VOV4.M’nông: Dôl tâm nklang yan mih, ndrel đah nau thơ thao tâm nau kan njrăng n’hanh nau ji, yor ri ma srê rtoh trong mham dôl ma ntưp rêng ngăch ta n’gor Dak Lak. N’gâng kan tâm n’gor ntru\t dăng nau kan nkoch mbơh n’hanh [ư ti\ng ăp nau kan njrăng, n’gang sê.

Rnăk vâl wa Võ Đình Chuẩn, ta nkuăl têh Quảng Phú, nkuăl Chư M’gar, n’gor Dak Lak tâm nklang mir cà phê, êp nê lah tơm si tơm gleh âk ngăn, chău meng ngih  hôm geh âk thùng phi, n’gar dak ân lă ân lêng đo\ng. Tâm âk thùng dak nê, bu bi, tăp măch jêng ma mpôl, yơn tâm nau mi\n bah wa Chuẩn ri nau nê mô dơi geh der ôh:

             ‘ Mir ri geh tăm âk tơm di, ri di\ng păng geh măch dơm. Yơn mhâm blau ma [ư a[aơ, mô di lah nơm mô puh ân le\ tâm lam nir aơ lah nơm dơi rdâng đah di\ng le\ măch, le\ bu bu tăp măch ôh. A[aơ ri ngih đah aơ, ngih bu êp nê ri lah păng geh tăp măch ri păng mra rêng tata ngih he nkre”.

            Wa Lê Văn Duyên, Gíam đốc Ngih dak si nkuăl Cư Mgar ân git, âk khay rlau aơ, nkuăl mro geh âk nu\ih ji rtoh trong mham, rnoh nu\ih geh nau ji rtoh trong mham ri hao rlau bar tơ\ rđil đah rơh aơ tâm năm e. Ngih dak si nkuăl ho\ rgum rmôt kan, puh dak si gay nkhi\t lơi măch, pă săm [u\t nchih nkah, [ư nau nkoch trêng bonh đă nu\ih [on lan gi\t nkô| nau bah nau ji rtoh trong mham n’hanh trong njrăng der, yơn nu\ih [on lan hôm thơ tha đah nau kan aơ:

 ‘Nau gi\t mi\n bah nu\ih [on lan tâm nau kan mât chăm n’hâm soan ân săk nơm, rnăk vâl ndrel nsum mpôl dôl lah nau ê geh n’hao prêh, bah nau kan mêt n’ôi, hăn uănh ri saơ ăp tổ dân phố ta nkuăl têh Quảng Phú ko\ knu\ng saơ [ư êng tâm du rnăk vâl, hôm nau kan [ư ân kloh ueh di\ng le\, hăn leo kan nsum du tơ\ ri ê saơ geh nau dơi”.

            Hôm ta nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột, ho\ geh bơi tât 630 nu\ih ji rtoh trong mham,  tâm nê geh 121 nu\ih ntưp đah ji rtoh trong mham. Yơn lah, mhe aơ ngăn tâm ăp ngih dak saơ, ê  kơp rnoh nu\ih ji rtoh trong mham geh săm tâm ngih dak si pơk êng n’hanh săm êng ta ngih đo\ng Nai dak si Đặng Ngọc Sơn, Kruanh Khoa nkân srê ji, Ngih dak si nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột, ân gi\t, năm aơ, ji rtoh trong mham ntưp rêng âk ntu\k tâm lam 21 xã, phường tâm nkuăl [on têh. Nau gay nkah lah a[aơ hôm mô đê| nu\ih uănh nau njrăng n’gang nau ji rtoh trong mham lah nau kan êng bah ntu\k kan dak aơ. Aơ lah nkô| nau tơm [ư nau ji rtoh trong mham ntưp rêng âk ntu\k n’hanh jo\ jong:

