VOV4.M’nông: Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! Nău tât khúc xạ bah măt lah ăp nău ji ngo măt, ji wâr măt n’hanh ji plâm măt. Tâm nê ji ngo măt lah ngoăy tâm ăp nău ji geh âk a[aơ lơn lah ta kon se jê|. ji ngo măt [ư an nu^h ji mô saơ uănh ngai kơt nu^h ngăn. Lah mô ơm saơ ri nău ji dja nar lơn ma jru hô.

            Nchih rgum bah nhioh dak si măt Trung ương, r^ng djăt ma geh 10 kon se nti ri du\t n’hâm đê| 3 nu^h ji ngo măt mô lah geh tât khúc xạ bah măt. Việt Nam a[aơ geh nklăp 3 rkeh kon se tât khúc xạ măt, tâm nê 2/3 lah ji ngo măt, rgum lơn âk lah ta nkual [on têh.

            Ta Dak Lak, mô ho\ geh nchih rgum na nê| mpeh rnoh âk kon se tât khúc xạ mpeh măt tâm ăp nhih nti yơn nar lơn ma geh âk kon se dok bil măt tă bah tât khúc xạ ma lơn âk lah ji ngo măt.

            Bác sĩ Tạ Thị Vân Anh, Khoa khám- Nhih dak si Măt Dak Lak an g^t: a[aơ geh du\t âk kon se geh tât khúc xạ măt yơn mô ho\ g^t saơ n’hanh săm:

            Tâm rnôk khám săm ji ri gâp saơ rnoh ăp kon se nti geh tât khúc xạ du\t âk yơn ăp me bơ\ mô ho\ g^t wât kloh mpeh nău ji dja jêng ndơ\ kon se tât khám săm nkai n’hanh rnôk săm mâp âk jêr jo\t.

            Măt kon se mbra geh ngo ngoăy mô lah bar ding. Yor kơt nê| nău weh uănh năl măt lah du\t khlay gay năl rnoh ji ngo măt bah kon se. Aơ lah nău du\t khlay kơl săm bah ji ngo măt geh nău tam.

            Ji ngo măt mbra săm bah lah dơi săm kon se ta nâm 6 năm deh. Yơn rnôk kon se le\ têh mbra du\t jêr bah mô dơn nê mbra mô dơi săm bah tay đo\ng. Lơn âk kon se saơ ji ngo măt rnôk ăp kon se răk tih chữ kalơ bảng, mô lah kon se nti ju\r hu\ch, rnôk nê mơ hăn khám n’hanh dok bil măt ri ho\ nkai.

            T^ng bác sỹ Trần Đình Tuấn, Giám đốc Nhih dak si Măt Tây Nguyên, ta Dak Lak, geh nău mpơl an saơ kon se ji ngo măt lah: ân gu\ dăch mơ uănh saơ ti vi, răk bài do\ng lău ti gay ncho\ng uănh t^ng chữ, nhêp du ding măt mô lah nkêng bôk rnôk uănh ndơ ngai…Rnôk saơ ăp nău mpơl dja, me bơ\ ân ndơ\ kon se hăn khám măt:

            Lah me bơ\ njrăng uănh ri dơh saơ ăp nău mpơl đo\ng kơt: ngoăy lah uănh ăp ndơ ngai ri păng way nhêp du ding măt; tâl bar lah uănh ti vi ri păng gu\ du\t dăch, mô lah răk săm[u\t ri uănh ntral dăch kêng măt; rnoh di tâm [ah đah măt n’hanh săm[u\t lah nklăp 35-40cm, yơn păng an dăch lơn. Tâl pe lah păng le\ hăn nti hôm, ri mô uănh saơ chữ kalơ bảng, jêng tât nău nti hu\ch mbrơi. Nău tâl poăn dơh saơ đo\ng lah bar kon măt mô tâm ban (way lah măt nkêng), nê lah du nău mpơl nău ji ngo măt đo\ng.

            A[aơ geh âk trong săm ji ngo măt, tâm nê, dok bil măt lah trong way do\ng, thuk prăk, dơh do\ng. Yơn lah, uănh t^ng rnoh ji ngo măt, nu^h ji ân wăn bil măt mbro mô lah dơn wa\n bil măt rnôk uănh ngai dơm. Lah do\ng bil măt di ri ji ngo măt mbra ngăch ji mbrơi tay. Rlơ\ tay mbra [ư nu^h ji lơn ma hô, lơn lah đah kon se jê| mô ho\ g^t răk săm[u\t, nău ntro\ng năl ji ngo măt ân dơi [ư bah ăp nu^h rnâng kan.

