VOV4.M’nông: Việt Nam geh 53 rnoi nu^h mpôl đê| gu\ rêh ta ăp n’gor: yôk yang mpeh Bắc, Trung bộ, Tây Nguyên n’hanh Tây Nam bộ. Ngih dak way uănh khlay tât nău ndơ\ luh ăp trong nkra, trong kơl tâm di gay nta trong dơh hun hao ăp ntil tâm nău rêh bah [on lan nu^h rnoi mpôl đê|. Nău dja, mpơl nău dơi tâm ban đah ăp rnoi nu^h tâm ăp nău kan bah nău rêh jêng kon nu^h.

Gay ntop kơl ăp nu^h rnoi mpôl đê| t^ng [ư nău dơi tâm ban, n’hao nău rêh nuih n’hâm, drăp ndơ, t^ng kơn [ư bah tâm [ah ngai hun hao đah ăp nu^h rnoi mpôl đê|, ăp năm rlău aơ, Ngih dak ho\ an âk trong kơl lor an trong hun hao wa\ng sa- rêh jêng kon nu^h nkual nu^h rnoi mpôl đê|, lơn lah đah ăp rnăk ach o kơt nău rgop bah wa Chu Tuấn Thanh tă [ư Vụ trưởng ơm Vụ nkoch trêng Uỷ ban Dân tộc:

Ntop kơl mpeh tơm prăk manh thuk an nu^h ach o- ndơ nê lah ndơ tơm khlay; ntop kơl mpeh tơm tăm, ntop kơl mpeh ndơ mât, ntop kơl mpeh pring u\nh n’hanh boh; ntop kơl mpeh si [u\t; ntop kơl mpeh phe, hôm ntop kơl mpeh si [u\t báo đo\ng. Lơn âk lah ntop kơl ăp ntil ndơ kơt nê| yor Ngih dak ho\ ntop kơl gay rdâk njêng mpeh xã, mpeh thôn [on hôm.

Âk bôk nău kan ho\ ns^t tay nău dơi ngăn ngăn kơt: Bôk nău kan 122 bah Chính phủ mpeh pah kan Rnoi mpôl đê|; Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP bah Chính phủ mpeh n’hu\ch ach o jo\ jong; Bôk nău kan 135 (Rơh 2) mpeh Hun hao wa\ng sa- rêh jêng kon nu^h ăp xã du\t jêr jo\t ta nkual nu^h rnoi mpôl đê|, mpeh yôk yang, nkual jru ngai; ăp trong kơl n’hanh ăp bôk nău kan an ntuh kơl lor ntung trong ndơ do\ng, nta joi neh tuch tăm n’hanh neh gu\ ta (Quyết định 132); ntop kơl neh tuch tăm, jay gu\ n’hanh ăp ndơ do\ng khlay an nău kan tuch tăm n’hanh nău rêh an nu^h rnoi mpôl đê| ach o mpeh săk (Quyết định 134); an rong dơm so\k soăy neh tuch tăm n’hanh so\k soăy ndơ tăch rgâl, ntop kơl tơm prăk an doanh nghiệp, rnoh khlay ăp ndơ do\ng khlay an nu^h rnoi mpôl đê| kơt boh sa, dak si săm ji, phân poh, si [u\t nchih, trong kơl tăm rơ\ jêng bri, mât njrăng ntu\k gu\ rêh bri dak mpeh yôk yang (Bôk nău kan 327); bôk nău kan ntop kơl jay gu\ an rnăk ach o; trong kơl an nt^m nti lor, kơi năp nti n’hanh do\ng cán bộ nu^h rnoi mpôl đê|…

Nơm geh ăp trong ntop kơl n’hanh trong nchrăp di bah Đảng n’hanh Ngih dak; nô nău wa\ng sa, rêh jêng kon nu^h ta ăp nkual nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh mpeh yôk yang rgâl geh nău rêh mpơl kloh. Ntơm bah năm 2007 tât a[aơ ho\ geh hang rhiăng rbăn rnăk nu^h rnoi mpôl đê| du\t jêr jo\t dơi manh tơm prăk, dơi ntop kơl hun hao tuch tăm, ntop kơl pơk hvi trong mât rong, pơk hvi n’gâng kan rho\ do\ng. Nău săk geh nău rêh bah nu^h rnoi mpôl đê| t^ng kơn dơi rgâl geh đo\ng. Yơn lah, nkual nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh mpeh yôk yang hôm du\t jêr jo\t đo\ng. A[aơ âk thôn [on mô ho\ geh trong ndeh kuâng; mô ho\ geh trong rse điện neh dak; âk rnăk nu^h rnoi mpôl đê| mô to\ng neh gu\; neh tuch tăm. T^ng wa Chu Tuấn Thanh, tă [ư Vụ trưởng Vụ nkoch trêng ơm Ủy ban Dân tộc lah ntu\k I mô ho\ dơi tât ndơ kơl ri:

