VOV4.M’nông: Rlau n’gul bôk năm 2019, nau srê rtoh trong mham hôm geh du\t jêr ndrel dah rnoh nu\ih ji lơn ma âk rlau 2,3 tơ\ rđil năm e. Ngăn lah tâm nkuăl Miền Trung, Tây Nguyên ndrel miền Nam, rnoh nu\ih ji hao âk. Tâm rnôk ji rtoh trong mhal ê geh vaccine njrăng, ri nau kan bôk năp ri ân n’hao nau dơi săm bah ăp ngih dak si ndrel nkoch mbơh tâm [on lan ăp nau njkrăng ji. Yơn lah, srê ji rtoh trong mham hôm âk bah ăp năm, ân saơ nau săk tam bah nau kan nkoch mbơh mpeh nau ji aơ lơn ma ân geh nchră.

Nkuăl [on têh Biên Hoà lah ngoai tâm ăp “ntu\k duh” mpeh srê rtoh trong mham bah Đồng Nai. Ntơm bôk năm tât rnôk aơ ta Biên Hoà ho\ geh rlau 2000 nu\ih ji rtoh trong mham. Rnôk bri duh nar mro ndrel ma mih, ăp ngih ân bu manh gu\ mô kloh, ăp ntu\k nthưp nde, ntu\k ân ndo\k…lah ntu\k nơih gay ma măch ndrel bu bi tăp măch hun hao. Ndrel Biên Hoà lah ntu\k rgum âk nau aơ, yor ri mô geh nau jêr mham lah tâm yan mih, nkuăl [on têh rlau du rkeh nu\ih aơ lo\ rdâng đah srê ji rtoh tỏng mham.

Ta khu phố 4, Phường Trảng Dài, nkuăl [on têh Biên Hoà, ăp ntu\k neh dơi lơn ri chăt âk pih rêp, geh nsum ma ngih dêh n’it bah [on lan. Pih chăt jêng, trong n’hoch  dak mô kloh, ăp ndơ kơn dak mih tâm âk ntu\k…ri lơn ma nơh gay ma măch deh tăp ndrel ma hao rơ\. Rnôk ôp mpeh nau ji rtoh trong mham, aka nu\ih [on lan ta ao lah rjăp khân păng gi\t nau ji rtoh trong mham lah nau ji klach rvê, yơn mhâm păng khuch ndrel mhâm nau dêr ri ê ho\ gi\t kloh. Du hê nu\ih [on lan ta Khu phố 4, phường Trảng Dài, nkuăl [on têh Biên Hoà nkoch:

‘Geh gi\t đo\ng măch păng lơh nau khuch ntưp ân nau ji rtoh trong mham. Gâp njrăng nau ji ri ngih câl ân kloh, ndơ dâng dak mô geh tăp măch. Păng ntưp tă bah măch, tă bah nu\ih ji păng ntưp ân kon se, lah blau der ri lơn ma ueh ngăn”.

Nai dak si Lê Đức Hạnh, Kruanh ngih dak si Phyiường Trảng Dài ân gi\t, bah nau kan nkoch trêng, nu\ih [on lan ho\ gi\t kloh lơn mpeh nau tât khuch ngăn bah ji rtoh trong mham ndrel nau njrăng. Yơn lah, nau ngăn ri hôm âk ơm [on lan thơ tha, mô kơl an n’gâng kan tâm nau kan njrăng srê:

‘Nau nkoch trêng bah nơm ri [on lan gi\t ndơn ueh,. Yơn nau ngăn tâm du đê| rnăk, bol ma mô âk, yơn lah mô ho\ ueh ôh. Bu hôm thơ tha, bu ko\ uănh gi\t đo\ng nau khuch bah srê rtoh trong mham. Geh ăp rnăk ân nkah tât tal 3 ri mơ di\ng [ư”

Ndrel ăp rnôk n’gâng kan dak si tâm nkualư [ư nau puh dak si nkhi\t mặch tâm ntu\k [on lan gu\, ri mô di lah ăp rnôk [on lan vơt dơn. Âk rnăk mô u\ch, mô lah mô u\ch ân cán bộ nai dak si lăp tâm ngih puh dak si, yor ri mra dơi saơ, nau ndơn gi\t bah [on lan mpeh nau njrăng srê hôm geh âk nau ân nchră.

