VOV4.M’Nông :Âk nu\ih, ngêt dak si đah ăp ntil dak kơt lah mô geh khlay, đêt đo\ng lah geh nu\ih săch du ntil dak [ô gay tâm di, gay bah jêr ngêt dak si. Geh nu\ih ngêt dak si đah dak trà mô lah đah dak play (dak cam, dak chanh..) đêt đo\ng lah đah ndrănh bia lah ntil ndơ ngêt dôl ơm geh mô lah knu\ng geh dơh ngêt. Yơn ne\ mô di nău ngêt dak si khoa học.

Ăp ntil dak mhe nkoch [ư khuch hô tât nău tam săm bah dak si, yor păng do\ng dak mô tâm di mbra khuch tât nău lăp tam bah dak si ta trong proch, ndơ\ tât dak si hu\ch nău tam mô lah mô tam săm ji.

Moh dak ueh ngăn gay ngêt dak si ?

Dak duh le\ nđik mô lah dak tâm gri kloh ueh lah dak ueh ngăn do\ng gay ngêt dak si. Ngêt dak si đah dak aơ đah rnoh dak tong mbra kơl ndơ\ dak si (grăp mô lah môi) bah mbung ju\r ngăch tât khung, lêk n’hanh mbli jêng dak si, jêh ne\ ju\r tâm proch lah ntu\k dak si mbra lăp tâm mham an tam.

Đah dak si grăp rbân hôm kuăl lah grăp tăp nkoăy dơh loăn, du đêt nu\ih ngêt dơm, mô ngêt nsum đah dak (lơn lah nu\ih âk năm deh yor mô ueh trong chrach hăn cho ret du\t blao ngêt dak), grăp dak si tăp nkoăy ngêt dơm krêp tâm nko [ư sôt mblông dơ\ du\t djơh. Yor nê, ngêt dak si đah rnoh dak tong ăp lah du\t khlay, đêt đo\ng lah geh du đêt dak si an ngêt dak du\t âk (kơt dak si geh dược chất Sulfamid) gay dak si dơi trih, luh bah dih âk t^ng dak cho mô [ư rchoăl choih djơh play leh.

Dơi do\ng dak gri yơn an dak kloh rsang mô do\ng dak geh ăp chất khoáng (hôm kuăl lah dak ngăn) gay ngêt dak si, yor chất khoáng kơt: Canxi, natri… dơi vêr [ư khuch tât dak si.

Moh ăp ntil dak mô dơi do\ng gay ngêt dak si ?

T^ng nu\ih, geh ntil dak mô tâm di le\ rngôch yor lah ngêt đah dak si mbra [ư roh tam bah dak si mô lah [ư khuch đah săk soan, na nê| kơt bah kơi aơ.

Dak toh: tâm dak toh geh canxi ntop đah du đêt kháng sinh (kơt tetracyclin) jêng âk ntil mô lêk, [ư kháng sinh mô lăp tâm mham gay an tam. Yơn lah, hôm e geh dak si an ngêt nsum đah dak toh. Kơt do\ng dak si gay săm khung (aspirin), way dơh hok (dak si dêr bu\n an ngêt ăp nar dơh [ư mưm hok ta du đêt bu ur), mô lah u\ch ndơ lăi gay dak si dơh lăp (vitamin A, Vitamin D) ri ân ngêt nsum đah dak toh. Kơt ne\, gay săch di ndơ ngêt, ngêt đah dak si an ôp nai dak si mô lah nu\ih tacưh dak si gay dơi mbơh tơih.

Cà phê, trà, dak ngêt geh ga: tâm ăp ntil dak aơ, lơn lah dak nju\ng, dak dăng soan geh caffein (lah chất kích thích kơl an hăch hăr bôk rngok) mbra ntop đah dak si kah geh sắt, jêng chất kết tủa mô dơi lăp dak si tâm săk. Rlău ma ne\ caffein hôm [ư hu\ch nău tam ăp dak si dơi do\ng gay hăk b^ch lah ngêt ndrel du tơ\.

Dak play: âk ntil dak play a[aơ le\ dơi an saơ [ư djơh lah ngêt ndrel đah dak si. Dak cam, dak táo do\ng ngêt dak si [ư hu\ch nău lăp du đêt dak si, yor [ư chất sinh học ta proch dơn nău ndơ\ dak si lăp tâm mham mô dơi lăp. Khlay ngăn lah dak play phu\ng ryum (grape-fruit, lah ntil play phu\ng do\ng âk ta phương Tây, yơn njrăng uănh đo\ng ta lam dak phu\ng tăm ta he). Rnôk ngêt ndrel đah du đêt dak si (kơt dak si Statin săm mô ueh lipid mham, dak si antenol săm huyết áp…) dak phu\ng ryum mbra [ư hao nău kh^h bah dak si, yor mô ueh ndrui rgâl dak si lăp ta klơm, [ư hao dak si âk ir tâm mham.

Dak play, dak khoáng kiềm mô lah dak nju\ng geh ga: ăp ntil dak aơ dơi [ư djơh dak si mô lah [ư dak si dơi lăp du\t ngăch. Pơng dơi [ư hao tam mô lah [ư kh^h dak si.

Ndrănh bia: aơ lah ntil ndơ ngêt mô ngêt nsum đah dak si. Ndrănh [ư kh^h klơm bah Paracetamol, hao kh^h khung bah Aspirin, hao kh^h lêt bah dak si u\ch b^ch. Êng đah kháng sinh kơt: Metronidazol, ăp cephalosrin… lah ngêt nsum đah ndrănh bia mbra [ư kh^h n’hanh âk nău ji klach kơt: luh mham khung, hoơi, rhoăt jâng ty, ji klơm tưp kh^h, ju\r s^k tâm mham ji chôt ndal…

Tâm rnôk do\ng ăp ntil dak si, ueh ngăn lah mô do\ng nkre re, mô ngêt ndrănh bia.                                                                        

                                                                        BTV:Y’Sưng