hăn cho mô dơi ât rdâng yơn hôm e koch sial lăp, đêt đo\ng lah hôm e gru hu\m tay ri du\t klach ngăn… ma an ndơ\ tât ngih dak si dăch ngăn.

Rnôk ma nu\ih ji tât ngih dak si hôm, rnôk tât ngih dak si Tây y ri ăp nai dak si săm nu\ih ji lvang mbăn: nu\ih ji le\ hoơi, ăch chrach mô hôm dơi rdâng, mô lah ăp nău n’hâm rsê kơt n’hâm mham, săk huyết áp bah nu\ih ji mô dơi đăp mpăn ri ăp nai dak si mbra tâm rgop săm gay nu\ih ji lôch lvang hoơi. N’hanh le\ bah lvang hao ngăch nău ji aơ, ri trong tâm rgop đah y học mhe đah y học ơm gay săm nu\ih ji rnôk aơ lah trong ueh ngăn hôm. Y học cổ truyền le\ rgop du\t têh gay rgâl nău rêh ji chôt ndal bah nu\ih ji, le\ kơl an du\t âk nu\ih ji dơi hăn luh bah dih nsưng, dơi dâk hăn êng, lơn lah dơi rhăk êng an nơm, mô lah [ư du đêt nău kan. Yor ne\ gâp du\t mpo\ng rnôk rnăk wâl geh nu\ih chôt ndal kol rdih trong mham rngok ri he ơm tâm rgop đah săm y học mhe đah y học ơm.

Ndr^ jêh rnôk s^t ngih dak si ri nu\ih tâm wâl n’hanh nu\ih ji ân moh ndơ [ư ?

Nai dak si Đoàn Ngọc Khanh: Nu\ih ji ân ngêt dak si t^ng sam [u\t nchih dak si kol rdih trong mham rngok yor nkô| nău ntop lah âk nău ji đah nu\ih têh. Yor r^ nău do\ng dak si Tây lah nău ân hăn ndrel đah nu\ih ji. N’hanh rnôk dôl do\ng dak si Tây ri he ân khăm di nar, plơ\ khăm ăp khay, nkah g^t plơ\ khăm di nar gay nai dak si an nu\ih ji ri rgâl dak an an tâm di. Nkre djôt ngêt, plơ\ khăm ri nău ngêt sa, gu\ âm an nu\ih ji geh kol rdih trong mham rngok du\t khlay. Do\ng ndơ sa an tâm di đah t^ng nu\ih ji. Nt^t nsa đah nu\ih ji geh huyết áp  kơt lah, ri rnôk ne\ he an nu\ih ji sa sât, mô sa ndơ ngi, mô do\ng ndơ kích thích kơt, hât, cà phê, ndrănh, nkre hăn nsong gay an nu\ih ji ntop đah săm dơi ueh lơn. Mô lah nu\ih ji geh chrach nju\ng ri he an ât sa nju\ng, lah nu\ih ji geh guts ri he an wer ăp ntil poăch chăng mô lah proch klơm su\r ndrôk ăp ntil.

Phâm [ư an nu\ih ji wât lah nău ndơ ngêt sa, gu\ âm ăp nar rgop săm an nu\ih ji. N’hanh nău gu\ âm ri t^ng rnoh bah nu\ih ji ri mbra geh nău tiăr nti an tâm di, nt^t nsa lah têk nu\ih ji hăn ri he an têk nu\ih ji hăn, lah nu\ih ji dơi hăn ri he an [ư mâng tak jra tâm jay phâm an tâm di đah nu\ih ji gay khân pơng dơi gu\ âm ăp nar, răk êng săk nơm kơt tho sêk, hăn ăch chrach, u\m tuh…

Nkre tay lah tiăr nti ăp nar đah nu\ih ji ta jay lah mô dơi mô geh, t^ng rnoh bah nu\ih ji ri mbra geh âk nău tiăr nti an tâm di t^ng ăp kỹ thuật nt^m, ăp nu\ih mât rong le\ nt^m an nu\ih ji. Kơt gâp le\ lah, gay nu\ih ji dơi [ư ăp na\u kan ri khân pơng săk ueh lăng lơn. Du nău tay, ne\ lah n’hanh săm na nao, lôch nău rêh.

Ơi nai dak soi, ndr^ moh trong rchăng n’gang nău ji chôt ndal kol rdih trong mham rngok an tam ?

Nai dak si Đoàn Ngọc Khanh: Ăp nu\ih mô ho\ geh chôt ndal kol rdih trong mham rngok, ăp nu\ih ma mô geh ji hao huyết áp… ri nsrôih phâm [ư gay geh du nău rêh ueh răm, nga\ch dăng gay an he mô geh hao huyết áp. Hôm rnôk he le\ geh ăp nău ji hao huyết áp, chrach nju\ng mô lah geh ăp nău mpeh play nuih hôm ri ân geh ăp trong rcha\ng n’gang gay phâm [ư mô geh chot ndal. Ma rnôk le\ geh chôt ndal hôm ri he phâm [ư mô an geh chôt ndal kol rdih trong mham rngok tay gay he geh nău rêh ueh lăng, răm m’ak.

Hô đo\ng lah tâm nău rêh gu\ âm rêh jêng, ri phâm [ư an nu\ih ji rêh tâm ntu\k ntô gu\ âm kơt gâp le\ lah, bôl ta ngih dak si mô lah ta jay ri nu\ih ji hôm e saơ nơm hôm e ueh an nău rêh kon nu\ih, bu mbra saơ u\ch nău rêh, mô m^n rvê, dêr geh o\k r’ah ji nuih. Yor o\k r’ah ji nuih lah nkô| nău [ư geh du\t âk nău ji ma đêt đo\ng lah đah nu\ih ji geh chôt ndal kol rdih mham trong rngok ri way nău m^n mbra du\t d^l blao, jâng ty dôl mpât a[aơ mô hôm mpât mô lah mpât mô dăng lơn jêng du\t d^l blao. Yor ne\ ân geh mông nar ueh răm lah dak si tal 3 du\t lah khlay an nu\ih ji. Lah kơt yor geh nău ji nuih bah rnăk wâl ma an nu\ih ji geh chôt ndal, kol rdih trong mham rngok tay ri du\t yô| n’ach.

Nkre du nău ma gâp u\ch nt^nh, rnôk ma nu\ih ji le\ dơi đăp mpăn tâm jo\ năm hôm, u\ch rlu êng dak si, mô kâp ôp nai dak si tay ri nău ne\ du\t klach.

Ơ, dăn lah ueh nai dak si !

                                           Nu\ih rbalng: Y’Sưng.