Tuyến giáp lah du trong nội tiết jêt ta nkual nko bah năp, geh nău ƀư nkra njêng hoóc môn tâm pă rnôk tâm rgâl chất, săk duh n’hanh ndơ sa bah săk. Yơn lah, rnôk tuyến giáp pah kan mô ngăch rnoh hoóc-môn luh mô tŏng, săk luh tâm nău ŏk rgănh, dơi kuăl lah djuôr tuyến giáp. Kơp uănh mpeh djuôr giáp ta Việt Nam an saơ rnoh ntưp ta bu ur âk lơ 5-8 tơ̆ bu klô n’hanh hao tĭng rnoh năm. Ji tuyến giáp âk ta nklăp 3% rnoh nuĭh.

Ta Ngih dak si Đa khoa Buôn Ma Thuột, tâm 9 khay bah năm 2025, rnoh nuĭh ji but uănh n’hanh săm ăp nău ji geh tât tuyến giáp nklăp rlău 500 nuĭh ji, tâm nĕ nklăp 1/2 rnoh nuĭh ji ntưp nău ji djuôr tuyến giáp. N’hêl na nê̆ djôt dơn, âk nuĭh ji geh saơ ŏk r’ah kơt geh djuôr săk, âk nuĭh vĭ nĕ lah ntoh bah ŏk rgănh mô lah mô tŏng măt bĭch, jêng tât rnôk hăn but uănh mư saơ nơm ntưp djuôr tuyến giáp, rnôk aơ nău săm jêng jêr jŏt lơn. Nai dak si Phạm Thị Kim Quế, Kruanh Khoa Nội, Ngih dak si Đa khoa Buôn Ma Thuột an gĭt:

Ji djuôr tuyến giáp lah nău ji ma nău kan bah tuyến giáp geh hŭch, jêng lah ƀư hŭch nău luh hóc-môn tuyến giáp. Nkô̆ nău ƀư ji djuôr tuyến giáp, nkô̆ nău ntoh dơi lah ta tuyến giáp, nĕ lah nău ji ta tuyến giáp. Nkô̆ nău âk ntil ntoh lah ji ta nkual bah dâng yôk mô lah tuyến yên. Ji ta tuyến giáp dơi lah yor nuĭh ji geh môr giáp way mâp, lvang bôk năp mbra ƀư an tuyến giáp pah kan âk ir, dơi uănh lah lvang cường giáp jêh nĕ tuyến giáp mbra geh hŭch nău kan ƀư ji djuôr giáp. Ăp nuĭh ji lĕ săm cường giáp đah ăp trong kơt dŏng dak si mô lah rek mô dah xạ trị ƀư hŭch hoóc-môn tuyến giáp ƀư ji djuôr giáp... Rlău ma nĕ, nkô̆ nău ƀư djuôr giáp aƀaơ tâm ban đêt mâp nĕ lah mô tŏng bôh. Bôh lah du gâl gưl săk jêng hoóc-môn tuyến giáp. Lah mô tŏng bôh mbra ƀư hŭch hao duh hoóc-môn tuyến giáp. Ji aơ way mâp ta ăp dak mbrơi hun hao, yơn ta dak he aƀaơ nău aơ lĕ hŭch dŭt âk bah rnôk Ngih dak ntrŭt đă dŏng bôh I ốt.

Tuyến giáp lah trong nội tiết khlay bah săk rnôk jêng geh nău ntoh djuôr giáp mbra khuch têh tât rgâl bah săk. Djuôr tuyến giáp lah nău jêr bah, way hao dŭt mpôn, âk nuĭh knŭng saơ ŏk r’ah, hao săk, way chuêl, ntô krô, rŭng sŏk... jêng way jăng lơi mô lah săm êng đah dak si kah săk soan. Rnôk tât ngih dak si, ji lĕ jŏ âk khay, đê̆ đŏng âk năm. Lah mô dơi săm ngăch, djuôr tuyến giáp dơi ƀư âk nău rgâl kơt mô uĕh n’hâm play nuih, hao cholesterol mham, nău mĭn rwê âk, đê̆ đŏng lah djuôr play nuih. Ta bu ur bŭn, ji hôm hao geh rlih bŭn mô lah khuch tât nău hun hao bôk rngôk bah oh bê. Yuh Nguyễn Thị Mai, 48 năm, ta xă Ea Knuếc, n’gor Dak Lak, lah ngoăy tâm âk nuĭh ji djuôr tuyến giáp lĕ dơi săm đăp mpăn ta khoa Nội, Ngih dak si Đa khoa Buôn Ma Thuột. Yuh Mai nkoch:

