VOV4.M’nông: Ung thư cổ tử cung lah nau ji ung thư vay geh ta bu ur ndrel mra khi\t lah geh nau aơ. Aơ lah nau ji vay hao âk tâm âk dak dôl hun hao, tâm nê geh Việt Nam. Bol ma khuch jru yơn aơ lah ntil ung thư mra dơi săm bah lah geh năl, ndrel săm ơm.

Ung thư  cổ tử cung lah du nau ji kghuch ngăn geh yor rgâl tế bào ndrel mô ta cổ tử cung, [ư jêng ung thư. Aơ lah nau [ư khi\t nu\ihn dâk tal bar jêh ưng thư toh. Nkô| nau [ư lah yor ntưp HPV(hôm ntơ lah bah Human Papillomavirus). Tâm du năm lam ntur neh geh rlau 500.000 nu\ih geh nau ji n’hanh n’gul tâm rnoh nê khi\t. Ta Việt Nam, du năm geh rlau 2.500 nuih khi\t yor ung thư cổ tử cung n’hanh du nar geh 14 nu\ih geh nau ji mhe. Yơn lah, âk ngăn lah yor bu uir mô njrăng n’hanh mô blau nau njrăng der nau ji aơ.

Yuh Bùi Thị Diên (39 năm) ta nkuăl Ea H’Leo, n’gor Dak Lak hăn khám săk bu ur rnôk geh nau u\ch, bol ma âk tơ\ geh nai dak si mbơh mpeh nau săch njrăng nau ji ung thư cổ tử cung yơn yuh ê geh nau ting. Yuh Bùi Thị Diên nkoch:

 ‘Săk gâp ê ho\ tă geh  hăn xét nghiệm ung thư cổ tử cung du tơ\ ơm. Gâp uănh klơ tivi saơ bu nkah aka ngăn tât nau ji aơ. Ta Việt Nam, nu\ih ntưp nau ji âk âk n’hanh khi\t ko\ âk. Yơn geh nau ji ri nơm săm tât ta nê  nơm, ma gâp ko\ ê geh hăn xét nghiệm ơm”.

            Nkoch tât nkô| nau [ư ung thư cổ tử cung, Thạc sĩ, Nai dak si Lê Quang Thanh, Giám đốc Ngih dak si Từ Dũ (nkuăl [on têh Hồ Chí Minh) ân gi\t:

 ‘Bah năp nơh, phung he mô gi\t nkô| nau [ư jêng geh ung thư cổ tử cung ma knu\ng gi\t geh ăp nau mra khuch, kơt lah: Tâm bbi\ch ur sai mô nâp ueh, tâm bi\ch ur sai ơm ir mô lah geh âk ir bu klô. Yơn lap lah tâm ăp năm 1990, khoa học ho\ năl nkô| nau [ư ung thư cổ tử cung yor ntưp HPV. Aơ lah du ntil kman [ư geh nau ji jru aơ tâm săk nơm, tâm nê geh ung thư cổ tử cung, jkơt lah 100% lah yor siêu vi HPV [ư”.

            Ndrel đah nau năl nkô| nau [ư ung thư cổ tử cung lah yor ntưp kman HPV, dak si mhe ko\ joi luh nau săch gay der nau ntưp nau ji aơ đah xét nghiệm HPV. Rnơm nau geh săch, saơ ơm, ung thư cổ tử cung mra geh săm lah nu\ih ji ti\ng trong bu săm ngăn.

            Bah năp nơh, gay săch năl ung thư cổ tử cung đah trong xét nghiêm HPV, nu\ih ji ta Dak Lạk ndrel nkuăl Tây Nguyên hăn tât ngih dak si tâm ăp nkuăl [on têh têh kơt lah Hà Nội, Huế, Nkuăl [on têh Hồ Chí Minh [ư roh âk nar n’hanh prăk do\ng âk ngăn. Ntơm khay 1/2016, Ngih dak si Đa khoa Thiện Hạnh, n’gor Dak Lak ho\ ntru\nh nau leo săm săch nau ji aơ, ndrel pơk trong nơih ân nu\ih [on lan tâm n’gor geh leo săm nkre đah ntil  do\ng săm ueh mhe nkre tâm n’gor nơm.

Gay g^t tay nu nău mpeh trong njrăng n’gang nău ji aơ đah trong but uănh mhe ngăn a[aơ, mpêh hên geh rơh tâm nchră đah Thạc sĩ, Nai dak si Lê Quang Thanh, Kruanh ngih dak si Từ Dũ (Tp HCM):

Ôp: Ơi nai dak si Lê Quang Thanh ! nai dak si, bah năp đaơ, bu ur way dơi uănh nđôi ung thư cổ tử cung đah xét nghiệm HAP. Kơt ne\ nai dak si dơi an g^t nău êng đah xét nghiệm PAP n’hanh xét nghiệm HPV lah moh ndơ ?

