VOV4.M’nông – Nkô| trăch “N’hâm soan đah nău rêh” pơh aơ, geh nău nchih le\ geh rơh tâm nchră đah nai dak si Hà Văn Tuấn, Groi kruanh khoa Sản, Ngih dak si n’gor Dak Lak. Mpeh nău ueh bah ntop ndơ sa kah an bu ur rnôk bu\n n’hanh ueh bah khăm bu\n ăp khay.

Nău ntop ndơ kah tâm ban, tâm di ta rnôk bu\n du\t khlay. Ndr^ ăp ndơ kah tâm ban n’hanh khlay ta rnôk bu\n lah moh ndơ nai dak si ?

Hà Văn Tuấn: Nu nău ndơ kah tâm rnôk bu\n du\t n’hâm khlay, đăp mpăn an săk soan bah nu\ih me ueh n’hanh đăp mpăn an nău hun hao bah oh bê ngăch dăch, kơl an nu\ih me rlet rlău n’hanh đăp mpăn săk soan gay mât kon đah dak toh me.

Gay đăp mpăn ndơ kah aơ ri ndơ kah an nu\ih me an đăp mpăn 4 ntil. Bôk năp lah đạm, geh tâm poăch, ka, tăp kik, djăr. Tal 2 lah rnih, s^k. Tâm piăng le\ đăp mpăn nău ne\. Tal 3 lah chất lăi, ngi, yơn rmôt aơ sa tâm di găp. Tal 4 lah ndơ du\t khlay lah khoáng chất, geh tâm biăp, bum play. Rnôk đăp mpăn 4 rmôt chất ne\ ri mbra đăp mpăn nău hun hao le\ rngôch săk soan bah nu\ih me n’hanh oh bê.

Tâm 4 rmôt chất aơ njrăng ân lơi ir an ăp ntil ndơ cheh, lơi ir âk boh n’hanh mô sa âk s^k. Rmôt sa âk ne\ lah biăp play. Ne\ lah du đêt nău bôk năp mpeh ndơ kah. Nău ndơ kah đăp mpăn ri nău hao jâk săk bah nu\ih me mbra tâm di. Nău hao jâk bah me mbra lah nău weh nka\ le\ tâm di mô lah ê ho\.

Bah meng nău geh ndơ kah ri nău uănh nđôi n’hanh khăm bu\n ăp khay du\t khlay đo\ng. Nău ueh bah khăm bu\n ăp khay lah moh ndơ hơi nai dak si ?

Hà Văn Tuấn: Mpeh nău ueh bah khăm bu\n ăp khay ri pơng geh du đêt nău ueh kơt aơ. Bôk năp lah uănh nđôi n’hanh uănh lah săk soan bah nu\ih me, tal 2 lah nău hun hao bah bu\n tâm ndu\l tă bah ne\ mbra saơ ăp nău mô ueh bah me n’hanh bah oh bê tâm rnôk bu\n gay geh âk nău nkra rgâl mpeh măt dak si kơt nău gu\ âm. Tâm 3 tay lah rnôk khăm mbra dơi nai dak si mbơh nt^m mpeh ndơ kah, mhâm an tâm di đah nu\ih bu\n gay hun hao ueh ngăn. Tal 3 tay lah rnôk khăm bu\n, ăp ntu\k ngih dak si mbra kơl n’hanh pă ăp ntil nău ueh an nău hun hao bu\n nt^t nsa kơt nt^m mpeh nar chuh dak si tâm rnôk bu\n mô lah do\ng dak si sắt tâm rnôk rơl bu\n. Ri ne\ lah ăp nău ueh bah khăm bu\n ăp khay.

Tâm rnôk bu\n ri bu ur bu\n [ư t^ng ăp trong khăm n’hanh nar khăm bu\n mhâm gay rnôk bu\n dơi uănh nđôi du trong to\ng ăp ?

Hà Văn Tuấn: T^ng nău ntru\nh bah N’gâng kan dak si tâm rnôk bu\n, nu\ih bu ur bu\n an dơi hăn khăm bu\n đêt ngăn 3 tơ\ yơn lah kơt ne\ ri mô ho\ to\ng ăp nău dak si dơi geh yor nău hun hao bah khoa học kỹ thuật. Lah kơt ta ăp ntu\k geh ndơ dak si ueh lơn ri jêng geh nar khăm bu\n âk lơn, đêt đo\ng lah tâm 3 khay bôk năp khăm na nê| gay dơi uănh săk soan bah me, tal 2 tay lah geh du đêt ndơ dak si dơi uănh nđôi ăp nău ji tâm 3 khay, kơt ne\ lah mbra geh săk rnglay mpeh săk soan ueh lơn tâm rnôk bu\n.

Geh âk nar ma an hăn khăm gay dơi nu\ih nai dak si mbơh nt^m [ư ăp nău kỹ thuật. Bôk năp lah rnôk nkơi di tât khay, ntôn geh bu\n ri ân hăn khăm ơm. Tal 2 rnôk geh 12 pơh ri hăn khăm n’hanh geh siêu âm gay uănh mbâl ntô chiăng klôt. Bah meng ne\, ăp nău ntôn geh mbra [ư du đêt nău uănh năl mham gay uănh nău koet ji tâm khay bu\n bah 11 pơh tât 13 pơh 6 nar. Du tơ\ tay lah rnôk bu\n geh 22 pơh, lah ntu\k ngih dak si geh ndơ siêu âm đa chiều ri siêu âm đa chiều tâm rnôk aơ gay uănh nđôi rup bu\n. Rnôk aơ mbra dơi uănh lah nău hun hao bah bu\n lah geh nău u\ch rgâl nkra mpeh ndơ kah mô lah nking n’gang đah ăp bu\n mbrơi hun hao hôm lah mô ngăch saơ ta lvang aơ ri nău geh mbra lơ hô lơn. N’hanh tât 3 khay gleh du\t, tâm rnôk bu\n le\ 32 pơh ri hăn khăm du tơ\ tay. Lơ khlay gleh du\t ri nar khăm lơ âk lơn. Bah rnôk bu\n tât bu\n geh 28 pơh, lah geh ndơ ri 2 pơh khăm du tơ\. Bu\n le\ 36-37 pơh ri du pơh hăn khăm du tơ\.

Gâp lah an njrăng đo\ng, mpeh nu nău ndơ kah, tâm 3 khay n’gul lah du\t khlay. Lah an geh nu nău mô to\ng ndơ kah tâm 3 khay n’gul bah bu\n ri deh oh bê mbra jêt rgăy, n’hanh du\t jêr rgâl hao săk bah oh bê jêh rnôk deh. Hôm lah le\ geh brêt mô to\ng ndơ kah 3 khay gleh du\t ri knu\ng geh rgăy hôm têh joat le\ dơi tâm di ri nău lap hôm e dơi rgâl jêh rnôk deh.

Dăn lah ueh nai dak si Hà Văn Tuấn le\ nkoch ăp nu nău ueh mpeh mât uănh săk soan an bu ur bu\n.

Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja