VOV4.M’nông - Ji khung lah nău ji du\t âk n’hanh geh âk nkô| nău. Săm ji khung t^ng tâm nkô| nău, n’hanh du\t âk ăp nkô| nău dơh nchroh n’hanh săm. Tâm nkô| trăch “N’hâm soan an ăp nu\ih” nar aơ, he ndrel m^n joi g^t mpeh nkô| nău n’hanh trong rchăng n’gang ji khung

Ji khung lah nău ji du\t âk n’hanh geh âk nkô| nău. Săm ji khung t^ng tâm nkô| nău, n’hanh du\t âk ăp nkô| nău dơh nchroh n’hanh săm.

Ntơm saơ n’hanh nău ji

Rnoh geh ji khung mbra tăng ji hơr mô lah ji ji uh (jêr lêk ndơ sa) ta bah lơ ndul, du đêt nu\ih nkoch kơt geh srat mô lah duh khung. Du đêt nău ntoh na nê| bah kơi aơ:

- U|ch hok

- Hok

- R’ơl mô lah dra ndul

- Tăng dra bêng ndul bah lơ jêh sa

Du\t âk ta ăp nu\ih, ăp nău ntơm saơ n’hanh nău ji khung lah n’gơih n’hanh tâm đêt nar. Geh rnôk, ji khung dơi [ư luh mham khung, yơn đêt mbăn lah knu\ng geh sôt khung. Ntơm geh luh mham khung geh n’ăp hok luh mham (nklăp lah kơt mham djiah cà phê), n’hanh ăch geh mham (way mham krăk)

Ji khung geh ndôt ndal dơi kuăl lah ji khung ngăch. Tâm lvang ngăch bah ji khung [ư u\ch hok n’hanh ji mô lah jêr ât ta bah lơ ndul. Ji khung hao mbrơi mbrơi dơi kuăl lah ji khung ơm jêr bah, ăp nău saơ n’hanh geh bah nău ji êng đah nău saơ n’hanh nău ji bah ji khung ngăch. He ji mbăn ta ndul bah lơ, tăng dra ndul n’hanh [lao sa jêh sa du mbâr 2 mbâr. Đah âk nu\ih, ji khung blao sa mô geh nău saơ n’hanh nău ji.

Nkô| nău

- Ntưp kaman H.P (H. pylori): lah nkô| nău bah du\t âk ăp nu\ih sôt khung.

- {a [ơ way do\ng dak si bah ji: du đêt dak si-na nê| lah dak si rchăng n’gang môr phi steroid kơt aspirrin, ibuprofen (Advil, Motrin),… naproxen (Aleve) n’hanh Ketoprofen (Orudis)-dơi [ư sôt ntô khung.

- Ngêt âk ir ndrănh: ndrănh [ư kích thích n’hanh sa n’hơl dak ntêng khung. Bên ngêt ndrănh [ư hao ji khung.

- Do\ng Cocain: Cocain dơi [ư sôt khung, jêng tât luh mham khung n’hanh ji khung.

- Stress: Stress hô [ư ji khung, ndrel đah sôt n’hanh luh mham khung.

- Rối loạn tự miễn: Du ntil ji khung (môr hoănh khung) yor rối loạn tự miễn rnôk hệ miễn dịch lơh ăp tề bào ngăch dăng bah ntô khung. Nău aơ [ư an ntô khung mbrơi mbrơi n’hơ. Jêh ne\, khung luh acid đêt lơn. Môr hoănh khung hô n’hanh mô to\ng mham way geh ndrel n’hanh way mâp ngăn ta nu\ih ranh. Môr hoănh khung lah ji khung jêr bah n’hanh đêt [ư ăp nău ji khung-proch.

- Ji Crohn: Ji trong proch aơ [ư môr ji ntô trong proch-đêt mâp ta khung (môr ji khung). Saơ n’hanh ji bah Crohn, way lah ji n’hanh nu nău djuôr, geh ji ndul n’hanh ji ndul djroh dak da dê.

- Xạ trị liệu n’hanh hoá trị liệu: Ăp trong săm ung thư kơt hoá trị liệu n’hanh xạ trị dơi [ư ji ntô khung, jêng tât sôt n’hanh ji khung.

-Ji hao rlơ\ dak play măt.

Ăp ntil ji khung đêt mâp êng yor ji lam săk kơt djuôr klơm mô lah play leh.

Rchăng n’gang

Gay kơl rchăng n’gang ji khung, n’hanh mô ue\h trong proch lah nsum kônh wa an njrăng:

- Sa jăch âk tơ\. Lah he [a [ơ jêr lêk ndơ sa, an sa âk tơ\ gay lăp chất acd luh tâm khung. Rlău ma ne\, mô sa ăp ndơ sa kích thích kơt bôh mrăch, cam quýt mô lah ndơ ngêt sa geh âk ga.

- N’hu\ch n’hanh dêr ngêt ndrănh.

- Mô Ju\p hât n’ha

- Rgâl dak si bah ji. Lah dơi, dêr do\ng dak si rchăng ji môr, rgâl tâm ne\ lah dak si bah di geh acetaminophen.

- T^ng nău nt^m bah nai dak.

Bah meng t^ng di trong săm, kônh wa n’hanh băl mpôl dơi mât uănh êng săk nơm gay rchăng dêr ji khung kơt:

- {ư bên ngêt sa kloh ue\h. Sa ăp ndơ sa jêt, sa âk tơ\, kơt rlu mpăn rnôk sa.

- Mât ue\h săk mô lăi tâm di đah săk

- Mât ue\h pâl thể dục đêt ngăn 30 mn^t tâm le\ rngôch ăp nar tâm pơh.

- Rlu mpăn an nuih n’hâm ue\h, mô ir stress

Nkô| trăch “N’hâm soan an ăp nu\ih” tât ta aơ lôch jêh. Dăn tâm mâp tay kônh wa n’hanh le\ băl mpôl.

Nu\ih răk rblang: Y Sưng Phê Ja