VOV4.M’nông: Tâm si [u\t njoăl Đại hội ăp [on lan rnoi mpôl đê| miền Nam, khay 4-1946, Kruanh Hồ Chí Minh ho\ nt^nh ntăn: “{on lan yău mô lah Thổ, Mường mô lah Mán, Gia Rai mô lah Ê Đê, Xê Đăng mô lah Ba Na n’hanh ăp rnoi nu^h êng [a [a\, lah kon său Việt Nam, lah oh nô du ndu\l mham da dê…”, n’hanh Wa lah rjăp: “He ân tâm ro\ng nsum, ân tâm uănh khlay nsum, ân tâm kơl nsum gay ma joi nău rêh răm m[ak nsum bah he n’hanh kon său he”. Nê lah ntu\k nsing an he ntro\ng rdâk njêng neh dak nar lơn ma têh ue\h, geh ndro\ng, ndrel hun hao kalơ nuih n’hâm geh nău tâm ban, tâm uănh khlay nsum lah nău u\ch ro\ng mpo\ng geh nsum bah 54 rnoi nu^h oh nô tâm du jay rot nsum. Yor kơt nê| đo\ng, đăp mpăn mât uănh geh nău tâm ban nsum, kalơ nuih n’hâm tâm uănh khlay nsum ăp rnoh khlay văn hoá bah ăp rnoi nu^h lah du nău ân dơi [ư du\t n’hâm khlay tâm rnôk rdâk njêng n’hanh hun hao neh dak.

Hiến pháp bah Việt Nam rlău ăp rơh nchih nkah n’hanh lah rjăp nău dơi tâm ban đah ăp rnoi mpôl đê|.  Hiến pháp năm 2013 – si [u\t Hiến pháp ho\ n’hao jêng nău way di mpeh nău dơi kon nu^h, nău dơi, nău dơi bah nu^h [on lan du dak, rnôk nkoch tât nău dơi tâm ban đah ăp [on lan rnoi mpôl đê|, nchih kloh: “Dak Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam lah dak dơn ngoăy bah ăp rnoi nu^h ndrel gu\ rêh ta neh dak Việt Nam. Ăp rnoi nu^h geh nău tâm ban, tâm rnglăp, tâm uănh khlay nsum n’hanh tâm kơl nsum hao rơ\ jêng; mpăng ăp nău tâm mưch rmot, tâm rkeh rnoi nu^h. Nău nchih ngơi neh dak lah tiếng Việt. ăp rnoi nu^h geh nău dơi do\ng nău ngơi, chữ nchih, mât ndray săk tơm ăp rnoi nu^h, mât ue\h ăp nău way ơm [ư brah lah yang n’hanh văn hoá ue\h lăng bah he. Ngih dak t^ng [ư trong kơl rơ\ jêng ăp to\ng lam le\ rngôch n’hanh nta trong dơh gay le\ rngôch ăp rnoi nu^h mpôl đê| mât dơi rnoi nu^h he nơm, ndrel hun hao đah neh dak” (Điều 5). “Ăp nu^h geh nău tâm ban bah năp pháp luật da dê. Mô geh nu^h nkhah êng tâm nău rêh chính trị, nu^h kan, wa\ng sa, văn hoá, rêh jêng kon nu^h” (Điều 16).

            Đah nău m^n ăp nu^h [on lan dơi đăp mpăn râng lam trong kan chính trị, râng mât uănh Ngih dak n’hanh lam rêh jêng kon nu^h, tâm rlong lăp tâm Quốc hội n’hanh Hội đồng nhân dân ăp gưl, ăp năm dăch aơ, rnoh âk nu^h rnoi mpôl đê| râng tâm nău kan chính trị nar lơn ma hao âk. Rnoh nu^h đại biểu Quốc hội lah nu^h rnoi mpôl đê| âk rlău rđ^l đah rnoh nu^h.

            Kơp tât kêng du\t năm 2019, Quốc hội ho\ an do\ng 108 luật, rlău 30 nghị quyết geh nkô| tât rnoi mpôl đê|. Lam trong kơl nu^h rnoi mpôl đê| tă bah Chính phủ n’hanh ăp n’gâng kan rdâk njêng geh 118 si [u\t, tâm nê geh 54 trong kơl, đề án ntop kơl na nê| hun hao wa\ng sa- rêh jêng kon nu^h nkual rnoi mpôl đê|, mpeh yôk yang…

            T^ng nu^h Mât bôk kan Uỷ ban Dân tộc Đỗ Văn Chiến, nău dơi bah nu^h rnoi mpôl đê| lah ngoăy tâm ăp nău dơi tơm bah kon nu^h, mpeh rmôt nău dơi nu^h kan- chính trị ho\ dơi luật pháp dak bah dih kơp dơn. Ta Việt Nam, nu^h rnoi mpôl đê| nar lơn ma geh âk trong dơh gay nsan hao rơ\ jêng mpeh ăp ntil, rgop âk lơn tâm n’gâng kan nsum bah neh dak. Ăp năm rlău aơ, nơm geh ăp trong kơl n’hanh trong nchrăp di bah Đảng n’hanh Ngih dak, nô nău wa\ng sa, rêh jêng kon nu^h ta ăp nkual nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh mpeh yôk yang dơi rgâl geh kloh. Nău dơi nê lah ndơ an saơ na nê| tâm đăp mpăn n’hanh ntru\t ntrôl nău dơi bah nu^h rnoi mpôl đê| lah êng n’hanh nău dơi kon nu^h lah nsum ta Việt Nam.