            Đah nu^h ji rlău 18 năm deh mbra săm ma trong rek săm laser. Trong [ư rek săm dja du\t âk nu^h [ư, so\ng di. Nău ue\h lah mô ji, rek săm ngăch ta nâm 10 mn^t, so\ng di âk, ngăch bah. Yơn lah nu^h ji ân dơi [ư ăp xét nghiệm nu^h ji jru hvi mơ to\ng dơi gay rek săm măt.

            Bác sỹ Lê Dương Thuỳ Linh, Kruanh khoa Khám, Nhih dak si Măt Dak Lak an g^t:

            A[aơ geh 3 trong [ư săm ji ngo măt. Bôk năp lah wa\n bil măt. Njrăng tâm rnôk wa\n bil măt a[aơ lah du đêt me bơ\ m^n lah djăt ma wa\n bil măt mô hôm kâp plơ\ khám tay. Yor kơt nê| du đêt nu^h plơ\ khám tay le\ geh ngo măt lăn hô. Trong [ư tâl bar lah wa\n bil măt gay ma rgâl so\ng kon măt. Trong [ư dja, nu^h ji dơi wăn bil măt rnôk b^ch măng dơm. Bil mbra [ư le\ ji ngo măt n’hanh nar mô kâp wa\n bil măt đo\ng ôh. Trong [ư tâl pe lah rek săm khúc xạ, trong [ư dja way do\ng đah nu^h ji\ le\ tât năm têh.

Gay rchăng n’gang ji ngo măt an kon se he ân njrăng:

- Đăp mpăn to\ng ang u\nh ueh rnôk pah kan, nti nsơm. Do\ng lơ âk u\nh ang lơ ueh rnôk uănh sam [u\t, djăt lah pơng u\nh ang mô nchrat mô lah jêr uănh.

- Măt an dơi rlu 5-10 mn^t nklăp 45 mn^t pah kan, răch uănh sam [u\t, uănh tivi…. Dơh ngên ngăn lah nhêp tay măt; mô lah hăn pâl luh bah dih.

- {ah măt răk nchih sam [u\t rlău 30 cm; [ah 50 cm đah máy tính, n’hanh đêt ngăn 5m mét rnôk uănh tivi.

- Mô b^ch mô lah gu\ rkêng rkăng rnôk răk sam [u\t, yor rnôk ne\ [ah măt n’hanh sam [u\t du\t êp mbra [ư khuch an măt kon se.

- B^ch ơm, b^ch to\ng ăp n’hanh di mông

- Hăn pâl rlưn bah dih ăp nar, tiăr nti thể thao n’hanh sa ndơ ueh an măt (ăp ntil biăp bum geh ueh nđir)

- Mô răk uănh sam [u\t đah rplay sam [u\t jêt mô lah mô ntoh saơ, nău aơ mbra [ư măt bah kon se ji rgănh.

T^ng nai dak si Trần Đình Tuấn, Kruanh Ngih dak si măt Tây Nguyên, nău an kon se uănh tivi, do\ng điện thoại, máy tinh…. Ma mô đăp mpăn ăp nău mpeh u\nh ang, gu\ n’gui, [ah uănh, mông nar uănh…., măt mbra khuch hô.

Le\ rngôch ăp bil rup, lơn lah bil máy tính, điện thoại, ri geh tia bức xạ đêt âk pơng khuch tât măt đo\ng. Rlău ma nău uănh nđôi mông nar do\ng, [ah răk uănh nti nsơm, nău u\nh ang, ndơ kah… ri nar aơ bu le\ nkra njêng geh âk ntil bil do\ng an ăp nu\ih măt dơh khuch rnôk an do\ng máy vi tính âk, ri pơng mbra rchăng n’gang ăp tia bức xă ne\.

Dơi an [a [ơ nti du đêt trong bah kơi aơ gay n’hu\ch oi n’hanh rchăng n’gang ngo măt:

- Gu\ nhêp măt 2 đah nklăp 3-5 giây, lin măt 3-5 giây. {ư 6-8 tơ\.

- Mrih măt du\t ngăch tâm 1-2 mn^t.

- Yơr mpeh bah năp uănh nglău ty, pet rmôch măt tâm du mn^t.

- Yơr mpư tay tă măt 25-35 cm sra nglău ty n’hanh uănh pơng 2 đah măt 3-5 giây. So\k ty kiău rdêp măt uănh du đah măt 3-5 giây jêh ne\ rgâl măt đah ma. {ư du đah 3 tơ\.

Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja