VOV4.M’nông: Pơh rlau aơ, N’gâng kan Lao động-Thương binh n’hanh Xã hội tâm rgop đah Tơm prăk bah tơm prăk Liên hợp quốc (UNICEF) [ư nau tâm nchră “Ndâk nau nchrăp kan neh dak njrăng, rdâng nau tâm lơh, djơh kon se. Rơh tâm nchră đă ndrel nchră ăp nau kan leo tât nau geh rgâl mhe ăp nau jêr jo\t, ntul rlong a[aơ tâm nau kan njrăng, rdâng nau tâm lơh, ndjơh kon se gay to\ng dơi nau u\ch tâm rnôk mhe.

Ti\ng nau kơp bah Ntu\k kan dak si Lam ntur neh (WHO), nchrăp kơp lam ntur neh geh nklăp 150 rkeh kon se bu ur ndrel 73 rkeh kon se bu ur lah nu\ih geh bu lơh ndrel ndjơh. Châu Á Thái Bình Dương lah nkuăl geh rnoh kon se geh bu lơh ndrel ndjơh. Nau mbơh bah N’gâng kan Công an ân saơ, năm 2018, lam dak geh rlau 1.500 tơ\ lơh kon se, đah 1.669 nu\ih, ndjơh 1.579 oh, tâm nê geh 1.293 kon se geh n’gô|. Êp nê, nau tâm lơh tâm ngih săm [u\t lơn ma âk, kon se tâm lơh tâm ndrel ngih săm [u\t, nai nti\m nti geh nau tâm lơh đah kon se nti. Âk nau tâm lơh, ndjơh kon se dôl ma [ư ji nuih tâm Aak ntu\k. Tâm ăp nau geh leo kơl rklaih, kơl an kon se geh bu lơh bah Tổng đài điện thoại neh dak mât kon se (111) tâm 2 năm 2017-2018, kon se geh bu lơh yor nu\ih mơng, nu\ih dăch ngih bơi tât 60%, nu\ih băl mpôl tâm rnăk vâl lah 21%, nai nti\m nti kon se, nu\ih pah kan tâm ngih săm [u\t rlau 6% ndrel ăp nu\ih êng geh bơi tât 14%.

Ti\ng wa Nguyễn Thị Hà, Kruanh n’gâng kan Lao động-Thương binh ndrel Xxa hội, nau geh bah ăp rnôk tâm lơh, ndjơh kon se, ngăn lah tâm ăp khay dăch aơ geh nau tât jer, khuch lơn. Âk nau kan geh tât nau tâm lơh ndrel ndjơh kon se ê geh rklaih ngăn yor pháp luật geh tât kon se hôm geh aka nau [ah:

‘ Nau ntru\nh bah pháp luật, nau ntru\nh kan ngăn geh tât nau dơi mât njrăng kon se, njrăng, rdâng nau lơh, ndjơh kon se hôm dôl tâm rnôk kơp, mi\n njêng, đă [ư ân jêh. Kơt lah: Nau ntru\nh ndrel nau nti\m nri mpeh nau kan kơp uănh ân n’hele nau tât gay nau nchu\t dôih mpeh nau tih dôih ndjơh kon se tâm dâng 16 năm hôm ê geh kloh, ê n’hêl, ăp nau ntru\nh pháp lý mpeh nau ntru\nh  nau phong lah, geh nau tâm tâm grop ân ngăn, tâm ban đah ăp ntu\k kan tư pháp đah ăp ntu\k kan, ntu\k [ư mbơh nau kan mât njrăng kon se ntơm bah nau kan uănh năl mpeh pháp y ân tât nau rklaih, ndâk, rnglăp đah kon se râng nau kan tư pháp ê geh ngăn, mbrơi geh nau rgâl mhe, ntop tay”

Nau kan tâm lơh, ndjơh khuch kon se lah nau kan bah lam nau rêh ndrel geh nau mra hao âk, ngăn lah tâm rnôk mạng Internet, mạng xã hội lơn ma geh âk nu\ih do\ng. Nau mbơh âk lơn, yơn ko\ leo tât ăp nau geh tât khuch tât kon s,e khuch tât nau kan njrăng, rdâng nau tâm lơh, ndjơh kon se. Wa Lê Hồng Loan, Kruanh Bôk nau kan mât kon se, Tơm prăk kơl an kon se Liên hợp quốc ta Việt Nam ân lah, nau kan ndâk nau nchrăp kan neh dak mât njrăng kon se rgum tâm ăp nau kan  jong năm mô lah ăp nau kan bah năp măt. Mât kon se ân geh dăp mpăn ntrong kan, geh nau tâm rgop ngăn, săk tam đah ăp gưl, ăp ntu\k kan tâm nau ndâk, [ư ân ueh nau kan pháp luật ndrel pă nau kơl an ân kon se. Ntu\k kan, ăp ntu\k [ư nti\m nti, rnăk vâl, êng săk nu\ih geh nau dơi mât ân kon se. Kan mât kon se ân ti\ng ăp nau ntru\nh bah pháp luật, nau ntru\nh, nau geh kơp jêng ngăn yor Ntu\k kan ngih dak geh nau dơi ntru\nh. Wa Lê Hồng Loan, đă:

‘ He ân geh n’hao nau nau mât kơl an kon se tâm âk ntu\k kan geh nau râng bah ntu\k kan pah kan, rêh jêng, dak si, nti\m nti, công an, tư pháp. Geh ntrong kan pháp lý ndrel nau ntru\nh nau kan ko\ kơt lah geh ntrong kan kơl an ân ăp ntu\k kan rêh jêng, rmôt kan ân râng tâm nau kan mbơh ăp nau kan mât njrăng kon se. Ăp nau kan mât chăm kon se ho\ ntru\nh tâm luật yơn ê geh ntru\nh [ư âk nau kan lah nau ntrunh luật ân geh mbơh kơt mpeh nau kơl tâm nchră, kơl an mpeh nuih n’hâm, ndâk ân kon se ndâk tay ân kon se tă geh bu lơh, der nau knu\ng ôp khala, pă nklâm ndơ. Ndâk ăp nkô| nau nti\m nti mât njrăng kon se ăp gưl kan gay đăp mpăn ăp ntu\k kan n’gâng kan ndâk njêng êng ko\ kơt lah ăp ntu\k kan bah dih rnôk mbơh pă nau kan mât đăp mpăn ân nâp nâl”.

Ta rơh tâm nchră, ăp nu\ih kan tâm dak ndrel dak ba dih mbơh nkoch nau tă blau kan mpeh nau njrăng, njrâng nau tâm lơh, djơh kon se, rgop nau ndâk ntrong kan  gay ma ntru\t dăng, n’hao nau kan tâm rgop đah ăp ntu\k kan, ăp gưl kan tâm nau kan njrăng, rdâng geh săk tam nau tâm lơh, ndjơh khuch kon se, đă ndrel nchră  ăp nau kan geh nau rgâl mhe ti\ng nau dơi doh rklaih ăp nau jer, nau ntul rlong a[aơ tâm nau kan njrăng, rdâng nau lơh, ndjơh kon se gay to\ng dơi ăp nau đă bah nau kan njrăng, rdâng tâm lơh, ndjơh khuch kon se tâm nau kan mhe./.

Nu\ih rblang: H’Thi