VOV4.M’nông: [ư ti\ng bôk nau kan tăm tay cà phê, rơh rlau aơ, Ngân hàng tuch tăm n’hanh Hun hao [on lan n’gor Dak Nông ho\ ân manh hang rhiăng  rmen gay ân [on lan manh đah rnoh prăk kon dêh n’hanh năm manh jo\. Ndrel đah nê, ntu\k kan n’gâng kan ko\ nsôih kơl an [on lan nau mât chăm n’hanh [ư ăp ntil mhe, âk kônh wa [on lan tam n’gor Dak Nông ho\ [ư geh nau dơi nau rgâl lơi mir cà phê ranh, nau săk geh mô âk đah ntil cà phê geh săk geh văng sa prêh. Bôk nau kan tăm tay cà phê tâm n’gor Dak Nông bôk năp ho\ geh nau săk rnglay ngăn.

            Yan mih năm 2012, rnăk wa Đoàn Hùng Thịnh, ta Thôn 8, xã Nhân Cơ, nkuăl Dak Rlâp, n’gor Dak Nông ho\ tăm 400 tơm cà phê ti\ng nau ndop măt. Ăp tơm cà phê ranh, mô jêng yơn lah geh reh nâp mra geh mât lơi tơm gay ndop đah ntil mhe TR4. Wa Thịnh geh manh 30 rkeh prăk, đah rnoh prăk kon 7%/năm n’hanh geh râng jrâu nti\m nti mpeh nau mât chăm cà phê, mbơh ntil mhe. Jêh 18 khay ndop măt, yan năm e 400 tơm cà phê bah wa ho\ ân geh pe\ play, geh 1,4 tấn n’hanh năm aơ nchrăp geh 2,4 tấn. Ntơm săk geh bôk năp bah nau kan tăm tay cà phê aơ, rnăk wa Thịnh lo\ manh prăk gay pơk hvi tay rnoh neh cà phê bơi tât 5ha. Wa Doãn Hùng Thịnh, ta Thôn 8, xã Nhân Cơ, nkuăl Dak Rlâp ân gi\t:

             ‘ Ntoh tă bah nau geh bah tơm cà phê le\ ranh, nau geh play mô âk, gâp năl lah gay rgâl lơi n’hanh tăm mhe. Gâp săch ăp tơm păng geh reh ueh nâp ri ot lơi tơm n’hanh ndop măt. Năm tal 3 ri păng geh play âk kơt aơ. Rnôk ot tơm ri gâp săch ntil tơm, rnôk ndop lah năm tal 2 ri ân geh nklăp 3 tấn play/ha, năm tal 3 ri 4-5 tấn/ha, tât năm tal 5 ri mra rlau 6 tấn /ha./.

            Tâm xã Nhân Cơ, nkuăl Dak Rlâp, tât rnôk aơ ho\ geh rlau 110 rnăk manh prăk kơl an đah rnoh prăk kon dêh gay [ư nau kan tăm tay cà phê tâm rnoh neh bơi tât 300 ha. Ăp mir cà phê ranh, nau săk jêng mô âk ho\ n’hanh dôl geh [on lan rgâl đah ndop măt bah ăp ntil mhe gah play âk, nâp nâl. Wa Nông Thị Đông, ta Thôn 10, xã Nhân Cơ, nkuăl Dak Rlâp dôl tăm tay ti\ng nau klôn bêl rnoh neh bơi tât 8ha nkoch:

             ‘ Gâp ti\ng uănh tâm lam xã ri gâp saơ ăp mir cà phê bu ueh. Gâp ntru\nh tăm rlau 8 ha cà phê. Cà phê ranh du tơm ri knu\ng geh 1,5kg dơm. A[aơ ri ndâk tăm tay mhe di du tơm geh 3,5kg. A[aơ nau tăm ri nơm gi\t da dê mpeh n’gi\ng, chông, to\ dak n’hanh poh phân ho\ blau ngăn hôm”.