Lah bu mô ho\ dơi geh do\ng ndơ kơl nê ri bu geh nău dơi dăn đă mpeh Ủy ban Dân tộc. Ủy ban Dân tộc geh Vụ kơl nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh geh Ban mât uănh bôk nău kan 135 ri bu mbra geh si [u\t plơng ơh rblang, yor ăp ndơ ntop kơl nê geh rnoh di êng mpeh ăp trong kơl jê| chrai nê.

Lôch rlău 30 năm rgâl mhe, lơn lah ntơm bah rnôk geh Nghị quyết mbrô 22 mpeh du đêt trong nchrăp, trong kơl hun hao wa\ng sa- rêh jêng kon nu^h mpeh yôk tă bah Bộ Chính trị (Khóa VI); Nghị quyết Trung ương 7 (Khóa IX) mpeh pah kan nu^h rnoi mpôl đê|, nô nău nkual nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh mpeh yôk yang ho\ geh ăp njoat rgâl kloh. Jâng wa\ng sa âk gâl rgâl ta mpeh yôk yang n’hanh ăp nkual nu^h rnoi mpôl đê| t^ng kơn luh jêng n’hanh hun hao, buăt nthoi jâng wa\ng sa- rêh jêng kon nu^h rgâl t^ng trong r[o\ng nsrôih ue\h. Ăp trong kơl, bôk nău kan, trong nchrăp ntuh kơl ho\ mât ue\h nău dơi tam, nău rêh [on lan ta nkual nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh mpeh yôk yang dơi rgâl ue\h. Pah kan jut jăng ji ngot, hu\ch ach o geh ăp nău dơi têh kuâng. Nt^m nti hun hao, tâm ban g^t blău nu^h [on lan dơi n’hao prêh. Pah kan mât chăm n’hâm soan geh njoat hun hao tơm. Yơn lah, a[aơ hôm mô ho\ geh luật way an êng dăp rgum ăp to\ng nkrum le\, le\ rngôch trong ntop kơl hun hao nkual nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh mpeh yôk yang. Ăp luật dôl do\ng a[aơ mô ho\ quy định kloh ăp trong kơl nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh mô ho\ geh nău way nchâp đă t^ng trong kan, trong nkra đăp mpăn t^ng [ư du trong geh nău tam ăp trong kơl nu^h rnoi mpôl đê|. Mô geh trong kơl way an êng tâm ntuh kơl hun hao wa\ng sa- rêh jêng kon nu^h, ndơ\ rgâl khoa học kỹ thuật, mât njrăng ntu\k gu\ rêh bri dak, buăt nthoi ndơ geh [ư bah nkual nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh mpeh yôk yang đah ntu\k tăch rgâl. Ăp si [u\t ta nâm luật bol ngăch rplăch tâm nău rgâl trong ntop kơl yơn nău đăp mpăn mô ho\ âk nău tam tâm di đêt, way rgum nkra ăp nkô| nău ta năp măt, jăch ndăn, geh nău nkhêp tât; măt êng, tă bah âk tơm nu^h an do\ng jêng quy định mô ăp kôp, mô dơn nê geh tâm chong cheng, tâm rdil [ư tâm roh nău tam nsum. Nău t^ng [ư ăp trong kơl hôm nchah nchrai, geh tăch proăt, đêt jê|, geh nău m^n t^ng năm kan, nău way tâm boh mô kloh rvah; tơm prăk do\ng mô ho\ to\ng dơi kơt nău ndơ\ luh.

Hiến pháp năm 2013 quy định mpeh trong kơl nu^h rnoi mpôl đê|; mpeh nău dơi kon nu^h, nău dơi [on lan tâm neh dak. Yor kơt nê|, ăp nu^h rnoi mpôl đê| gu\ rêh ta ăp nkual jêr jo\t geh nău dơi Ngih dak ntop kơl gay huêt bah tâm [ah ngai đah ăp nkual hun hao./.

Giàng Seo Pùa- Nu^h rblang: Điểu Thân