VOV4.M’nông: Nau rvê êng lah nau ji geh tât nuih n’hâm, [ư jêng geh nau rngot, mô ueh săk jăn ndrel roh nau m’ak tâm jo\ jong, lah tât jo\ ri păng mra [ư nu\ih geh nau ji jêr pah kan mô lah ueh đah rnăk vâl, băl bên, mô lah lah păng geh jru lơn ri nu\ih geh nau ji aơ mra geh nau mi\n u\ch nkhi\t săk. Yor ri, ơm ndơn saơ nau ji mô êng kơl an nau săm ân tam bah ma hôm n’huch geh nau mra u\ch nkhi\t săk yor nau ji aơ [ư.

Ti\ng nau kơp bah ntu\k kan dak si lam ntur neh, a[aơ Việt nam geh nklăp 4% rnoh nu\ih (tâm ban đah 3,6 rkeh nu\ih) vay geh nau mi\n rvê êng. Hôm tâm ngih dak si Tâm thần n’gỏ Dak Lak, ăp năm, Khoa khám ndrel ndơn geh nklăp 1.400 nu\ih geh nau ji vay rvê êng. Êng tâm 6 khay bôk năm 2018 ho\ geh 569 nu\ih ji geh nau rvê êng geh lăp săm tâm ngih dak si, ê kơp rnoh nu\ih ji yor nau rvê êng săm tâm [on lan.

Wa Lại Thị T (57 năm) ta Phường Tân Thành nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột dôl săm nau ji rvê êng ta Ngih dak si Tâm thần n’gor Dak Lak. Saơ nau ji ndrel leo săm bah a[aơ 2 năm yơn yor mô geh ngêt dak si tâm di nau đă bah nai dak si yor ri ma bôk năm 2018, wa lo\ plơ\ tay nau ji. Wa Lại Thị T nkoch:

‘Nau mpơl bah nau ji lah ji bôk, rvê ngăn. Âk rnôk ri nơm mô gi\t nau ma nơm mi\n ndrel jrăng ôh. Vay saơ mô ueh, geh âk nau mi\n ndrel mô geh hăk bi\ch”.

Nau ji rvê êng mra ntoh tâm n’ăp bu ur ndrel bu klô tâm âk ntil năm, yơn vay lah bu ur geh nau ji aka lơn. Rnôk geh nau ji, nu\ih ji geh âk nau mpơl, kơt: Geh âk nau rvê, mô ueh săk jăn, rngot êng jo\ jong âk khay mô lah âk năm, nu\ih ji vay  mbơh lah geh nau rngot rvê êng ma mô kloh nkô|, nu\ih ji vay mô hôm u\ch đah nau rêh ăp nar, n’huch nau rgum njrăng. Tât rnôk jru lơn, nu\ih ji vay rvê vay geh nau mi\n ntôn êng, mô geh nau mi\n đit prêng, geh nau tih, uănh tâm nau rêh ba kơi geh nau mô ueh, mi\n lă lêng, geh nau mi\n mô lah u\ch nkhi\t êng săk nơm…

Nai dak si Nguyễn Thị bé, Kruanh Khoa khám-Ngih dak si Tâm thần n’gor Dak Lak ân gi\t:

‘Geh âk ngăn nkô| nau [ư geh nau ji tât rvê, geh: ntưp tă bah ndul me, nau rgâl êng tâm săk jăn, hormene, nau nau rgâl tâm nau rêh, mi\n. Nau vay ri ăp nau ji geh rvê nê bu tât ta aơ săm geh nau mpơl kơt lah prêng, mô jang, geh nau u\ch mi\n khi\t săk ndrel mô hôm geh nau mi\n”.

Ko\ ti\ng nai dak si Bé, nau ji rvê êng mra [ư âkl nau mô ueh yơn lah saơ geh mpơl nau ji ơm ndrel săm năn, tâm di nau đă, nau ji mra geh săm bah ngăn tâm nklăp 6 khay. Yơn lah, a[aơ nau mi\n tih ndrel nau mưch rmot bah [on lan, nau mô lăp kơl bah băl mpôl ho\ [ư ân nu\ih ji geh rvê mô geh nau dơi năl gay ma săm ơm. Yor ri, gay n’huch nau aơ, nu\ih băl mpôl tâm rnăk vâl gay [a [ơ kơl an, tâm yu\ tâm ro\ng. Lah saơ nu\ih tâm rnăk vâl nơm geh nau mi\n mô ueh, rngot rvê êng jo\ jong ri gay hăn khám ơm, tâm rgop ueh đah nai dak si gay ma joi ndrel jăng nkô| nau lơh jêng nau ji. Nai dak si Nguyễn Thị Bé ân git tay:

‘Đah ăp nu\ih ji geh nau mi\n rvê êng dôl săm tâm ngih dak si ri kơt lah ti\ng tâm di nau đă leo săm ndrel nau mra bah nau ji aka ngăn. Yơn jêh rnôk lôch săm tâm ngih dak si si\t săm êng, nu\ih ji mô u\ch ngêt dak si ma nau ji ntoh tay. Tâm ăp nu\ih kơt aơ ri mra geh nau ji plơ\ lơn ma jru đo\ng”.

Ăp nai dak si chuyên khoa nkah, gay der der đah nau ji geh mi\n rvê êng tâm ăp nu\ih gay geh nau rêh ueh ndrel nau mi\n ueh, nti\m nti thể dục ăp nar, mô pah kan jâk ir, mô geh nau mi\n rvê u\ch âk ir, blau nau ndơn đah nau dôl geh. Der nau rvê hô tâm nau kan, blau nau njêng êng nau rhơn tâm nau rêh. Nkre, ăp nu\ih geh nchrăp ân nơm ăp nau gi\t êng mpeh nau ji rvê êng gay dơi mât chăm n’hâm soan ân săk nơm ko\ kơt lah băl mpôl tâm rnăk vâl geh ueh lơn./.

Nu\ih rblang: H’Thi