            Năm 2019 ri Bộ Chính trị ho\ rđău đă n’glôch jêh 15 năm t^ng [ư Nghị quyết 24. Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá 9 mpeh pah kan nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh nsing kalơ nău uănh năl lam le\ rngôch uănh năl di mpeh âk ntil n’hanh Bộ Chính trị ho\ tâm ban u\ch âk an do\ng n’glôch jêh mbrô 65 t^ng [ư tay Nghị quyết 24 mpeh pah kan nu^h rnoi mpôl đê| tâm nô nău mhe. Bộ Chính trị way ntro\ng năl du trong mô rgâl, du trong mô rgâl lah mpeh nkô| nău nu^h rnoi mpôl đê| lah nkô| nău geh trong têh dơi jo\ jong bah cách mạng Việt Nam n’hanh nău way tơm, du\t âk nê lah ăp nu^h rnoi mpôl đê| geh nău dơi tâm ban tâm rnglăp tâm uănh khlay nsum, tâm kơl nsum ndrel hun hao. Nsing kalơ nău way nê mơ geh ăp bôk nău kan rnoh u\ch tât kan gưl neh dak geh nău mha êng.

            Bol ma Đảng, Ngih dak he way uănh khlay nkô| nău nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh tâm rnglăp ăp rnoi nu^h rnoi mpôl đê| lah trong hăn tơm, jo\ jong bah n’gâng kan cách mạng, yơn tă bah nău ntoh mha êng ơm bah jo\ mpeh văn hoá, gu\ rêh n’hanh ntu\k neh ntu gu\ âm, a[aơ hôm nchiăng khan uănh êng du ding tâm nău rêh đah nu^h rnoi mpôl đê| đo\ng, mbra khuch tât nău hun hao geh nău tâm ban bah ăp rmôt nu^h n’hanh nău hun hao nsum bah neh dak.

            TS Nguyễn Công Thảo (Viện Dân tộc học- Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) an g^t: “Ăp nău n’gluh rblang mô ho\ di mpeh nu^h rnoi mpôl đê| a[aơ du\t n’hoach lah way geh ta ndơ nkoch trêng nău lư nsum mpôl, lơn lah ta mạng xã hội”.

            Nkô| tơm lah nău dơn uănh tâm du đêt nu^h mha êng ma jêng mprăy le\ ma du rnoi nu^h, mô lah dơn uănh tâm du rnoi nu^h ma mprăy le\ ma ăp nu^h rnoi mpôl đê| êng [a [a\ jêng tâm ban kơt nê da dê”.

            Nhih pah kan nkoch trêng nău lư mô ăp to\ng, wât pop pep mpeh nsum mpôl ăp nu^h rnoi mpôl đê| mbra [ư jêng rup gui nu^h rnoi mpôl đê| lah ăp nu^h jêng ndrât ndal, tâm ban kơt nu^h ntlơi êng bah meng, yô| nđach, ngơi mô loh, ntroh mô lot. Nê lah trong uănh [ư tâm mưch rmot, mô dơi rgâl nău m^n, njêng nău tâm [ah ngai, hăn rlơ\ tay đah trong nchrăp bah Ngih dak.

            Ta năp nău ngăn geh âk mạng xã hội [ư jêng rup gui pop pep, mô dơn nê geh mău tâm rmot mpeh nu^h rnoi mpôl đê|, nar 17/4, Uỷ ban Dân tộc ho\ ndơ\ luh si [u\t lah rjăp, nău dja ho\ “sâm brôi văn hoá ăp nu^h rnoi mpôl đê|” n’hanh dăn đă Bộ Thông tin n’hanh truyền thông rmal, der bah khuch tât trong kan tâm rnglăp rnoi nu^h bah Đảng n’hanh Ngih dak. Aơ mô di lah nău mhe ma ho\ geh jo\ jong âk năm aơ.

            Ho\ geh âk nkô| tâm nchră way nkô| mpeh nkoch trêng nău lư văn hoá, nkoch trêng mpeh nu^h lah nu^h rnoi mpôl đê| dơi [ư tâm ăp năm rlău aơ. N’hanh le\ rngôch hăn tât n’glôch jêh an lah, gay nkra bah nău nkoch trêng pop pep, mô ăp to\ng jêng tât nău m^n ơm mô rgâl, tâm mưch rmot đah ăp rnoi nu^h, ân n’hao nău khlay [ư tơm, nău dơn kan bah ăp nhih pah kan nkoch trêng nău lư tơm. Ăp nhà báo ân dơi kơi tiăr nti, năp nău g^t blău n’hanh g^t êng mpeh nkô| nău nu^h rnoi mpôl đê|, gay ntơm bah nê an jêng luh ăp nău nchih ngăn ngăn, sôt hơr, ngăn ngăn geh mpeh mpeh nsum mpôl 53 rnoi mpôl đê|, t^ng kơn ntrôl ru\ch nău tât khuch bah ăp trang mạng điện tử ntoh êng lêng lang bah dih. Kơt wa Chu Thị Thu Hằng, Groi Tổng biên tập mât bôk kan mpeh báo Văn hoá ho\ lah rjăp.

            Ân n’hao âk nău dơn kan êng bah nhà báo rnôk hăn nchih báo. Gâp saơ ăp nhà báo ân geh ăp jrô tiăr nti na nê|. Gâp lah nu^h way nchih nkoch nău ri rnôk răk uănh bài báo phóng viên I g^t âk ri nău nchih jru hvi ngăn. Lah he nchuăt t^ng nar geh [ư khlay, lah he mô g^t wât ngăn mpeh drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay nê n’hanh he [ư mô geh nuih n’hâm dơn kan, mô geh rnoh jru đo\ng ri nău nchih bah he way tâm ban kơt nău nchih bài báo êng [a [a\ đo\ng./.

Nu^h rblang: Điểu Thân