VOV4.M’nông – Tây nguyên dôl tâm ăp nar duh, r’ôl, yan ta kêng măng, jêng duh tâm nar rgâl mro. Nău aơ khuch tât săk soan du\t hô, nu\ih ranh, kon se jêt, soan cho\l nău kop ji mô dăng.

Ăp nar prăng duh aơ, bôl gu\ tâm wâl geh quạt mô lah hăn bah dih trong, âk nu\ih hôm e luh rhal. Rnoh dak rhal luh bah dih âk jêng lah rnoh dak bâh săk luh bah dih. T^ng ăp nu\ih way kan dak si, dak rhal luh lơ âk săk lơ dơh roh dak. Rnôk ne\, săk mbra o\k r’ah, way măt, dơh [ư duh, tâm âk nu\ih roh dak hô rnôk hăn bah dih duh nar [ư nu\ih ji dơh lêt duh nar, [ư ji bôk, jêr nsôr.

Trôk nar prăng duh kơt a[aơ du\t mô ueh đah âk nu\ih ranh, ngăn lah ăp nu\ih geh ji jêr bah (play nuih, huyết áp…). Rnôk duh hô, nu\ih ranh du\t jêr tâm di ngăch yor “ntu\k n’hu\ch bah duh” mô hôm ngăch kơt rnôk mom ndăm, jêng tât nău rgâl bah duh mô ngăch. Nkre, rngok ta nu\ih ranh nchoăn mô ngăch, jêng săk geh roh dak yơn mô saơ ji hir, mô ngăch ntop dak an săk. Bah ne\, dơh jêng tât nău lêt duh, dơh ntưp nău ji mô lah kop ji jêng hô lơn tâm ăp nar duh hô. Yor r^, kon sau nkah g^t nkah nt^nh ăp u che ngêt dak, an ăp u che sa ăp ntil ndơ sa n’ơch, dak, âk dak kơt por, bún… nău ntop to\ng ăp dak mbra kơl ăp u che ngăch ngăr, rah rơch lơn.

Êng đah kon se, âk nu\ih way lah yor kon se le\ ngêt âk dak toh, sa por,  dak play jêng du\t đêt nkah g^t an kon se ngêt dak, ma kon se way dơi ngêt đêt dak gay su\ng mbung jêh ngêt dak toh, sa por. N’hêl na nê|, nău u\ch ngêt dak ta kon se du\t âk. Đah rnoh năm mẫu giáo bah 3-5 năm, đêt ngăn an ngêt 1.000ml dak n’hanh 500ml dak tih/nar; rơh năm tiểu học 1.500ml dak/nar. Njrăng, mô an kon se ngêt dak nju\ng gu\ ga, dak tă nkret gâm công nghiệp geh âk s^k, [ư ăp mon lơ blao sa. Jêng an ăp mon ngêt âk dak nkao play rih, dak biăp, dak ngăn.

Rchăng n’gang roh dak an săk ntơm bah nău ngêt âk dak, ngăn lah rnôk âk dak rhal. T^ng ăp nu\ih way kan dak si, đah nu\ih ngăn, rnoh dak dơi ndơ\ tâm săk nklăp 2500l dak/nar, tâm ne\ dak ngêt nklăp 1.000-1.500ml. T^ng yan, nău pah kan, kop ji ma rnoh dak ndơ\ tâm săk mô lah luh bah dih geh nău rgâl êng êng.

Nău lêt duh nar yor ih săk jo\ tâm duh măt nar mô lah duh hô du\t klach đo\ng. Lêt duh nar khuch tât thân kinh trung ương yor khuch tât bah tia cực tím bah măt nar lăp tâm bôk, chiăng klôt… lah mô săm kơl ngăch mbra kh^t nu\ih du\t ngăch.

Du đêt nău an njrăng kônh wa nkah g^t:

- Mô an điều hoà tâm jrô nđik ir, mô an sial quạt mpruh dăch tâm săk n’ăp đah nu\ih ngăch dăng. Duh nđik tâm jrô an ta rnoh 25-28 độ C n’hanh t5âm jrô an geh quạt sial gay đăp mpăn ntu\k ntô gu\ âm tâm jrô luh n’hâm sial, dêr nu nău jrô nkêt ngo, saơ tăng nđik yơn geh kaman, virus [ư jêng kop ji.

- N’hu\ch hăn luh bah dih rnôk trôk duh nar, ngăn lah tâm rnôk duh nar hô bah 9 mông tât 6 mông kêng măng. Tâm nău an hăn luh bah dih ri an ndôp môp, nsoh kho ao, ntru\p măt nglăp, bok put muh… rchăng n’gang duh.

- Đăp mpăn răk rao ndơ sông sa, [ư t^ng ngêt duh sa s^t, n’hao ndơ kah tâm ntil ndơ sa, an sa âk nkao play, gay to\ng ăp vitamin, n’hao săk soan cho\l nău kop ji bah săk.

- Răk rao kloh ueh ăp ntil ndơ do\ng pah ăp nar, ty pơk mpông, ty nhu\p ntung gung, nsưng mpan, neh jay, ndơ pâl kon se, ndơ do\ng nti… đah xa [u mô lah ăp dak puh rao way do\ng.

- N’hao răk um săk nơm, rao ty đah xa [u lor rnôk nkret gâm ndơ sa, lor rnôk sông sa n’hanh jêh ăch chrach. {a [ơ s^ch tôr, muh đah dak bôh.

- Jay ăch chrach kloh ueh mro, ăch chrach kon se an dơi rgum, tuh nku\t tâm jay ăch chrach.

            Nu\ih rblang Y Sưng Phê Ja