Nai dak si Lê Quang Thanh: Nău êng bôk năp ngăn đah 2 trong but uănh aơ lah ta ntu\k: ta xét nghiệm PAP, he nsrôih saơ du\t ơm ăp nău rgâl ta tế bào lor rnôk tâm lvang ung thư n’hanh he săm bah ri nu\ih bu ur mbra mô geh ung thư cổ tử cung. Đah xét nghiệm HPV ri nău bôk năp saơ nu\ih bu ur ntưp siêu vi HPV geh du\t âk, lah nkô| nău khlay [ư ung thư tử cung. Jêng, đah 2 xét nghiệm aơ, n’gu jâng êng êng lah đah xét nghiệm PAP lah he gu\ kâp jêh rgâl tế bào [ư, he nsrôih saơ du\t ơm. Jêng mpeh nău way [ư ri xét nghiệm HPV hăn joi nkô| nău [ư ung thư cổ tử cung mbra saơ ơm lơn, geh nău săm du\t n’hâm lơn nkôp đah nău rnôk le\ geh nău rgâl tế bào [ư ji

Ôp: Ơi nai dak si ! âk nu\ih klach rvê mô g^t nău uănh nđôi aơ geh nău ji mô lah khuch tât săk soan đo\ng ? n’hanh moh năm deh ri an dơi uănh nđôi ung thư cổ tử cung ?

Nai dak si Lê Quang Thanh: Ăp oh nur bu ur mô klach rvê yor trong uănh but aơ du\t dơh kơt du tơ\ he but uănh phụ khoa dơm. Ăp nai dak si sản khoa mbra [ư du\t mbrơi, bôk năp lah mô ji. Tal 2 lah mô geh khuch tât săk soan.

T^ng nău nt^m nsum ta lam ntur rneh a[aơ n’hanh ta Việt Nam ri bu ur to\ng 21 năm deh dơi râng tâm bôk nău kan but uănh lor mô lah jêh rnôk tâm bich rơh bôk năp jêh 3 năm ri he ntơm [ư xét nghiệm but uănh lor.

Ôp: Ơi nai dak si ! lah du hê bu ur hăn xét nghiệm HPV n’hanh an saơ ntưp ji ri mbra le\ geh ung thư cổ tử cung đo\ng ?

Nai dak si Lê Quang Thanh: Ah mô ! nu bu ur xét nghiệm HPV ntưp đah nău ji knu\ng an saơ du nău lah nu\ih bu ur ne\ dôl geh ntưp nti HPV geh nău ntưp âk mô di lah geh ung thư cổ tử cung lah yor, mpeh nău way rnôk ntưp siêu vi HPV ri săk mbra geh nău rcho\l gay nking n’gang siêu ne\ luh bah dih săk. Tâm nău ne\ ri nu\ih bu ur knu\ng geh siêu vi HPV, mbra mô khuch tât nău geh ung thư cổ tử cung. Nău dôl rvê ngăn lah săk he mô dơi jăng lơi êng vi rút HPV ri nu\ih ne\ mbra ntưp jo\ jông ntil vi rút aơ n’hanh yor nê lah nău [ư rgâl tế bào n’hanh jêng nău ji ung thư mô lah ung thư cổ tử cung. Lah ngăn ri, rnôk xét nghiệm HPV ntưp nău ji ri oh nur djăt đăp mpăn t^ng di nău nt^m bah nai dak si n’hanh t^ng phác đồ but uănh n’hanh săm.

Ôp: Ơi nai dak si ! A[aơ, xét nghiemẹ HPV le\ dơi kơt t^ng m’hâm ta ăp ngih dak si ta Tp HCM n’hanh du đêt ngih dak si ta n’gor mêh ?

Nai dak si Lê Quang Thanh: Xét nghiệp HPV a[aơ le\ dơi kơt t^ng ta lam dak, lơn lah ăp ngih dak si way săm mpeh săk soan bu ur. Ta Tp HCM a[aơ ri ăp ngih dak si sản phụ khoa geh [ư xét nghiệm HPV da dê. Ta Dak Lak, Ngih dak si Thiện Hạnh le\ [ư đo\ng trong aơ. Nău aơ du\t tâm di, geh nău dơh an nu\ih bu ur, kơl khân pơng geh tay say but uănh, saơ ơm nău ntưp ung thư cổ tử cung gay geh trong săm tâm di.

Ôp: Ơi nai dak si ! Gay njrăng dêr ji ung thư cổ tử cung, ăp ph nur bu ur an geh moh trong njrăng dêr mêh ?

Nai dak si Lê Quang Thanh: Ue\h ngăn, an t^ng nău nt^m a[aơ lah hăn but uănh săk soan bu ur ăp rơh, rlău ma nău rchăng n’gang ung thư cổ tử cung hôm kơl rchăng ăp nău ji êng nt^t nsa kơt ăp nău ji tâm tưp bah trong tâm b^ch bu ur bu klô, ăp nău ji bih môr ta bu ur. Jêng nău nt^m bah mpôl hên lah nu bu ur an but uănh săk soan ăp rơh đêt ngăn du năm du tơ\ n’hanh t^ng nău nt^m bah ăp nai dak si mpeh trong uănh but, tâm ne\ geh bôk nău uănh but mpeh saơ ơm nău ji ung thư cổ tử cung lah du\t khlay. Tal 3 lah nu\ih bu ur an geh du trong gu\ âm rêh ue\h, pah kan, rlu rlău tâm di, n’ăp ndơ ngêt sa, tiăr nti săk soan thể dục thể thao. Geh du trong rêh ue\h lăng, nău m^n ue\h. Ne\ lah săk rnglay ue\h ngăn đah săk soan bah he.

Ôp: Dăn lah ue\h nai dak si mpeh nău tâm nchră aơ

Nu\ih răk rblang: Y Sưng Phê Ja