             ‘ Nau gi\t rbăng bah nu\ih [on lan bah jo\ ma aơ knu\ng mi\n tât nau ji ri lah puh dak si dơm, yơn ê geh nau mơng nau mi\n gay nkhi\t lơi tăch măch, bu bi tâm ăp rnăk vâl. Mhe nơih, ngih dak si n’hanh nkuăl [on têh ho\ [ư âk tơ\ hăn nkoch trêng gay nkhi\t lơi tăp măch, bu bi [ư geh nau ji, yơn lah rnoh rnăk vâl n’hanh nu\ih [on lan ê gi\t ngăn nau nê. Kơt lah nơm hăn jêh ri pơh ba kơi plơ\ tay ri mô hôm u\ch [ư êng tay ôh n’hanh hôm saơ ơm bu bi, tăp măch. Gâp ko\ ho\ hăn n’hanh saơ rnoh nklăp 10-20% nu\ih mô u\ch tâm kơl, du đê| ngih ri hôm nchăng mpông, hôm du đê| ri mô u\ch pơh mpông ân ma puh, bol ma geh tâm ngih”.

            Ti\ng nau kơp bah Ntu\k kan ngih dak si Njrăng n’gang n’gor Dak Lak, a[aơ di\ng le\ ăp nkuăl, nkuăl têh, nkuăl [on têh bah n’gor Dak Lak ho\ geh nu\ih ji rtoh trong mham, đah rnoh rlau 1.500 nu\ih. Ngih dak si njrăng n’gang n’gor Dak Lak mbơh lah, nau geh bah srê rtoh trong mham lơn ma hao âk, yor bi mih âk, nau l’i\t hô, pơk trong nơih ân măch deh tăp, bu bi tăp măch nar lơn âk, nê lah nkô| tơm [ư geh srê rtoh trong mham âk.

Nu\ih [on lan ân njrăng ăp trong nchrăp njrăng ăp gưl n’gâng kan [on lan n’hanh n’gâng kan dak si geh moh nău [ư tơm tâm nău rchăng n’gang nuh sre a[aơ, ăp nău ôp aơ mbra dơi ơh ta gưl tâm nchră đah biên tập viên n’hanh nai dak si Phạm Văn lào, Kruanh ngih dak si y tế dự phòng n’gor Dak Lak. Mpo\ng ăp nu nău tâm nchră mbra kơl âk lơn đah kônh wa n’hanh le\ băl mpôl tâm nău rchăng n’gang srê duh rtoh trong mham.

Ơi nai dak si Phạm Văn Lào, kơt nău lah bah mpôl nchih nău mhe mpôl hên ri srê duh rtoh trong mham mô ho\ geh nău hu\ch, ndr^ na nê| a[aơ, rnoh nu\ih ntưp duh rtoh trong mham ta n’gor ding âk n’hanh nuh srê dôl m’hâm geh ?

Nai dak si Phạm Văn Lào: Dơi an lah tât a[aơ, nu nău bah nuh srê duh rtoh trong mham ta n’gor he hôm e ta nu nău mbơh njrăng, đah rnoh ntưp kơp tât kêng măng naơ lam n’gor ntưp 1.509 nu\ih, rgum âk ta nkuăl C|ư M’gar n’hanh nkual [on têh Buôn Ma Thuột, a[aơ ntơm rgâl tay ta nkual têh Buôn Hồ n’hanh nkuăl Mdrak, dơi uănh lah nu nău geh kơt aơ lah du nău hao lah he mô mkra ơm ri mbra rgâl jêng srê têh.

 Ndơ lơh năm aơ srê duh rtoh trong mham ntoh tay âk kơt ne\ ?

Nai dak si Phạm Văn Lào: Dơi an lah srê duh rtoh trong mham lah nău ji gu\ nkân, pơng geh bah ta Việt Nam n’hanh bah ăp năm 1960, ta lam ntur neh ri pơng ntoh kơt lah jo\ hôm, ri he gu\ ta nkual rwa\ch bah nău ji duh rtoh trong mham, jêng lah he ta nkual rwa\ch bah nkuăl mih duh n’hanh Đông Nam Á kơt nkual Châu Á Thái Bình Dương he gu\ tâm nkual ne\, kơt r^ lah a[aơ ta lam ntur neh nkual aơ duh rtoh trong mham pơng mro mrăng đo\ng mô êng he, dơi an lah a[aơ bah meng he kơt lah: Malaysia n’ăp Singapor, Lào, Campuchia n’hanh du đêt dak êng geh duh rtoh trong m’ham da dê, ndr^ ri he gu\ tâm nkual ne\ jêng he geh nău tưp, ne\ lah nău bôk năp, tal 2 tay lah nkual mih duh lơ hao ăp ntil nău ji geh tât ăp nău rêh bah ăp ntil kaman geh tât mih duh pơng mbra hao, tal 3 lah he saơ năm aơ nu nău nkual mih mô lăng prăng mô ueh, yan mih năm mô mih âk yơn mih đêt đă, kơt lah nău mih t^ng khay bah he le\ roh yor rgâl trôk nar jêng tât nu nău kơt ne\ yơn lah he mô mô di mpeh nkô| nău ne\ ma hôm nkô| nău thơ tha.