Rnôk bôk năp gâp way saơ ji ŏk, klach nđik, sŏk rŭng âk ntôn geh mô tŏng bĭch mô lah mô tŏng vitamin. Bah kơi aơ mư hăn but uănh ta ngih dak si, nai dak si nchroh geh djuôr tuyến giáp. Aƀaơ gâp ngêt dak ƀa ƀơ, hăn but uănh ăp khay n’hanh sa bôh ăp nar. Aƀaơ săk soan gâp lĕ rgâl dŭt âk.

Đah geh nău ji tâm ban đŏng, yơn wa Phạm Thị Lợi (57 năm deh, ta phường Buôn Hồ, n’gor Dak Lak) saơ ji mbrơi lơn.

Bôk năp hăn but uănh play nuih, but uănh huyết áp tuyến giáp nâm ơm da dê. Bah kơi aơ nai dak si nội tiết mư lah gâp geh djuôr hŭch giáp. Aƀaơ gâp dŏng dak si ăp nar n’hanh hăn but uănh tay ăp khay.

Tĭng ăp nai dak si, dŭt âk ăp nuĭh ji geh djuôr tuyến giáp geh du nău nsum da de lah thơ thơ đah ăp nău ntoh ơm bah ji, jêng tât săm mbrơi n’hanh hoach prăk lơn. Lĕ rngôch ăp nău ji tuyến giáp dơi săm tam da dê lah saơ ơm n’hanh tĭng trong săm bah nai dak si. Khlay ngăn lah nuĭh ji mô rlu êng dak si, rgâl dĭng mô lah dŏng dak si tĭng nău way ơm đă mô hŏ dơi uănh năl. Rlău ma nĕ, jêh săm, nuĭh ji an dơi uănh nđôi ăp rơh gay uănh nđôi rnoh hoóc-môn n’hanh đăp mpăn tuyến giáp pah kan đăp mpăn plơ̆ tay.

Tuyến giáp bôl lah du ntŭk jêt yơn lŏ geh khuch jru hvi tât lĕ rngôch săk. Nău nchrăp lor mĭn joi gĭt, njrăng n’gang n’hanh uănh nđôi ji djuôr tuyến giáp lah du trong uĕh ngăn gay mât njrăng săk soan jŏ jong, n’hao uĕh nâp nău rêh. Lơi ntlơi ăp nău ntoh geh ndal, bôl jêt, ta săk. Săk soan tuyến giáp lah “mpông pơk têh khlay” an nău tâm ban bah lĕ săk bu nuĭh.

                                    Mbơh ntĭm nai dak si chuyên khoa mpeh ji djuôr tuyến giáp 

         Mra dơi lah  tuyến giáp lah du gưl tâm tako yơn lŏ lah ndơ khlay tâm nau ƀư ueh nau rêh bah săk nŭih. Rnôk tuyến giáp mô nâp, săk jăn mra khuch tuyến giáp, du nau ƀư khuch tât săk jăn jêng lêt rgănh, jur ký, rŭng sŏk, mô lah khuch tât play nuih ndrel nau nkah. Gay kơl an ƀon lan gĭt kloh lơn mpeh nau khuch bah tuyến giáp, bah nê gay ma dơi njrăng, rdâng ndrel n’hao săk soan, phóng viên nkô̆ nau nkoch ôp nau nai dak si Phạm Thị Kim Quế, Kruanh Khoa Nội, Ngih dak Đa khoa Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak.

        Dăn nai dak si mbơh tuyến giáp moh geh nau dơi đah săk jăn kon nŭih? Moh nau mpơl ơm ma nơm gĭt lah geh nau khuch bah tuyến giáp?

          Nai dak si Phạm Thị Kim Quế: Tuyến giáp lah du gưl tâm tako, bah dâng nting krănh. Nau ueh bah tuyến giáp lah n’hoch luh ăp hóc-môn, tâm kon se mhe deh ndrel dôl tâm ndul me mra kơl an nau hun hao bah rngok, tâm ăp năm deh mra pă hoch Protein, carbohdrate ndrel ndơ lay.

