VOV4.M’nông: Gay kơl an me mbơ\ geh tay nau blau mpeh nau ngo măt tâm kon se ndrel nau njrăng, der, nai dak si Lê Dương Thuỳ Linh, Kruanh khoa Khám, Ngih dak si Mắt n’gor Dak Lak, mbơh kloh.

Ơi nau dak si, ngo măt tâm kon se ri moh nau mpơl saơ lor?

Nai dak si Lê Dương Thuỳ Linh:  Ăp me mbơ\ ma uănh njrăng ri mra saơ lah kon nơm rnook pâl mô lah uănh du ntil ndơ ri păng uănh dăch ndrel nti ri bay ku\nh jur êp sưng, rnôk uănh tivi ri păng vay dâk êp Tivi. Tal bar đo\ng lah kon se vay tro tre măt, âk ngăn lah kon se vay nkêng bôk. Nkêng bôk gay ma uănh ân kloh. Du đê kon se mra mbơh lah vay ji bôk, nho măt mdrưel âk ngăn lah saơ la ri kon se jêng [lêng măt. Jêh âk nar ntim nti ri kon se vay geh khuch yor mô saơ. Rnôk geh ăp nau mpơl kơt aơ ri me mbơ\ ân geh leo kon hăn khám.

A[aơ geh moh nau gay ma săm ngo măt tâm kon se hơi nai dak si?

Nai dak si Lê Dương Thuỳ Linh: Aơ nau săm ngo măt geh âk ngăn. Tal bôk năp lah ân chê| măt rchok. Aơ lah nau kan nơih, thuk prăk. Yơn lah, păng mra khuch tât nau rêh bah kon se kơt lah rnôk păng pâl rlưn, nchuăt, re dak, yor geh rchok măt ri jêr ngăn pâl âk nau nê.

Nau kan tal 2 lah chê| rchok măt áp tròng. Rchok aơ geh rklaih mpeh nau ueh, kơt lah nu\ih geh nau ji mô kâp chê| rchok măt [ư kol. Yơn lah, đah ntil rchok aơ păng geh tom tâm măp ri nai dak si nkah lah mô dơi do\ng ôh yor lah ntil rchok aơ lah mô rakư kloh ri mra nơih ân ndơ lăp tâm măp, [ư măt lơn ma sôt ji.

A[aơ geh ntil rchok măt áp tròng dăng. Ntil rchok măt aơ knu\ng do\ng tâm bri măng ndrel a[ao nau dak si dôl đă gay ma do\ng. Yor păng geh nau ueh lơn, tal bôk năp êng nau kon se nchlơi rchok bah dih, rklaih nau kan mô nau ueh uănh dnrle nau ueh ngăn lah păng rdâng nau lơn ma ngo măt. Tâm du đê| tâm kon se, măt ri ngo êng êng yor ri jêr ngăn chê| rchok măt, hôm đah ntil rchok dăng ri knung dơi rklaih nau aơ.

Me mbơ\ moh nau njrăng der rnôk kon se bah oi ngo măt hơi nai dak si?

Nai dak si Lê Dương Thuỳ Linh: Đah kon se geh ngo măt ho\ geh săm đah nau chê| rchok ri ân geh nkah ăp nau ba kơi aơ: tal bôk năp ân geh hăn khám âk tơ\ yor âk ngăn me mbơ\ kon se rnôk rgâl rchok ân kon ri ân lah nau nê ho\ to\ng ndrel ma chuêl hêng nau kan hăn khám tay an kon se. Nau ngo măt mra lơn ma hô ti\ng năm deh bah kon se, yor ru ăp nai dak si nkah ntơm 3 tât 6 khay du tơ\ gay hăn khám du tơ\, lah độ lơn ma hao ri nơm an geh rgâl năn.

Tal 2, rnôk kon se hăn nti ndrel hăn pâl ri ân geh đăp mpăn to\ng ang. Rnôk nti săm [u\t ri ân geh gu\ ân tâm di, kơt lah gu\ ân so\ng, so\ng kuih, bôk ri ku\nh mô lăng hô du trong 15 độ, nau tâm [ah đah măt tât ma măt sưng lah 35 tât 40cm, nê lah nau tâm [ah ueh rnôk nti.

Đah kon se ngo măt ndrel kon se lah nsum ri gay der nau do\ng măt aka ir, ngăn lah nau  geh do\ng đah ăp ntil ndơ kơt lah máy tính, tivi, điện thoại, ri jệ âk nar ân măt rlu lau. Hôm đah kon se ri nkah lah mô ân uănh dăch. Yor rnôk măt geh uănh dăch mra [ư mô ueh măt, nơih ngo.

Rnôk ân kon se uănh tivi, nau [ah ntơm tivi ân rlau 7 tơ\ rđil nau nkâng bah tivi. Mpeh nau ngêt sa ri ân kon se sa to\ng kah, ngăn lah ndơ sa geh màu chăng, nbtop Betacaroteeen ndrel ăp ntil grăp kro, ăp ntil grăp geh âk Vitamin A ueh ân măt.

Lah ueh nai dak si.

Mât chăm bu ur bu\n

Rnôk bu\n, bu ur bu\n ân geh đăng ký nau mât chăm tâm ngih dak si lơn ơm lơn ueh.

Chuh to\ng vaccine njrăng uốn ván

Xét nghiệm HIV, giang mai ndrel viêm gan B ơm tâm 3 khay bôk năp gay der nau ntưp tă bah me tât kon.

Ngêt ntop dak si săt Axit Folic mô lah dak si đa vi chât, can xi ntơm rnôk bu\n ân tât 6 khay jêh rnôk deh kon.

Ân geh ngât sa rlu rlau pah kan tâm di: Sa to\ng ăp ntil ndơ kah ndrel tâm ban dah 4 ntil ndơ geh ndơ ma rnoh, ndơ lay săk, chất dạm ndrel vitamin. Mô do\ng ăp ntil ndơ kơt lah [iêr, ndănh, cà phê, hât…

Ngêt to\ng 2 lít du nar. Pah klan nơih, der đah ăp ntil dak si khh kơt lah dak si puh ndru\ng. Rlu rlau âk lơn ndrel mro mât ân nuih n’hâm ueh, dẻ nau mi\n rvê ir.

Khám bu\n 4 tơ\ tâm 3 rơh gay năn geh uănh n’hâm soan ndrel mbơh: Tal bôk năp rnôk 3 khay bôk năp, tal 2 lah 3 khlay tâm nklang, tal 3 lah ndrel tal 4 lah ăp khay tâm 3 khay dăch du\t.

Nu\ih rblang: H’Thi