Ndr^, n’gâng kan dak si le\ m^n [ư ăp trong rchăng n’gang srê m’hâm hơi nai dak si ?

Nai dak si Phạm Văn Lào: Mpeh trong rchăng n’gang srê a[aơ ri ta năp nu nău ne\ dơi an lah năm aơ he [ư du\t n’hâm, n’gâng kan dak si du\t nsrôih lăp nău đah ăp trong kỹ thuật n’hanh tâm ôp tâm nchră đah ăp gưl, n’gâng kan ri a[aơ ta ăp ntu\k geh hô kơt nkual [on têh Buôn Ma Thuột, C|ư Mgar, ri nău kan nkh^t măch rhoai ăp ntil kaman ri nău kan răk ueh ntu\k ntô gu\ âm mkra gay n’hu\ch rnoh nu\ih ntưp ji n’hanh nu\ih kh^t ri le\ [ư du\t n’hâm, bôl he le\ geh ăp nu\ih kh^t yơn jêh ne\ le\ dơi rhoăt luh ăp ntu\k săm le\ n’hao tâm rnôk săm bah nơm, ăp ntu\k kan ri pă tay ăp kỹ thuật n’hanh n’ăp tâm nău khlay he an puh dak si n’hanh mkra nkh^t rdêl du\t rjăp.

 Kơt nai dak si mhe tâm nchră ri ngoay tâm âk nkô| nău tre\ hui ji duh rtoh trong mham lah nău wât bah nu\ih [on lan kơt aơ ri tă bah ăp nău ngăn n’hanh tă bah trong kan uănh nđôi g^t nu nău bah nai dak si ri nai dak si uănh lah m’hâm mpeh trong rchăng n’gang bah nu\ih [on lan na nê| tâm ntu\k geh âk bah năm aơ ?

Nai dak si Phạm Văn Lào: Kơt nău nchih nkoch lah he saơ du nău du đêt nu\ih [on lan hôm e thơ tha, an lah ndr^, yơn ma nău jru lơn lah ân uănh m^n lơn ne\ lah nău rêh bah nu\ih [on lan mpeh rchăng n’gang duh rtoh trong mham, dơi an lah kônh wa he  lah tât ji duh rtoh trong mham lah du\t rvê n’hanh tâm pă đo\ng đah n’gâng kan dak si n’hanh tâm pă đah n’gâng kan [on lan, yơn lah nău mkra na nê| lah ăp nău gay m’hâm [ư mô geh duh rtoh trong mham tay ri kônh wa v^ ve\ mpeh nău ne\ nt^t nsa kơt ta ăp nkual [on têh ri ta ăp nkual bu an ăp yăng [ưk tơm si, ăp gri dak, tô nô n’gâr dak mih du\t âk yơn he lo\ mô mkra pơng mô lah he mô gơih joi ăp ntu\k kaman tâm dak ta jay nơm gay mkra lôch jêh pơng. T^ng gâp nău rêh gay mkra ăp nu nău ne\ bah he kơt lah ăp gri nkao, yăng [ưk tăm tơm si lah ntu\k an măch rhoai tăp deh bah duh rtoh trong mham hun hao ri kônh wa he  mô ho\ g^t na nê|, âk tơ\ he v^ đah nău răk ntu\k ntô gu\ âm, đah nău răk rchăng n’gang srê duh rtoh trong mham ne\ mơ lah nău khlay he ân uănh m^n tât.

Ơ, dăn kah ueh ăp nu nău ma nai dak si mhe nkoch.

            Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja - H’Thi