Nkoch nau ân geh rgâl nau kan:

Ti\ng nau kơp, ntơm bôk năm tât rnôk aơ, lam dak kơp dơn geh rlau 80.000 nu\ih geh ntưp nau ji rtoh trong mham, âk rlau 3 tơ\ rđil đah năm 2018, tâm ne êgh 6 nuih le\ khi\t. Tâm mpeh ba dâng, knu\ng kơp êng tâm nkual [on têh Hồ Chí Minh, kơp dơn rlau 27.000 nu\ih geh ntưp ntơm bôk năm, hôm ta Đồng Nai ri rnoh aơ bơi tât 6000 nu\ih.

Nau kan njrăng, rdâng ni rtoh trong rse mham ueh ngăn a[aơ lah rep ntu\k ntu, nkhi\t bu bi tăp măch, njrăng der măch kăp. Nkhi\t măch, bu bi ri ân rep kloh ntu\k geh đâng dak, mô ân măch geh ntu\k deh tăp, der măch kăp ri ân nsoh kho ao jâr ty, bi\ch kât mu\ng…Ăp nau nê mô jêr, ăp nu\ih gi\t da dê, yơn mô di lah ăp nu\ih ko\ u\ch [ư ôh

Ti\ng Groi Giám đốc N’gâng kan dak si Đồng Nai Huỳnh Cao Hải, năm aơ, Đồng Nai do\ng rnoh prăk rlau 10 rmen gay ma [ư nau kan njrăng rtoh trong mham. Nua kan nkoch trêng geh n’gor [ư đah nau râng bah ăp ntu\k nkoch mbơh nau, ntoh nau tâm nkual, ndrel đah nau kan “ơm” kơt lah ân ndeh hăn nkoch trêng ăp trong hăn, pă n’ha săm [u\t…

‘Đah n’gor ri ăp ntu\k kan báo chí vay geh ăp nau nchih, rup nkoch mpeh nau njrăng rsê. Ntơm bôk năm tât rnôk aơ ri phung hên pă nklăp 700.000 n’ha săm [u\t nkoch mbơh nau tât ăp rnăk bah rmôt nu\ih kơl nau kan dak si ko\ kơt lah ăp nu\ih kơl nau kan bah rmôt kan êng êng gay ma nkoch mbơh ân [on lan”.

Yơn lah, ti\ng nai dak si, tiến sĩ Nguyễn Vũ Thượng, Groi Kruanh ngih dak si Pasteur nkuăl [on têh Hồ Chí Minh ri ân uănh tay ăp nau kan ho\ geh tă [ư. Đah ji rtoh trong mham, nau nkoch trêng, ntrong [ư njrăng ri mhâm [ư ân [a [ơ, mro ăp nar, ăp pơh, yơn mô di lah nau kan knu\ng geh đê| nar jêh ri lơi. Yor lah knu\ng [ư đê nar ma mô mât jong, măch lo\ geh hao âk yor dak he geh mih, nar mro. Yor ri, nai dak si Tiến sĩ Nguyễn Vũ Thượng ân lah, nau kan nkoch trêng mhâm [ư mô knu\ng lah n’hao nau gi\t ma ân rgâl nau mi\n bah [on lan:

‘Phung he ân ueh tay nau nkoch trêng bah nơm ho\ to\ng đo\ng lah mô, ho\ tât le\ ân nu\ih [on lan, ăp [on lan bu djăt jêh đo\ng lah mô? Gâp rnơm lah rnôk [on lan saơ nau khuch bah nau ji rtoh trong mham păng mra jâk, mra lơh khi\t hu\ih, ri gâp mi\n lah nar lơn bu mra rgâl nau mi\n ndrel tâm boh kan. Nkô| nau bah nkcoh trêng mhâm [ư ân rgâl nau mi\n, yơn mô di lah knu\ng nkoch ân bu gi\t. ndrel rgâl nau mi\n ri ân geh nâp nâl, kơt lah mro mô ân geh bu bi tăp măch, yơn mô di lah đăp mpăn mô geh bi bi tăp măch tâm rnôk nê”

Ntrong kan njrăng ji rtoh trong mham lah mô jêr, nê lah nau ma ăp nu\ih [ư kan ăp nar, mô nau rêh nơm. Ăp nu\ih ko\ git moh nau [ư, mhâm [ư yơn lah ê geh nau ngăn rjăp. Ndri mơ saơ, tă bah nau kan hôm geh du ntrong [ah, jut jăng lơi nau tâm [ah nê ri ăp nau nsôih njrăng nau ji rtoh trong mham mơ geh nau tam. Ndrel nau koan nkoch trêng mpeh dak si hôm mât nâm ơm nau dơi gay kơl [on lan geh nau rgâl, mô êng knu\ng nsru\ng tâm nau mi\n ma hôm ân geh rgâl n’ăp nau kan đo\ng./.

Nu\ih rblang: H’Thi