            Gay kơl an nu\ih [on lan tăm cà phê, [ư nau nti\m nti nkoch trêng, tâm nchră tâm mir nkra geh mbơh ân [on lan nau tăm n’hanh [ư ti\ng ăp ntil tăm mhe. Ntu\k kan mât tơm tăm n’hanh Ntu\k kan ntủ\t nsôir kan tuch tăm n’gor ho\ pă cán bộ tât ăp [on gay ndâk [ư nau kan tăm tay ndop măt cà phê mô lah tăm mhe. Kỹ sư nau kan tuch tăm Nguyễn Chí Phúc, cán bộ mât tơm tăm n’gor Dak Nông ân gi\t, bah nau ntru\nh [ư nau tăm geh nau dơi tâm ăp [on, nu\ih [on lan ntơm ntru\nh đah âk ntil mhe geh tu tơm rah vah:

             ‘ Tơm ntil bah bôk nau kan tuch tăm lah tơm ntil bah Viện khoa học kỹ thuật Lâm nghiệp Tây Nguyên pă. Ăp ntil tơm aơ ho\ geh Viện rlong tăm âk năm pă n’hanh [on lan ho\ tăm âk năm ri đăp mpăn nau săk geh n’hanh dơi rdâng đah nau mô to\ng dak, đăp mapưn tâm di đah trôk nar tâm nkuăl. Êng nau kan tăm tay cà phê, phung hên hôm [ư âk nau nti\m nti gleh nar, nti\m nti ndop măt n’hanh nau kan nti\m nti nau mât chăm cà phê ân rnôk tăm mhe”.

            3 năm rlau aơ, N’gâng kan tuch tăm n’hanh hun hao [on lan rgop đah ntu\k kan Rmôt cà phê, ca cao Việt Nam pă 3000kg grăp ntil gay tăm n’hanh 48.000 tơm ntil mhe ân Viện khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên pă. Êng nê, nu\ih [on lan hôm do\ng ntil kơt lah TR4, TR9, TR11, TX kơl tăm ndop măt mhe. Âk mir tăm mhe geh ntơm 4-6 tấn/ha, âk rlau 2 tơ\ rđil đah nau geh bah lam n’gor. Ti\ng N’gâng kan tuch tăm n’hanh hun hao [on lan Dak Nông, ntơm năm 2012 tât rnôk aơ, lam n’gor ho\ ntru\nh nau tăm tâm rnoh neh bơi tât 6000 ha, geh 20% rnoh neh tăm tay. Wa Đinh Văn Công, Groi Giám đốc Ngân hàng tuch tăm n’hanh hun hao [on lan Dak Nông ân gi\t, a[aơ Ngân hàng ho\ ân manh bơi tât 200 rmen prăk gay kơl tăm tay cà phê. Ngân hàng ko\ dôl mra ân manh prăk kơl an [on lan tăm tay, nau kan lah săm [u\t ân manh ri gay to\ng đah nau dơi kơp dơn ti\ng nau ntru\nh:

             ‘Lah ê geh moh săk tâm rnoh geh rgum nau kan ri săm [u\t nơm u\ch dăn manh prăk geh nau kơp dơn bah Uỷ ban nhân dân xã, ntă rnăk geh rnoh neh tâm nkuăl geh rgum tăm tay cà phê, geh tay nau kơp dơn nê. Hôm lah ho\ geh tâm moh săk ti\ng N’gâng kan tuch tăm nti\m ho\ geh kơp dơn tâm rnoh moh săk nkuăl tăm tay cà phê ri phung hên mra ân manh nkre. Ăp rnăk bah jo\ ma aơ ho\ tă manh gay mât chăm, a[aơ bu ntru\nh kan ti\ng nau ân manh klôn bêl 3 sào gay ma manh. Lah ho\ tă manh ta ngân hàng ri knu\ng n’huch du gưl manh gay mât chăm tâm ban đah rnoh neh ân manh gay ndâk tăm tay cà phê. N’hanh ko\ ndrel du blah hồ sơ nê phung hên mra rklaih ân manh”.

            Bôk nau kan tăm tay cà phê ho\ geh săk rnglay bôk năp. Gay lo\ [ư ân dơi nau hun hao cà phê nâp nâl, ndrel đah nau kan ntrơn rgâl nau kan tuch tăm mhe, ri Dak Nông dôl pơk trong nơih gay  ân [on lan lo\ geh manh tơm prăk bah bôk nau kan ndâk tăm tay cà phê ma chính phủ nchrăp luh./.