          Nau mpơl bah nau khuch tuyến giáp mô kloh, mô geh nau mpơl ngăn, vay geh mpôn ri ma nŭih ji geh rnôk mô saơ, mô năn. Du đê̆ nau mpơl kơt lah: Kol dak, môr êp măt, meng măt mô lah nŭih ji nê klach ma ji kăt, geh nau khuch mpeh bôk rngok, nau kan, mô hôm nkah, huch nau nkah gĭt. Rnôk hăn khám mra saơ play nuih nchuăt mbrơi mô lah nŭih ji nê hao lay yor săk jăn geh nau rgâl. Rnôk xét nghiệm ăp hóc môn tuyến giáp mra saơ hóc-môn ƀư tuyến giáp hao tay. Ăp hóc-mon T3 (triuodothyronine) ndrel T4 (thuyeoxine) huch. (T3, T4 lah 2 hóc môn yor tuyến giáp njêng gay ma pă nau geh tânm săk jăn).

          Moh nŭih geh nau ji huch trong tuyến giáp ndrel nau săm bah nau khuch bah tuyến giáp rnôk aơ mhâm, ơi nai dak si?

          Nai dak si Phạm Thị Kim Quế: Nau mpơl saơ bah nau khuch tuyến giáp mra tât mpôn, mô kloh ri ma aơpư nŭih geh nau tât kơt lah:  Nŭih geh nau ntưp ji bah rnăk vala nơm tă geh nŭih ji tuyến giáp, tă geh nau khuch mpeh tuyến giáp mô lah tă săm ăp nau ji tuyến giáp ma nau săm kơt lah Rek mô lah dŏng dak si, ăp nŭih geh xạ trị tâm tako, ntang ntơh lah ăp nŭih ân hăn khám, uănh gay ma săm ân năn.

          Nau săm khuch tuyến giáo nê lah dŏng hóc môn rgâl, kơt lah dak si rgâl ân hóc-môn thyroxine ma tuyến giáp lơh. Dak si aơ ân dŏng tât lôch săk, đah nau ntĭm mbơh, đă bah nai dak si. Đah nau nau khuch tuyến giáp bôk năp, nŭih ji ê geh săm rgâl tât rnôk bình giáp mra nsing tâm nau dăng săk bah nŭih ji ma nai dak si nchih rnoh mbơh dak si ndrel ntĭm uănh n’ôi tâm gleh khay. Jêh nê, rnôk geh dơi bình giáp, tuyến giáp mra geh nâm ơm mra ngêt sak si jong nar ndrel dŏng dak si tĭng nau ntĭm bah nai dak si.

          Ơi nai dak si, nŭih ji tuyến giáp moh nau mât chăm n’hâm soan? Ndrel nơm moh nau ƀư gay ma njrăng nau ji aơ?

          Nai dak si Phạm Thị Kim Quế: Nŭih ji ân geh ntop tŏng bah I ốt kơl an rdâng nau khuch yor tuyến giáp mô tŏng I ốt. Nau ngêt sa ân geh ntop tay ăp ndơ sa geh âk I ốt, kơt: tăp, dak toh ndrôk, prăch kik djar, ăp ntil tui, ka, reng, rong biển...ndrel nŭih ji ân ngêt dak si tâm di ndrel tŏng tĭng nau ntĭm bah nai dak si.

          Nau ji khuch tuyến giáp vay mâp tâm bu têh, ntơm 65 năm hao gŏ lơ. Tĭng nau kơp geh nklăp 10% bu ur ndrel 6% tâm bu klô geh nau huch ji. Kơt nê nơm ân hăn khám ƀa ƀơ tĭng nau đă. Êng nê, ăp nŭih geh nau khuch kơt lah geh nau ji tuyến giáp mô lah hŏ geh săm bah năp nê kơt rek săm, xạ trị tâm tako, ntang ntơh ân geh hăn khám ƀa bơ. Lah saơ nau ji huch tuyến giáp mra săm tâm di ndrel tŏng tĭng nau ntĭm bah nai dak si.

          Lah ueh nai dak si.